De eengemaakte markt is Europa’s grootste geopolitieke troef

Het wegvallen van de Verenigde Staten kan voor de verdere Europese eenmaking een goede zaak zijn, schrijft Jef Poortmans.

Zeggen dat de afgelopen dagen een koude douche waren voor Europa, is een understatement. Zo drukte de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth de Europeanen op het hart dat de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Europa niet langer vanzelfsprekend is. Dan was er de speech van de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance op de veiligheidsconferentie in München, die iets weg had van een staaltje geopolitieke In de gloria, maar wel zeer gemeend was. En als klap op de vuurpijl zei president Donald Trump gisteren dat Oekraïne zelf schuldig was aan de oorlog met Rusland.

Ondertussen zitten de Verenigde Staten en Rusland samen om over de hoofden van Oekraïne en de Europese landen heen een deal te sluiten die verder gaat dan enkel het einde van de oorlog. De Verenigde Staten en Rusland halen de banden weer aan. Ambassades gaan weer open, Trump draait de sancties die Joe Biden tegen Rusland nam weer terug, de handel tussen de twee machtsblokken komt weer op gang. “Rusland en de Verenigde Staten zullen nieuwe partnerschappen op geopolitiek en zakelijk vlak verkennen”, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio.

Het heeft voor Europeanen weinig nut om te achterhalen waar die draai van 180 graden van de Amerikaanse politieke leiders vandaan komt. Is het pure slechte wil, of gewoon zinsverbijstering, dat maakt niet uit. Een nieuw feit is wel dat de Verenigde Staten niet langer de betrouwbare bondgenoot van weleer zijn.

Er zijn twee manieren waarop Europa daarop kan reageren. Pruilen en blèren, of de rug rechten en eindelijk doen wat moet gebeuren. Ik kies het tweede. De Europese lidstaten moeten gezamenlijk als de bliksem een strategie op korte, middellange en lange termijn afspreken en uitvoeren om op verschillende vlakken de eigen boontjes te doppen. Het wegvallen van de Verenigde Staten kan voor de verdere Europese eenmaking een goede zaak zijn.

Laatste duwtje

Op korte termijn is vooral de militaire en financiële steun aan Oekraïne van belang. Die moet snel en drastisch omhoog, zowel qua materiaal als financiële middelen. Ik lees dat een groot probleem onder Oekraïense troepen, die onze veiligheid aan het verdedigen zijn, ontmoediging is, onder meer omdat ze niet genoeg betaald worden en omdat de nabestaanden van gesneuvelde soldaten onvoldoende gecompenseerd worden.

Ik zie geen enkele reden waarom Europa niet met een druk op de knop de nodige financiële middelen richting Oekraïne stuurt om op zijn minst de financiële moedeloosheid van de troepen te verhelpen. Het is maar een voorbeeld van wat Europa kan doen. Extra geldcreatie, louter ter ondersteuning van Oekraïne, zal weinig verstorend zijn voor de Europese economie, op lange termijn zelfs integendeel.

Rusland is verzwakt en Europa is het aan Oekraïne verplicht het land te blijven ondersteunen zodat het hopelijk Rusland dat laatste duwtje tot omvallen kan geven. Oekraïne nu onder de bus gooien in een deal die op de maat van Poetin is geschreven, zodat hij kan hergroeperen om later eventueel Polen of de Baltische staten binnen te vallen, is het slechtste idee dat er bestaat.

Onderdanigheid is niet de juiste houding

Op middellange en lange termijn heeft de opbouw van een Europese defensie en veiligheid, gecoördineerd of eengemaakt, de hoogste prioriteit. Europa is op dat gebied zwaar tekortgeschoten, maar ook daarover is er geen tijd om te blèren of pruilen.

En de Europese landen zijn, in tegenstelling tot wat het zelfgeselende deel van de Europese opiniemakerij beweert, niet machteloos. Op defensievlak is er veel werk om sterker te worden, maar tegelijk is er veel laaghangend fruit in de vorm van betere afspraken, samenwerking en afstemming. Dat kost geen geld, maar vergt wel politieke moed.

Verder is de eengemaakte markt Europa’s grootste geopolitiek troef. Die kan ze in eerste instantie inzetten om wereldwijd handels- en andere allianties te versterken of nieuwe aan te gaan, zoals in de nasleep van Trumps eerste verkiezing, toen de Europese Unie het ene handelsakkoord na het andere afsloot.

Tegelijk moeten de Europeanen hun markt slim en transactioneel inzetten tegenover de Verenigde Staten om tijd en goede wil te kopen, zodat ze in tussentijd op veiligheidsvlak orde op zaken kunnen stellen. De vier komende vier Trump-jaren uitzweten in de hoop dat het daarna beter zal worden, is geen strategie, maar lui- of lafheid. Voor hetzelfde geld is J.D. Vance de volgende president. En Europese leiders die denken dat onderdanigheid de juiste houding is tegenover Trump, luisteren het best eens naar het Foreign Affairs-interview met voormalig Australisch premier Malcolm Turnbull.