De balans: nood aan 240 miljard euro extra defensie-uitgaven

Als er een einde komt aan de oorlog in Oekraïne, zal Europa dat land de nodige veiligheidsgaranties moeten geven, zegt de Amerikaanse president Donald Trump. Het bewijs dat de EU-landen op het gebied van defensie meer en meer hun eigen boontjes moeten doppen. De norm dat NAVO-laden 2 procent van hun bbp aan defensie moeten uitgeven, is achterhaald. 3 procent of 240 miljard euro extra wordt het volgende doel.

De Amerikaanse president Donald Trump hoopt de komende maanden een deal te sluiten met zijn Russische collega Vladimir Poetin om tot een staakt-het-vuren te komen in Oekraïne. De volgende stap is een vredesakkoord waarbij Rusland grosso modo de veroverde gebieden behoudt en Oekraïne geen NAVO-lidstaat wordt.

In de onderhandelingen lijkt voor de Europese Unie voorlopig geen rol weggelegd. Wel mogen we straks de vredesmacht leveren die in de regio het bestand moet controleren. Maar dat gebeurt wel buiten NAVO-verband. En ook op andere domeinen moeten de Europese landen meer voor hun eigen veiligheid instaan. Dat gaat wel heel ver, stelt Sven Biscop van het Brusselse Egmont Institute in een onlineanalyse.

De veiligheidsgaranties voor Oekraïne moet komen van een coalitie van EU-landen met voorop de nucleaire machten Frankrijk en Groot-Brittannië. “Het moet duidelijk zijn wat dat betekent: als Rusland een derde keer het land binnenvalt, moet de coalitie de oorlog verklaren. Anders is er geen veiligheidsgarantie. Om dat geloofwaardig te maken moet er een sterke aanwezigheid zijn in Oekraïne- een legerkorps, met zware wapens en volledige luchtsteun,” stelt Biscop.

De VS kijken naar China

Bij zijn bezoek aan Brussel bevestigde de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth dat “de Verenigde Staten betrokken blijven bij de NAVO en het defensieve partnerschap met Europa. Full stop.” Maar hij benadrukte dat de Europese landen op defensievlak hun eigen boontjes moeten doppen, want “de “Verenigde Staten geven de prioriteit aan een afschrikking van China in de Stille Oceaan”. Wat volgens Biscop niet nieuw is: dat was ook al de keuze van de Obama-administratie. Barack Obama kwam tijdens zijn eerste mandaat (2009-2013) zelfs niet eens naar Europa.

Voor Biscop is het duidelijk: de EU-landen moeten extra investeren in defensie om voor voldoende afschrikking te zorgen én zich te kunnen verdedigen tegen een conventionele aanval van de Russen. “Dat vereist niet dat we 5 procent van het bbp aan defensie besteden – een eis van Trump – maar meer dan we nu doen”, schrijft Biscop. Momenteel blijft de doelstelling dat de Europese landen 2 procent van hun bbp aan defensie uitgeven. 23 van de 34 lidstaten voldoen aan die NAVO-norm.

NAVO zorgt al voor gros defensie-uitgaven

Het jarenlange debat over de nood aan extra militaire uitgaven heeft de indruk doen ontstaan dat de Europese landen op wereldvlak ondermaats presteren. Dat klopt niet. Deze week publiceerde de Londense denktank International Institute for Strategic Studies (IISS) zijn jaarlijkse rapport over de militaire uitgaven wereldwijd. Die bedroegen vorig jaar 2.350 miljard euro, een stijging met 7,4 procent. De NAVO is goed voor 1.375 miljard euro defensie-uitgaven, waarvan 422 miljard euro door Europese landen. Dat is niet weinig.

Volgens het ISS-rapport stegen de Russische militaire uitgaven vorig jaar met maar liefst 41,9 procent, om 6,7 procent van het bbp te bedragen, of 138 miljard euro. Op basis van koopkrachtpariteit – waarmee men de koopkracht in verschillende landen vergelijkt – kwam dat echter uit op 448 miljard euro. “Wat dus vergelijkbaar is met de Europese uitgaven”, aldus het IISS.

Maar gezien de internationale instabiliteit en de Russische dreiging, steken de Europese landen het best een tandje bij. Als de NAVO zich over vijf jaar wil kunnen verdedigen, investeren de lidstaten het best ruim 3 procent van hun bbp in defensie, zegt topman NAVO-topman Mark Rutte. Volgens het IISS betekent dat 240 miljard euro extra investeringen in het leger. De 5 procentnorm betekent 715 miljard euro extra. “Onhaalbaar op korte termijn”, aldus het IISS-rapport.

Grote verschillen in EU-landen

De Britse denktank wijst in haar rapport over de grote ongelijkheid in de militaire inspanningen. België scoort zwak. Ons land zit momenteel aan 1,3 procent defensie-uitgaven (iets minder dan 8 miljard euro). De federale regering wil in 2029 de 2 procentnorm halen. Dat betekent 4,5 miljard euro extra. Om de mijlpaal van 3 procent of 18,7 miljard euro te halen is 10,8 miljard euro extra nodig.

Duitsland krijgt goede punten omdat het zijn legerbudget in een jaar tijd met 23 procent heeft opgetrokken tot 82 miljard euro. Alleen zou de Bundeswehr pas in 2029 klaar zijn voor een oorlog. De Britten (77 miljard euro) kunnen “deelnemen aan militaire operaties, maar niet aan een oorlog”. Frankrijk, dat 59 miljard euro uitgeeft aan defensie, zou dan weer extra geld moeten vrijmaken voor de marine en de luchtmacht. Alleen: de precaire budgettaire toestand van het land maakt nieuwe investeringen moeilijk. Onze zuiderburen denken erover na bepaalde onderhoudsnormen voor gevechtsvliegtuigen bij te sturen zodat er meer stuks direct beschikbaar zijn.

Nog even ademruimte

Al is het niet allemaal kommer en kwel, leert het IISS-rapport. De westerse productie van munitie die aan Oekraïne geleverd wordt, is de voorbije jaren sterk opgevoerd. Dit jaar zouden maar liefst 2 miljoen van de veel gebruikte 155 mm-obussen van de band rollen. Daarmee zijn de Oekraïense behoeften voor 2025 gedekt, ook al beschikken de Russen over grotere stocks. Experts zijn het erover eens dat het Westen Oekraïne net voldoende geholpen heeft om de lippen boven water te houden.

Anderzijds blijkt uit het rapport van ISS dat de Russen ook zware verliezen hebben geleden, waardoor het Westen wat ademruimte heeft. De machtige Russische Zwarte-Zeevloot is verzwakt. Uit de cijfers van IISS blijkt dat Rusland 4.400 gevechtstanks heeft verloren sinds de invasie in februari 2022. Gevolg: Moskou moet sinds de jaren zestig opgeslagen pantseruitrusting gebruiken. Rusland zou ook tot 10 procent van zijn tactische gevechtsvliegtuigen hebben verloren. Ten slotte zijn de ingezette soldaten aan het front minder ervaren dan een paar jaar geleden. Daarom komt de opening die Donald Trump maakt net op tijd voor Vladimir Poetin.