De balans: Slankt de Vlaamse overheid eindelijk af?

Vlaanderen werft een ‘klimaatarts’ aan, die de bevolking moet informeren over de gezondheidsgevolgen van de klimaatverandering. En dat in tijden van wachtlijsten in de zorg en met een grote budgettaire sanering voor de deur. Vlaanderen slaagt er beleidsmatig nog altijd niet in zijn kerntaken duidelijk te definiëren en een verantwoord uitgavenbeleid te voeren. Werk voor de volgende regering?

“Het Departement Zorg is op zoek naar een gedreven Klimaatarts om ons team te versterken binnen de thematische equipe ‘Klimaat en Gezondheid’. Als Klimaatarts draag je bij aan het voorkomen en vroegtijdig opsporen van milieugezondheidsschade in Vlaanderen.” Die vacature is terug te vinden op de website van de Vlaamse overheid. Op het eerste gezicht lijkt dat een relevante baan. Het kan nooit kwaad dat de overheid de bevolking informeert over de impact van de klimaatverandering op de volksgezondheid.

Maar moet daarvoor een nieuwe functie worden gecreëerd? Zijn er nu al geen artsen in de Vlaamse administratie die zo’n taak op zich kunnen nemen? Blijkbaar niet. Het Departement Zorg heeft een jaarloon van 26.530 euro klaar, zonder anciënniteit. Ervaring is niet nodig.

Het is symptomatisch dat de Vlaamse overheid daar een prioriteit van maakt, terwijl er wachtlijsten zijn in de reguliere zorg. En vooral: de volgende Vlaamse regering staat voor een belangrijke sanering. Het Vlaamse begrotingstekort bedraagt 1,5 miljard euro en het is de bedoeling in 2027 tot een evenwicht te komen. Vraag is of zaken zoals het aanwerven van een klimaatarts daarbij helpen.

Want het gaat hier niet om een alleenstaand feit. De voorbije jaren heeft de Vlaamse overheid niet echt blijk gegeven van bereidheid om te focussen op haar kerntaken. Een paar voorbeelden. In 2017 werd een Vlaamse hamstercoördinator aangesteld die de toekomst van die diersoort moest garanderen. Er werd 800.000 euro voor vrijgemaakt. Ondertussen is die functie opgeheven, maar de voorbije jaren doken nog andere plannen op, zoals het idee van de Vlaamse regering om in Antwerpen een Vlaams Culinair Centrum te openen.

In al die gevallen mag de vraag worden gesteld: is dat wel een Vlaamse kerntaak? Akkoord, de budgetten die voor die projecten worden of zouden worden vrijgemaakt zijn niet gigantisch en overstijgen zelden het miljoen euro. Dat is heel weinig op het totale budget van de Vlaamse overheid, dat meer dan 60 miljard euro bedraagt.

Vlaanderen lijkt uitgavenziek

De Vlaamse overheid heeft echter de perceptie tegen. Vlaanderen lijkt wel uitgavenziek, en de politieke partijen gaan daarin mee. Neem de N-VA, als grootste coalitiepartner. Op federaal vlak benadrukken Bart De Wever en co constant dat er moet worden bespaard. Terecht. Op Vlaams niveau gebeurt dat veel minder of zelfs niet. Voor de Vlaams-nationalisten is het eenvoudig: als er een Vlaamse Leeuw op staat, mag het wat kosten.

Het is perfect te begrijpen dat de Vlaamse regering niet gehaast is om een begrotingsoverschot te boeken. Zodra de Vlaamse begroting een paar honderd miljoen euro boven nul uitkomt, is dat een signaal voor de andere overheden om de begrotingsdiscipline te lossen. Dat belet echter niet dat Vlaanderen dringend nood heeft aan een echt besparingsbeleid, waarbij eindelijk wordt gedefinieerd wat de kerntaken zijn. Dat staat niet los van het debat over de doelmatigheid van de maar liefst 17 miljard euro aan subsidies die Vlaanderen uitdeelt. En dat geld gaat niet alleen naar bedrijven, zoals de linkerzijde graag poneert.

Meehelpen aan Belgische sanering

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Vlaanderen onlangs stappen in de goede richting heeft gezet, met de uitwerking van een uitgavennorm die het groeipad van de uitgaven afbakent. Concreet moet die het mogelijk maken om budgettaire meevallers niet direct op te souperen. De SERV formuleerde onlangs in een advies dat de uitgavennorm het best gepaard gaat met “een grondige doorlichting van significante recurrente overheidsuitgaven. In essentie zijn het oefeningen om na te gaan of deze uitgaven tot de kerntaken van de Vlaams overheid behoren, of het beleid doeltreffend is en of er efficiëntiewinsten gerealiseerd kunnen worden.” Ook tijdens de volgende legislatuur zal het noodzakelijk zijn om bijkomende uitgavendoorlichtingen voor verschillende beleidsdomeinen uit te rollen, stelt de SERV. Werk aan de winkel voor de volgende Vlaamse regering dus.

Kortom, de druk neemt toe om echt werk te maken van een afslanking van de Vlaamse overheid. Dat straks ook de deelstaten zullen worden betrokken bij de totale sanering van de Belgische overheidsfinanciën (voor 28 miljard euro), kan daarbij helpen.