Luc Hamelinck (ACV Openbare Diensten): ‘De ambtenaren zijn een boksbal geworden’

De federale ambtenaren staken op 30 april tegen het beleid van de federale regering. Nochtans verklaarde Luc Hamelinck, de voorzitter van ACV Openbare Diensten altijd al de voorkeur te geven aan overleg. Dat is volgens hem nog altijd zo, maar Hamelinck vindt dat de vakbonden nu moeten reageren op wat hij “een flagrante aantasting van het ambtenarenstatuut” noemt.

Toen werd bekendgemaakt dat de christelijke en socialistische overheidsvakbonden de federale ambtenaren opriepen op maandag 30 april – daags voor 1 mei – het werk neer te leggen, leidde dat al snel tot schampere reacties. Trakteren de vakbonden zich zo niet op een extra brugdag? Zeker nu het aantal brugdagen voor de federale ambtenaren is teruggebracht van vier naar twee.

“Zulke opmerkingen hoor ik altijd. Als het een vrijdag zou zijn geweest, dan hadden we dezelfde commentaar gekregen”, zegt Luc Hamelinck, de voorzitter van ACV Openbare Diensten. “De essentie is dat we de aanvallen van minister van Ambtenarenzaken Steven Vandeput (N-VA) op het overheidspersoneel beu zijn. Daarom is een staking nodig.”

Maar pleitte het ACV in het verleden niet constant voor sociaal overleg?

LUC HAMELINCK. “Het ACV wil maximaal blijven inzetten op dat overleg. Ik heb geregeld aan premier Charles Michel gevraagd een dossier vlot te trekken wanneer het met een of andere vakminister wat moeilijker ging. Maar ik ben niet naïef. Soms zijn acties nodig. Veel heeft te maken met de minister van Ambtenarenzaken Steven Vandeput, die zich provocatief opstelt. Sommige ministers hopen dat de vakbonden fors reageren op hun aanvallen om ons zo in diskrediet te brengen bij de publieke opinie.”

Over welke provocaties gaat het?

HAMELINCK. “De federale ambtenaren zijn sinds het begin van deze legislatuur een boksbal geworden. De regering heeft de personeelskredieten met 10 procent en de werkingskredieten met 20 procent verminderd. De investeringskredieten dalen met 30 procent. De volgende beslissing was dat er geen vaste benoemingen meer zullen bestaan, er worden enkel nog contractuelen aangeworven. Een paar maanden geleden zei minister Vandeput te willen snoeien in de verloven. Het laatste signaal is het afschaffen van het ziektekrediet (ambtenaren zullen niet-gebruikte ziektedagen niet meer kunnen opsparen tot aan het einde van de loopbaan, nvdr). We hebben geprobeerd een aantal zaken via overleg bij te sturen, maar nu moeten we optreden tegen de flagrante aantasting van ons statuut.”

In welke zin is het statuut in gevaar?

HAMELINCK. “Met het zomerakkoord heeft de regering beslist dat er enkel nog statutaire ambtenaren worden aangeworven voor gezagsfuncties. Al de rest zijn contractuelen. Dat is een stommiteit. Wat zijn gezagsfuncties? Een belastingcontroleur? Niemand kan mij dat zeggen. Vandeput vindt dat het aantal federale statutairen te hoog ligt. Van 75 procent moet het naar 50 procent. Wat is de visie daarachter? Ik concludeer dat de visie van de N-VA over de ambtenaren achterhaald is.”

Hoezo?

HAMELINCK. “Aan het begin van de legislatuur heeft men gezegd: we zullen besparen op de overheid en niemand zal er iets van merken. De ingrepen waren zwaar. Ministers geven het signaal dat de overheid niet moet worden gewaardeerd. Het is het klassieke liberale idee dat de overheid zo beperkt mogelijk moet zijn. Maar kijk wat onlangs is gebeurd rond voedselveiligheid. Om dat goed te organiseren heb je publieke middelen nodig. Er is constant sprake van een beperking en een commercialisering van de overheidstaken. Kritiek daarop is toch geen collectivisme? Vandeput zegt dat hij de ambtenaren hun trots wil teruggeven. Ik zie niet hoe hij daarin kan slagen.”

Is er geen trend richting meer contractuele ambtenaren?

HAMELINCK. “In de lokale besturen is de verhouding fiftyfifty. Driekwart van de federale en de Vlaamse ambtenaren is statutair. Het principe van een vaste benoeming blijft belangrijk. Het geeft werkzekerheid aan het personeel. Aan het begin van de legislatuur wou men honderden contractuelen ontslaan. De vakbonden hebben dat kunnen tegenhouden. Ten tweede zorgt het statuut voor een gelijke behandeling. In de privésector zit men bij een aanwerving in een onderhandelingssituatie. Bij de overheid verloopt dat anders. En vooral: het statuut beveiligt tegen willekeur. Denken we maar aan de affaire rond de verbindingsofficier in Turkije die in de aanloop naar de aanslagen van 2016 niet volgens het boekje zou hebben gehandeld. Was dat een contractueel geweest, dan was hij op staande voet ontslagen. Gelukkig is dat niet gebeurd, want achteraf bleek dat hij geen fouten had gemaakt.”

Hoe staat het met het dossier van de zware beroepen? De criteria – fysiek zwaar werk, gevaarlijk werk, nachtwerk en ploegenarbeid, stress – werden vastgelegd. Is het de bedoeling dat eerst in de publieke sector een lijst van beroepen wordt opgesteld?

HAMELINCK. “Voor mij maakt het niet uit of er eerst in de publieke of eerst in de privésector een akkoord komt. De openbare sector staat wat verder. Ik zit in het Nationaal Pensioencomité en heb alle onderhandelingen met de werkgevers meegemaakt. Dat verliep zeer moeizaam. Al in 2016 zat alles geblokkeerd. De vakbonden vonden de zware beroepen prioritair, de werkgevers dachten vooral aan besparen in de pensioenen. De werkgevers wilden ook een individueel systeem van zwaar werk met enkel nachtarbeid als criterium.

“Halverwege vorig jaar was er een totale blokkering in de privésector. In de openbare sector kwamen we in de herfst tot een oriëntatienota. De criteria lagen al vast. Bacquelaine heeft dat vertaald in een wetsontwerp en is naar de ministerraad gegaan. Maar in de regering stonden de N-VA en Open Vld op de rem. Ze vonden dat de vakbonden overdreven en hadden vragen over de kostprijs. Maar nu is er een deal over de criteria. Nu kunnen de onderhandelingen starten om de lijst op punt te zetten.”

Wat met de vrees dat 50 procent van de ambtenaren onder de categorie ‘zwaar beroep’ zal vallen?

HAMELINCK. “Ik heb dat ook gelezen. Om dat te berekenen moet je een lijst hebben. Die is er niet. Waar komen die cijfers vandaan?”

De cijfers komen van Voka.

HAMELINCK. “Die zitten niet eens in het Pensioencomité.”

Is het niet beter te focussen op ‘zwaar werk’ dan op ‘zware beroepen’? Er zijn toch momenten waarop het werk belastender is dan op andere momenten in de loopbaan.

HAMELINCK. “Dat is heel moeilijk. In Frankrijk is dat bijvoorbeeld doorgeslagen. Daar proberen ze in kilojoules het energieverbruik te meten om zo te zien of iemand een zwaar beroep heeft. Dat werkt niet.”

Wat met de kostprijs van deze hervorming?

HAMELINCK. “De regering heeft voor de hervorming van de openbare sector de middelen genomen die aan de preferentiële tantièmes worden besteed. Die loopbaanbreuken, waarmee sommige ambtenaren sneller aan een volledige loopbaan kwamen, worden afgeschaft. De middelen worden over de jaren gespreid tot 2060. Daarvan werd een gemiddelde bepaald en dat is het budget: 16 miljoen euro voor het eerste jaar, het jaar erop komt er 16 miljoen euro bij en dat loopt dan cumulatief op. Het Planbureau heeft dat berekend. Voor de privésector is ook in een budget voorzien, maar dat is volgens mij zeer krap bemeten.”

Vreest u niet voor de betaalbaarheid van de overheidspensioenen? Met 2,6 procent van het bruto binnenlands product (bbp) zijn ze in België al de hoogste van de OESO-landen.

HAMELINCK. “Wie zegt dat ze onbetaalbaar zijn, maakt de mensen onnodig bang. Daar zit een agenda achter: de wettelijke pensioen beperken en de Belgen zo veel mogelijk richting tweede en derde pijlen duwen. In het Nationaal Pensioencomité hoorde ik de werkgevers zeggen dat de toename van de vergrijzingskosten wordt gecompenseerd door andere beperkingen in de uitkeringen. Dat betekent een verarming van de gepensioneerden. Voor ons is dat onaanvaardbaar. De stijging van de pensioenuitgaven keert in 2040. Vergeet ook niet dat de regering de stijging van de pensioenuitgaven heeft gehalveerd. De openbare sector is zwaarder geraakt. Onder andere door de afschaffing van de diplomabonificaties en het strengere vervroegd pensioen waardoor meer Belgen langer werken.”

Waarom wilt u dat de gunstregimes, onder meer in het leger en bij het rijdend personeel bij de NMBS, zo traag uitdoven?

HAMELINCK. “Dat gunstregime is historisch gegroeid. 55-56 jaar is inderdaad een lagere pensioenleeftijd dan in veel andere functies. Dat de regering dat wil afbouwen is voor ons een harde noot om kraken, en de vakbonden wilden dan ook een lange overgangsperiode. Dat maakt alles dragelijk. In het verleden werden bij pensioenhervormingen te vaak abrupte beslissingen genomen.”