In haar nieuwste veiligheidsrapport is de Amerikaanse regering zeer kritisch over Europa dat richting afgrond zou snellen. Daarom keert Washington de rug naar de EU, niet enkel politiek maar ook economisch. Voor Donald Trump is Europa vooral een concurrent en in het beste geval een afnemer van Amerikaanse producten. De bevoorrechte business partner wordt Rusland.
“Europa kan een partner van de VS worden. En als je niets kan doen, maak dan op zijn minst van Duitsland een partner.” Dat was de reactie van de Duitse bondskanselier Friedrich Merz nadat het Witte Huis het strategisch document National Security Strategy for the United States had gepubliceerd. Daarin wordt het America First-beleid van president Donald Trump herbevestigd. De Europese Unie krijgt een stevige veeg uit de pan: het oude continent gaat door immigratie, gebrek aan vrije meningsuiting en te veel regelgeving zijn ondergang tegemoet.
Het document bevat ook een economisch deel. Daaruit blijkt dat de VS economisch de rug keren naar Europa. De Europese Unie is een concurrent en hoogstens een afnemer van Amerikaanse producten. De nieuwe businesspartner zal Rusland worden. Trump vindt de EU in mondiaal opzicht economisch irrelevant. Echt nieuw is dat niet. Sinds de start van zijn tweede termijn als president, ondertussen bijna een jaar geleden, heeft Donald Trump duidelijk gemaakt dat er een einde gekomen is aan de 80 jaar durende bevoorrechte relatie tussen de VS en Europa.
Een oud wereldbeeld
Eén van de landen die daar het meest voordeel uit gehaald heeft, is Duitsland. Als handelsnatie heeft het altijd zeer goede commerciële banden onderhouden met de VS. In een net verschenen biografie van de Franse president Charles de Gaulle wordt diens bezoek aan zijn Amerikaans collega Harry Truman in augustus 1945 uitgebreid beschreven. De Gaulle vraagt aan de Amerikanen om Frankrijk het Saarland te laten besturen en het Rurhgebied onder internationale controle te plaatsen. Want deze centra van de aloude Duitse industrie mochten nooit meer de economische basis vormen van een nieuwe Duitse grootmacht. Truman ging daar niet in mee. Hij benadrukte het belang van de economische heropbouw van Duitsland. Twee jaar later kreeg dat zijn beslag met het Marshallplan dat de Europese economie een boost gaf en ook leidde tot de komst van tal van Amerikaanse multinationals. Onder andere de Antwerpse haven profiteerde ervan.
Maar dat tijdperk is voorbij. Met zijn smeekbede om van Duitsland een bevoorrechte handelspartner te maken, los van de rest van de EU, is Friedrich Merz in dat oude wereldbeeld blijven hangen. Onze oosterburen moeten blijkbaar nog een rouwproces doorlopen. Het is natuurlijk zo dat niet alle handelsbanden met de VS worden doorgeknipt. Anders zou de Europese Commissie deze geen handelsdeal gesloten hebben met de VS. Die was vooral in het voordeel van de Amerikanen maar toen hebben de Europeanen de schade wat beperkt.
Wie Amerikaans koopt, is welkom
Maar ze zitten wel in een structureel ondergeschikte positie. Dat is de rode draad door het strategische document. Dat trouwens voortborduurt op het Mar-a-Lago-akkoord dat Trumps economische adviseurs een jaar geleden opstelden. Het schetst een strategie om de VS-economie te versterken door een gedevalueerde dollar, ook al blijft die de wereldreservemunt. Dat moet de Amerikaanse export aanjagen en samen met de handelstarieven het handelstekort verkleinen en de binnenlandse industrie versterken. Handelsovereenkomsten worden enkel gesloten als die in het belang zijn van de nationale veiligheid. Europese landen kunnen nog toegang krijgen tot de Amerikaanse markt als ze massaal militaire aankopen doen in de VS. En hun Amerikaanse staatsobligaties in portefeuille omzetten in langlopende ‘century bonds’ (100-jarige obligaties) met lagere rentes, om de Amerikaanse schuldenlast te verlichten.
Met Rusland doet Trump minder moeilijk. De VS wil de Russen losweken van China. Dat kan het best door Moskou als een handelspartner te zien. Het Rusland van Vladimir Poetin is in de ogen van Trump ook meer dan een ‘olie- en gasbedrijf met een leger’. Het heeft in Siberië heel wat zeldzame aardmetalen onder de grond die klaar zijn voor ontginning. En er is meer: Rusland profiteert economisch van de klimaatverandering. Het warmere weer rond de Noordpool zorgt voor nieuwe maritieme doorvaarroutes van Alaska tot Noorwegen. Trump en co zien hier kansen om boven de hoofden van de Europeanen zoete broodjes te bakken met de Russen.
Draghi-rapport ligt stof te vergaren
Europa staat erbij en kijkt ernaar. Door interne verdeeldheid tussen de lidstaten, een EU-evergreen. Wie had ooit gedacht dat België, één van stichters van de Europese Unie, door een principiële houding in het Euroclear-dossier richting paria’s als Hongarije wordt geduwd? Die verdeeldheid maakt ook dat het Mercosur-handelsakkoord met een aantal Latijns-Amerikaanse landen een processie van Echternach wordt.
Ten slotte is er amper een sense of urgency om de Europese economie structureel op de sporen te krijgen. De afbouw van de strenge regelgeving rond duurzaamheidsrapportering via onder andere het Omnibus-pakket is een stap in de goede richting maar vordert te traag. De EU-regelgeving blijft een loden last voor de bedrijven. Het Draghi-rapport met voorstellen om de Europese productiviteit aan te jagen heeft iedereen gelezen, maar het document ligt vooral stof te vergaren.
