CEO van Europese techparel ASML is Nederlander van het Jaar 2023: wie is Peter Wennink?

Peter Wennink, CEO van het succesvolle ASML, werpt zich op als gezicht van het bedrijfsleven. Innovatie gaat hem aan het hart, want daarmee verdienen we straks ons geld. Hij is EW’s Nederlander van het Jaar 2023.

Kosta Tasi, eigenaar van het Italiaanse restaurant La Dolce Vita in het centrum van Eindhoven, weet nog dat zijn goede vriend Peter Wennink bij hem in de zaak was, toen er een nieuwe espressomachine werd gebracht. Zijn personeel kreeg uitleg over het apparaat. Wennink ging erbij staan. Hij wilde alles weten, over de maling van de koffie, de temperatuur – noem maar op. Tasi (53): “Peter slurpte alle informatie op.”

Heel herkenbaar, zegt vrijwel iedereen over Wennink, de CEO van chipmachinefabrikant ASML Binnenkort geeft hij de fakkel door aan zijn opvolger Christophe Fouquet.

Roger Dassen, de financiële topman van het bedrijf, was laatst met Wennink en de vier andere leden van de raad van bestuur een week in Azië voor zaken. Een volle agenda, ook ’s avonds, maar bij het diner is er altijd wel ruimte voor een persoonlijke noot.

Wennink is een groot wijnliefhebber en -kenner. “Ik niet,” verklapt Dassen (58). “Ik kan je net vertellen wat ik lekker vind en niet lekker. Bij een van de diners kregen we eerst een wijn die ik niet bijzonder vond, maar de tweede vond ik heel lekker. Dat zeg ik tegen Peter. Hij gaat dan helemaal los. Niet alleen over waar die wijn vandaan komt en welke druiven zijn gebruikt, maar ook over de grond waarop die druiven groeien en dat 300 meter daarvandaan de grond weer heel anders is.”

‘Waar hij ook komt – dat kan in de hoogste politieke kringen zijn – Peter houdt hetzelfde, duidelijke verhaal’

Focco Vijselaar, algemeen directeur VNO-NCW

Focco Vijselaar is nu algemeen directeur van werkgeversvereniging VNO-NCW, maar was daarvoor, vanaf 2018, vier jaar directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Hij trok toen geregeld op met Wennink om de belangen van ASML, Nederland en de Europese chipindustrie voor het voetlicht te brengen. Vijselaar (52): “Washington, Brussel, Parijs, Korea – all over the globe. Ik ben alleen niet met hem in China geweest, wel met medewerkers van ASML.”

Eind 2021 was Vijselaar met premier Mark Rutte, Europese Commissievoor­zitter Ursula von der Leyen en de Commissarissen Margre­the Vestager en Thierry Breton op bezoek in het Brabantse Veldhoven, waar ASML is gevestigd. Wennink nam ze mee voor een rondleiding in het Experience Center. Daar is te zien hoe de buitengewoon complexe chipmachines van ASML – opgebouwd uit duizenden onderdelen en onderdeeltjes – werken.

Een Italiaanse medewerker van ASML gaf uitleg over de druppeltjes, de lenzen en allerhande processen die zich in het apparaat afspelen. Vijselaar: “Peter vult dat moeiteloos aan. Okay, denk je dan, je bent hier de CEO, maar je hebt geen technische achtergrond – toch knap. Vervolgens licht hij het doopceel van zijn medewerker, over wie hij van alles blijkt te weten. Peter maakt geen onderscheid. Hij kende ook de naam van mijn medewerkster Marloes en wist wat ze deed.”

Een van ‘s werelds belangrijkste technologiebedrijven

Wennink staat tien jaar aan het hoofd van ASML. Dat doet hij samen met Martin van den Brink. Wennink is de CEO en president, Van den Brink de CTO (chief technology officer) en president. In april volgend jaar gaan Wennink en Van den Brink (ook 66) met pensioen, maakte ASML vandaag bekend.

In de afgelopen periode werd ASML het met afstand meest waardevolle bedrijf van Nederland, met een beurswaarde van momenteel zo’n 250 miljard euro. ASML geldt inmiddels als een van de belangrijkste technologiebedrijven in de wereld. Het maakt machines die de beste chips produceren. Concurrentie is er nauwelijks.

Vier jaar terug werd ASML door de BBC nog ‘een relatief obscuur bedrijf’ genoemd. Dat is nu anders, mede doordat het bedrijf speelbal is geworden in de geopolitieke en economische oorlog tussen de Verenigde Staten en China. Wennink is het boegbeeld van ASML. “Peter heeft ASML echt op de kaart gezet. En dat heeft hij heel knap gedaan,” zegt Robert-Jan Smits (65), bestuursvoorzitter van de TU Eindhoven.

Peter Wennink praat volop mee over de ‘strategische autonomie’ van Europa

Peter Wennink (66) is EW’s Nederlander van het Jaar 2023. In Eindhoven en Veldhoven kennen ze hem al langer als een man die zijn verantwoordelijkheid neemt. Onvermoeibaar legt hij overal in de wereld en in de hoogste politieke regionen uit hoe de chipindustrie in elkaar steekt. Hij praat volop mee over de “strategische autonomie” van Europa die de Europese Commissie nastreeft.

Dit jaar werpt Wennink zich ook op als gezicht van het Nederlandse bedrijfsleven. Hij is een van de weinige CEO’s die van zich laten horen. In tv-programma Nieuwsuur licht hij toe waarom hij onze samenleving “fat, dumb and happy” noemde in zijn speech bij de opening van het academisch jaar op de TU Eindhoven. Hij waarschuwt voor zelfvoldaanheid en toont zich bezorgd over het toekomstig verdienvermogen in Nederland en Europa.

Wennink haalt voor zijn doen fel uit, als de VVD het in de Tweede Kamer voor elkaar krijgt om het afblazen van de voorgenomen accijnsverhoging op benzine deels te financieren met geld dat is gereserveerd voor het Nationaal Groeifonds. Hij is daar vicevoorzitter van een commissie die investeringsvoorstellen beoordeelt. Het fonds moet ervoor zorgen dat er kapitaal naar kansrijke innovaties vloeit. “Als het Nationaal Groeifonds een soort politieke graaipot wordt, doe ik er niet meer aan mee,” bromt Wennink in het Eindhovens Dagblad.

Vijselaar: “Dat hij die rol pakt, is heel belangrijk. Het bedrijfsleven moet deelnemen aan het gesprek in Nederland. Onbekend maakt onbemind.”

Wennink wil Nederland echt beter maken

De ASML-topman leidt een druk bestaan. Grofweg eenderde van zijn tijd is hij op reis. Naast zijn baan bij ASML en het vicevoorzitterschap bij het Nationaal Groeifonds, is hij voorzitter van de raad van toezicht van de TU Eindhoven, voorzitter van de Eindhovensche Fabrikantenkring en lid van de European Round Table for Industry.

Hij is nieuwsgierig, merkt ook Smits. “Als hij hier is en er door studenten iets nieuws is ontwikkeld, wil hij precies weten hoe het in elkaar zit. Meestal gaat hij ook even praten met die studenten. Drie, vier keer per jaar hebben we met de raad van bestuur en de raad van toezicht een vergadering, maar ik heb tussendoor ook veel contact met hem. Nu bijvoorbeeld door de discussie over internationale studenten. Peter is altijd ontzettend goed voorbereid. Of het nou gaat om internationalisatie of de bouwplannen op de universiteit: hij is volledig op de hoogte.”

Wennink is gedreven. Hij acteerde niet, toen hij het over de “politieke graaipot” had. “Hij wil Nederland echt beter maken,” zegt prins Constantijn (54), die met Wennink in die beoordelingscommissie bij het Groeifonds zit. “Dat werk kost best wel wat tijd. Hij doet het omdat innovatie en ons verdienvermogen hem aan het hart gaan. Dus ja, het is niet zo gek dat je boos wordt als dat Groeifonds, omwille van puur politiek opportunisme, wordt aangesproken voor een consumptieve besteding die geen enkele impact heeft op onze toekomst.”

“Je merkt,” zegt Rianne Letschert (47), voorzitter van die commissie en in het dagelijks leven bestuursvoorzitter van Maastricht University, “dat Peter als groot industrieel aan allerlei internationale tafels zit en met presidenten spreekt. Het is heel belangrijk om zulke ervaring in de commissie te hebben. Ik vind hem vooral strategisch sterk. Hij kan ons met verhalen ook echt inspireren. Ondernemers moeten hier niet aankomen met glossy businessplannen over hoe ze de wereld gaan veranderen. Daar prikt Peter zo doorheen. Hij is recht voor zijn raap. Nooit onaangenaam, wel duidelijk. Hij is verbindend. Je hebt van die mensen die vooral heel veel zeggen. Peter kan zenden, maar ook goed luisteren. Mensen mogen hem graag.”

‘Ondernemers moeten hier niet aankomen met glossy businessplannen. Daar prikt Peter zo doorheen’

Rianne Letschert, voorzitter Nationaal Groeifonds

Wennink is ondanks zijn drukke bestaan zeer toegankelijk

Wie je ook spreekt over Wennink, iedereen zegt dat hij ondanks zijn drukke bestaan zeer toegankelijk is. Stuur hem een sms’je of een appje en je hebt razendsnel antwoord – waar hij ook zit. Smits: “Hoe hij dat doet, is me een raadsel. Ik heb begrepen dat zijn vrouw er soms stapelgek van wordt.”

De telefoon van vriend Tasi puilt uit van de berichtjes van Wennink. Zijn restaurant stond eerst in Son en Breugel. Daar kwam Wennink – zelf een uitstekende kok, aldus Tasi – weleens eten met zijn vrouw en hun twee toen nog jonge kinderen. “Bij de eerste ontmoeting klikte het meteen, ook door onze liefde voor wijn. Hij vertelde dat hij in een ­fabriek in Veldhoven werkte.” Enkele jaren geleden stelde Wennink aan Tasi voor met La Dolce Vita naar Eindhoven te verhuizen. “Hij zei dat de stad zo’n Italiaans restaurant nodig had en dat het restaurant een groter podium verdiende. Er ­wonen hier natuurlijk duizenden expats.”

Wennink hielp Tasi financieel en met administratieve klussen. De opening was in augustus 2019. Zeven maanden later moest de horeca de deuren sluiten vanwege corona. Tasi: “Peter reageerde al tijdens de persconferentie van Mark Rutte.” Hij toont berichtjes. “Als je wat liquiditeit nodig hebt, dan moet je dat even laten weten. Hoef je niet terug te betalen.” En: “We zijn er voor onze loved ones.”

‘Peter reageerde al tijdens de persconferentie van Mark Rutte over het sluiten van de horeca’

Kosta Tasi, vriend en restauranteigenaar

Andere berichtjes van Wennink geven een inkijkje in zijn bestaan. Hij laat Tasi – kort en in staccatostijl – weten waar hij uithangt. Zoals: “In Korea. Ga morgennacht terug. Ben zaterdag weer in NL.” Of: “Ben net thuis. Kom van Den Haag. Overleg met kabinet over US China.” Op een foto is Wennink te zien met de Amerikaanse president Joe Biden en enkele CEO’s van grote technologiebedrijven, onder wie Tim Cook van Apple.

Wennink bleek talent te hebben voor rekenen en boekhouden

Hij werd “als een dubbeltje geboren en zou nooit een kwartje worden”. Dat vertelde zijn moeder tegen al haar zes kinderen. “Daardoor heb ik veel te lang tegen mensen opgekeken. En ben ik zelf inmiddels wars van rangen en standen,” zei Wennink in april 2022 in Het Finan­cieele Dagblad. Hij werd geboren en groeide op in het Noord-Hollandse Huizen. Vader was technisch tekenaar bij Philips, moeder huisvrouw.

Zijn lagere school, het Sint Antonius, stond in Huizen. Daarna ging hij naar het Vituscollege in Bussum. Hij bleek talent te hebben voor rekenen en boekhouden en had daar lol in. Na zijn eindexamen ging Wennink aan de slag bij accountantskantoor Deloitte in Amsterdam. In de avonduren deed hij de NIVRA-opleiding tot registeraccountant. Hij werkte kort voor Deloitte in New York.

In 1993 werd Wennink partner. Kort erna ging hij voor Deloitte de chipindustrie volgen. Hij was betrokken bij de beursgang van ASML in 1995. Roger Dassen, zijn collega bij ASML, was in 1992 bij Deloitte begonnen. “Ik was een van de jonkies. Peter en ik hebben samengewerkt aan allerlei projecten. Heel veel van de eigenschappen die je nu hoort over Peter, waren er toen al. Heel energiek, heel creatief, heel geïnteresseerd, en intrinsiek gemotiveerd bij alles wat hij doet.”

ASML is heel goed geworden in ‘managing the expectations’

Hij was 42 toen hij in 1999 financieel topman werd van ASML. “Dat is jong voor een beursgenoteerd bedrijf,” zegt Arthur van der Poel (75), voormalig Philips-directeur en jarenlang president-commissaris van ASML. “In die periode kende ASML nogal wat ups and downs. De halfgeleiderindustrie is volatiel. Chipfabrikanten bestellen machines op basis van marktverwachtingen, maar die worden weleens bijgesteld en dan bestellen die fabrikanten weer af. ‘Je moet stress­bestendig zijn in deze industrie en dat is Peter. ASML is heel goed geworden in managing the expectations. Beleggers willen niet worden verrast. En ASML verrast al een jaar of vijftien niet meer. Peter heeft dat erin gebracht.”

Van der Poel was de voorzitter van de raad van commissarissen die in 2013 het opmerkelijke besluit nam om Wennink en Van den Brink samen de leiding in handen te geven. Een ingehuurde headhunter had geadviseerd om een interne opvolger voor de vertrekkende CEO Eric Meurice te nemen.

Eigenlijk waren er maar twee kandidaten: Wennink, die inmiddels ook op technologisch vlak zijn mannetje stond, en Van den Brink, een briljante techneut, maar nogal opvliegend van aard.

De heren kregen van Van der Poel allebei twee vragen. Wil jij CEO worden? En als de ander het wordt, wil je dan blijven? Op beide vragen gaven ze een positief antwoord. “Ik zei nog tegen Martin: ‘Dat moet jij toch niet willen, CEO. Je bent de techneut, je hebt je producten, de klanten, dat heeft jouw hart.” Nee, hij wilde het echt.”

Maanden later kwamen Wennink en Van den Brink zelf met het idee om het als duo te doen. ‘Omdat ze zo complementair aan elkaar zijn en elkaar hooglijk waarderen, hadden we er vertrouwen in. Tussen Meurice – een echte Fransman – en Martin kon het behoorlijk knetteren. Peter was op die momenten ook de bruggenbouwer.’

Met ASML ging het sindsdien meer dan crescendo (zie ‘Begonnen in een lekkende fabriekshal, nu onstuitbaar’). Volgens de afspraak uit 2013 verdienen Wennink en Van den Brink nog steeds evenveel – in 2022 was dat 4,3 miljoen euro, inclusief bonussen.

Dit jaar verwacht ASML een omzet van 26 à 27 miljard euro

Als de voortekenen niet bedriegen, zet de groei voorlopig door. Projecties van het bedrijf gaan uit van een omzet tussen 44 en 60 miljard euro in 2030. Dit jaar wordt een omzet van 26 à 27 miljard verwacht. Mogelijk werken er wereldwijd in 2030 60.000 mensen bij ASML. Aan het einde van dit jaar zijn dat er bijna 43.000, van wie iets meer dan de helft in Veldhoven.

De wereld schreeuwt om chips die steeds meer kunnen – voor kunstmatige intelligentie, defensiedoeleinden, de energietransitie en nog veel meer. Om die vraag bij te benen, hebben chipfabrikanten als TSMC uit Taiwan en Intel uit Amerika de knapste machines nodig. Dan moeten ze in Veldhoven zijn.

ASML heeft ongekende marktaandelen. Het bedrijf heeft een absoluut monopolie bij de meeste geavanceerde chipmachines. Die maken gebruik van extreem ultraviolet licht (EUV). Op de markt voor de machines die met diep ultraviolet licht (DUV) werken, heeft ASML een aandeel van 85 à 90 procent.

“Ook Google komt niet in de buurt,” weet prins Constantijn. “ASML heeft iets gedaan wat fysisch bijna onmogelijk is. Ze hebben een waanzinnige machine gebouwd en daarvan ook nog een succesvol bedrijf gemaakt.”

Met de boomlange Wennink komt er iemand binnen. “Peter wordt gezien. Hij doet ertoe, zeker,” zegt Vijselaar. “Hij is de CEO van een machtig bedrijf. Dat helpt, maar het heeft ook echt met hem te maken. Waar Peter ook komt – dat kan in de hoogste politieke kringen zijn – hij houdt hetzelfde, duidelijke verhaal. Hij is niet per se diplomatiek, nee. Hij heeft een mening en die uit hij. Door zijn gedrevenheid is het altijd acceptabel.”

Het bedrijf en Wennink in het centrum van een geopolitieke storm

Gerard Kleisterlee (77), voormalig CEO van Philips, volgde Van der Poel in 2016 op als president-commissaris van ASML. Hij was dat tot begin dit jaar en maakte mee hoe het bedrijf en Wennink “in het centrum kwamen te staan van een geopolitiek en economisch gevecht tussen de Verenigde Staten en China”. In 2019 weigerde de Nederlandse overheid onder druk van de Amerikanen ASML een vergunning te geven voor de export van een EUV-machine naar China.

“Eén van Peters grote kwaliteiten,” stelt Kleisterlee, “is zijn vermogen voortdurend kennis op te zuigen en te groeien. Dat heb ik hem als CEO zien doen. Het is nogal wat om in zo’n strijd te belanden. Door de Amerikaanse acties tegen China moest hij zich op dat speelveld begeven, om iedereen duidelijk te maken waarom bepaalde beslissingen wel of niet goed zijn voor de wereldeconomie. Hij heeft dat goed opgepakt. Peter heeft het nooit gezocht, maar toen hij het moest doen, zag je dat hij er plezier in had. Het is ook leuk om in het Witte Huis te komen.”

Dassen kwam in 2018 van Deloitte over naar ASML. “In de 5,5 jaar dat ik hier zit, hebben we in de raad van bestuur één keer gestemd, geloof ik. Peter laat het zover niet komen. Hij voelt het als een collega over een bepaald punt sterke sentimenten heeft, en zorgt ervoor dat die collega niet wordt weggeblazen. Iedereen krijgt de ruimte. Dan volgt het besluit vanzelf.”

ASML neemt echt zijn verantwoordelijkheid in Veldhoven

Wennink woont met zijn vrouw Nora in het dorp Oerle in de gemeente Veldhoven. Ze hebben ook een huis in Amsterdam. Sinds een half jaar is hij mede-eigenaar van de wijngaard Domaine de la Vigne Rouge in de buurt van Cahors in het zuidwesten van Frankrijk, waar een van zijn zussen woont. Als kleine jongen spaarde hij Porsche-dinky toys, nu heeft hij echte. Met zijn buurman en vriend André Claessen werd Wennink in 2017 derde in de Wall of Fame Waalre Classic Car Rally.

Burgemeester Marcel Delhez (56) van Veldhoven komt twee, drie keer per jaar bij Wennink op kantoor. “We zien en spreken elkaar vaker, maar daar doen we dat in alle rust.” Hoog in de ASML-toren gezeten, kijken ze uit over het immense terrein van het bedrijf in Veldhoven dat bij technologieregio Brainport Eindhoven hoort. In die regio zijn ongeveer zesduizend bedrijven actief – van veel kleintjes tot een aantal grote, waaronder ASML en truckfabrikant DAF.

“We hebben het op zijn kamer over welke richting het opgaat. Wat verwachten we van elkaar? Wat wil ASML? Kan de gemeente helpen? En wat kan ASML doen? Het bedrijf neemt echt zijn verantwoordelijkheid hier. Dat is de verdienste van Peter. Hij is de initiator.”

Veel te weinig huizen in de regio voor groeiende groep werknemers

Het succes van ASML leidt ook tot problemen. Er zijn veel te weinig huizen in de regio voor de groeiende groep werknemers van het bedrijf en zijn toeleveranciers. “Vroeger was Philips hier natuurlijk heel prominent. Die nam overheidsrollen over. ASML doet dat niet, maar maakt dingen wel mogelijk. Het bedrijf helpt bijvoorbeeld bij het vlottrekken van bouwprojecten. Als de financiering niet rondkomt, neemt ASML het deel voor zijn rekening dat niet rendabel is te krijgen. Dan heb je het over koopwoningen voor starters en sociale huur. Dat zijn niet de huizen die ASML-medewerkers kopen.”

Wennink speelde, zegt Delhez, ook een grote rol bij de totstandkoming van het samenwerkingsverband Brainport Voor Elkaar. “We willen dat iedereen in deze regio meeprofiteert van de groei. Brede welvaart noemen we dat.”

Jeroen Dijsselbloem (57) is ruim een jaar burgemeester van Eindhoven. “Peter is hier, ontdekte ik al snel, een belangrijke man. Prettig in de omgang, geen flauwekul – what you see, is what you get. Hij is heel betrokken bij de stad. Dat past in de cultuur en traditie van Eindhoven. Andere bedrijven, waaronder ASML, hebben de grote rol van Philips deels overgenomen.

‘Peter is hier, ontdekte ik al snel, een belangrijke man. Hij is heel betrokken bij de stad’

Jeroen Dijsselbloem, burgemeester van Eindhoven

“De Brainport-regio groeit al tien jaar ongeveer twee keer zo snel als het Nederlandse gemiddelde. De uitdaging is om de potentie bij die zesduizend bedrijven daar te verzilveren. Dat vergt ongelooflijk veel. Woningbouw, bereikbaarheid, talent. ASML is als kapitaalkrachtige speler zeer aanspreekbaar. Het bedrijf probeert op allerlei manieren te helpen. In de leslokalen op scholen, op werkplaatsen, in de woningbouw.

“Op cruciale momenten is Peter er. Als er wordt overlegd met het kabinet, zit hij zelf aan tafel. Met mijn voorganger was hij meerdere keren bij Rutte en ministers om duidelijk te maken wat er in deze regio gebeurt en wat dat het hele land kan opleveren. Die boodschap is dankzij Peter in Den Haag geland. Voor de bereikbaarheid is een pakket van 1,6 miljard euro afgesproken. Het Rijk legt 1 miljard op tafel, de regio 0,6 miljard en het bedrijfsleven betaalt mee.”

Wennink stapt volgend jaar op bij ASML

Vorig jaar tekenden Wennink en Martin van den Brink nog voor twee jaar bij. Rianne Letschert hoopt en verwacht dat Wennink zich volop blijft inzetten “voor de BV Nederland”.

Zijn vriend Kosta Tasi verheugt zich al. Tasi vluchtte op zijn twintigste uit Albanië. Jaren geleden maakte hij met Peter Wennink, André Claessen en hun echtgenotes het plan om een reis te maken naar Albanië. Hij wil ze zijn geboorteplaats laten zien en andere voor hem bijzondere plekken. Dat moet er nu maar eens van komen, vindt hij.

Lees ook: