De balans: uitslag lokale verkiezingen geeft ademruimte voor Arizona-partijen

De politieke partijen die straks opnieuw echt moeten onderhandelen voor een federale coalitie hebben goed gescoord bij de lokale verkiezingen, en dat helpt. N-VA domineert in Antwerpen, Vooruit haalt een paar centrumsteden binnen en cd&v is lokaal nog altijd sterk verankerd. In Wallonië blijft MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez een onzekere factor, want daar kan hij de PS niet naar de kroon steken.

De uitslag van gemeenteraadsverkiezingen wordt grotendeels bepaald door lokale thema’s. Die stembusgang heeft dus eigen dynamiek. Maar in 2024 verliepen ze op een moment dat er net een Vlaamse regering was gevormd en er nog onderhandeld wordt over een federale regering. Vandaar dat ook vanuit nationaal perspectief met meer dan gewone aandacht naar de uitslag werd uitgekeken. Want wat als een of meer van de onderhandelende Arizona-partijen (N-VA, Vooruit, cd&v, MR en Les Engagés) in het zand zouden bijten? Zou dat de federale onderhandelingen niet bemoeilijken, nadat ze eind augustus waren vastgelopen op onenigheid over het te volgen fiscale beleid van een volgende regering? Op de avond van 13 oktober kan worden geconcludeerd dat de Arizona-partijen een zekere ademruimte hebben gekregen van de kiezer.

Om te beginnen heeft federaal formateur Bart De Wever (N-VA) zijn legitimiteit versterkt met een derde opeenvolgende overwinning in Antwerpen. De uitdagers van de PVDA bleken overpeild. Een vervolg van de coalitie met voorkeurpartner Vooruit ligt voor de hand.

Vooruit- en N-VA-coalities in een aantal steden

De Vlaamse socialisten mogen ook tevreden zijn. Met Leuven behouden ze een centrumstad. In Oostende komen ze weer aan de macht. Daar en wellicht in een aantal andere steden zal Vooruit onder het toeziend oog van voorzitter Conner Rousseau een coalitie te vormen met N-VA. De uitzondering blijft wellicht Gent, dat stilaan een politiek eiland is in Vlaanderen.

Cd&v blijft de grootste in tal van landelijke gemeenten, al of niet onder eigen naam. Vlaams Belang weet zich weliswaar op het platteland te verankeren, maar is vooralsnog geen concurrent voor de partij van Sammy Mahdi.

Een zware nederlaag voor een van de drie Vlaamse partijen die federaal onderhandelen, had betekend dat ze zich tijdens de formatiegesprekken veel harder zou moeten opstellen, om aan de achterban te tonen dat ze er echt toe doen. Dat is nu minder nodig, zeker ook omdat de concurrenten van de toekomstige oppositie niet echt goed hebben gescoord. Vlaams Belang haalt een minder goede score dan op 9 juni, al zal het wellicht een burgemeester leveren in Ninove. Open Vld houdt stand in een paar bastions, maar boet veel van zijn macht in. De partij zal nog lang de wonden likken en is dus niet echt een geloofwaardige oppositiepartij. Groen moet zich vastklampen aan haar bastion Gent.

Er is straks dus geen reden om te talmen met de federale formatie en ergens in november te landen. Zoals Bart De Wever zelf vooropstelt, want hij wil tegen dan een begroting indienen bij de Europese Commissie. Overigens wees de Nationale Bank onlangs nog in een studie op de urgentie om de begroting te saneren. En dat zal niet lukken door vooral de belastingen te verhogen, zoals in de jaren negentig, maar eerder door te besparen, zoals in de jaren tachtig.

Geen tweede monsterzege voor Bouchez

De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Vlaanderen is ook maar een deel van het verhaal. Aan Franstalige kant schuiven bij de federale formatie nog twee partijen aan tafel: de liberale MR en de centristische Les Engagés. Maxime Prévot, de voorzitter van Les Engagés en de burgemeester van de Waalse hoofdstad Namen, mag tevreden zijn. Op basis van weliswaar gedeeltelijke uitslagen haalt hij er meer dan 40 procent van de stemmen. De centristen blijven ook verankerd in tal van Waalse plattelandsgemeenten.

De MR van Georges-Louis Bouchez triomfeert in het bastion Waals-Brabant, waar de partij scores van 65 procent of meer eerder de regel zijn dan de uitzondering. Maar het grote doel van Bouchez was de PS naar de kroon te steken in grote steden als Charleroi, Luik en Bergen. De score van 30 procent bij de parlementsverkiezingen moest worden herhaald. Het ziet er niet naar uit dat dit gebeurd is. Op basis van gedeeltelijke resultaten blijft de PS duidelijk aan kop in de grote Waalse steden. Bouchez hield zich zondagavond in Bergen zeer discreet.

Het is moeilijk in het hoofd van Bouchez te kijken, maar politieke waarnemers bezuiden de taalgrens gingen ervan uit dat de MR-voorzitter zich bij een tweede monsterzege bij federale onderhandelingen harder ging opstellen. Want hij redeneert vaak alsof we in België in een Frans of Brits politiek systeem zitten waarbij de winnaar de koers bepaalt en coalities van ondergeschikt belang zijn. Dat zou een garantie zijn voor een clash tussen MR en de andere onderhandelende partijen op federaal niveau. Afwachten of dat straks zal gebeuren. Misschien is die kans nu een stuk kleiner.