Het Belgische ecosysteem voor ruimtevaartstart-ups groeit

SpaceX en Blue Origin gooien al langer hoge ogen in de Verenigde Staten. Maar ook in Europa krijgen ruimtevaartstart-ups steeds meer voet aan wal. De traditionele ruimtevaart staat op een kantelpunt, ook in België.

Wanneer ik met Hilde Stenuit praat, begint de spanning al op te lopen. Later die dag zal SpaceX een van zijn ladingen de ruimte in te schieten. “Zoiets is altijd spannend”, vertelt Stenuit, business development manager bij ICE Cubes Service. “In de ruimtevaart is er nooit routine. Elke lancering heeft een zeker risico, dus je hoopt altijd dat alles goed gaat.”

ICE Cubes Service helpt andere organisaties de ruimte in te geraken. Het behoort tot een nieuwe generatie van Belgische ruimtebedrijven. De ruimtevaartsector was tot voor kort erg traditioneel. De sector focuste op lange contracten met grote spelers zoals het European Space Agency (ESA) of Airbus. Nu ontstaan er steeds meer innovatieve start-ups. De traditionele businessmodellen maken plaats voor vernieuwing. Old space maakt steeds meer plaats voor new space, ook in België.

Innovatie

New space of nieuwe ruimtevaart is een breed begrip. “Er is niet echt een eenduidige definitie van new space en er vallen verschillende soorten bedrijven onder”, vertelt Omar Mohout van het kenniscentrum Sirris. “Je hebt de bedrijven die nieuwe raketten bouwen om het goedkoper te maken om naar de ruimte te gaan. Daar zitten vaak technologiemiljardairs achter zoals Elon Musk, Richard Branson, Paul Allen en Jeff Bezos. Doordat het goedkoper wordt om naar de ruimte te gaan, ontstaan er allerlei nieuwe businessmodellen, denk aan data verkopen uit microsatellieten, mijnbouw op asteroïden en zelfs ruimtetoerisme.”

Commercialisering en een hogere toegankelijkheid staan centraal. “In het verleden was ruimtevaart grotendeels een overheidsmonopolie, terwijl er nu allerlei kleinere en grotere spelers opkomen die de ruimte steeds meer commercialiseren”, voegt Mohout toe. De ruimtevaart breidt globaal uit. Bank of America berekende in 2017 dat de waarde van de privéruimtevaartindustrie in dertig jaar zou verviervoudigen naar bijna 3 biljoen dollar. “Er zijn erg veel kansen”, bevestigt Mohout. “Doordat de lanceerkosten zijn teruggevallen, kan er veel meer worden gedaan. Zaken die vroeger commercieel niet haalbaar waren, zijn dat nu wel.”

Snel falen

Veoware Space is een voorbeeld van zo’n Belgische ruimtevaartstart-up. “We hebben Veoware Space opgericht om aardobservatie makkelijker te maken”, vertelt Julien Tallineau, de CEO van de start-up. “We hopen zo de industrie en de consumenten belangrijke informatie te verschaffen.” Het bedrijf probeert de resolutie van beelden uit kleine satellieten te verscherpen. Zijn technologie maakt het mogelijk dat de kleine ruimtetuigen dichter bij de aarde zweven, en scherpere en betere beelden afleveren.

Voorlopig ligt de klemtoon vooral op de verbetering van hun technologie. “We willen in de toekomst data van hoge resolutie commercialiseren”, vertelt Tallineau. “Met dat soort beelden kan je allerhande dingen doen. Je kunt bijvoorbeeld schepen volgen of de efficiëntie van precisielandbouw verbeteren.”

Tallineau en Julien Demonty richtten hun onderneming in 2016 op. Sindsdien haalden ze 500.000 euro kapitaal op. Ze zijn zowel in het Verenigd Koninkrijk als in België gevestigd. De accelerator imec.istart begeleidt de ondernemers. Met hun start-upmentaliteit hopen ze de traditionele ruimtevaart door elkaar te schudden. ” New space werkt door snel nieuwe dingen te doen en te falen”, vertelt Tallineau. “We falen snel om ook snel te leren.” De traditionele bedrijven in de sector schrijven in de tussentijd liever haalbaarheidsstudies en rapporten, weet de ondernemer. “Een jaar later zijn ze vaak nog altijd met papier bezig. We brengen de start-upmentaliteit naar de ruimte.”

Ecosysteem

Het Belgische ecosysteem voor ruimtevaartstart-ups groeit. Eind 2018 werd ESA Space Solutions Belgium opgericht, een gemeenschap voor de Belgische ruimtevaartsector met een belangrijk aandeel bedrijven met nieuwe zakenmodellen. De organisatie begeleidt start-ups en werkt samen met imec.istart en het Europese ruimtevaartagentschap ESA.

“We zien de new space-gedachte langzaamaan opkomen in België”, vertelt Sam Waes, consultant bij Verhaert en programmadirecteur van ESA Space Solutions Belgium. “Er is een groeiende interesse voor ruimtevaart bij het bredere publiek, deels dankzij wat Jeff Bezos en Elon Musk doen. Ik zie een dynamisering, een grotere interesse en veel mensen die op zoek zijn naar hoe ze iets met ruimtevaart en de bijbehorende technologie kunnen doen.”

Niet enkel jonge start-ups wagen zich aan new space, ook oudere bedrijven gooien het roer om. Daaronder valt ICE Cubes Service, een initiatief van Space Applications Services, een ervaren Belgisch ruimtevaartbedrijf dat al sinds 1987 bestaat. “Space Applications Services heeft al decennia ervaring met allerhande takken van de ruimtevaart”, zegt Hilde Stenuit. “Dat gaat over robotica, grondcontrolecentra, kennismanagement en -training en operationele ondersteuning van bemande ruimtevaart. Ruimtevaart commercialiseert al enkele jaren almaar meer. We bundelden daarom al onze ervaringen samen in ICE Cubes om toegang tot de ruimte te democratiseren.”

Ondanks de dalende kosten is in de ruimte geraken niet makkelijk. Je moet een enorm aantal instellingen en stappen doorlopen voordat je een lading kunt lanceren, en zonder ervaring loop je daarin al snel verloren. Space Applications Services besloot daarom zijn jarenlange expertise in de sector te bundelen in een dienst die anderen de ruimte in krijgt.

“Wij bieden een complete dienstverlening aan om ladingen de ruimte in te sturen”, vertelt Stenuit. “Via ICE Cubes kunnen farmaceutische bedrijven bijvoorbeeld experimenten naar het internationale ruimtestation ISS sturen. Gewichtloosheid maakt dat cellen zich anders gedragen, wat een grote vooruitgang kan opleveren in de ontwikkeling van medicijnen. Wij gebruiken onze contacten en jarenlange ervaring bij organisaties zoals ESA of SpaceX om nieuwe actoren zoals bedrijven, academische instellingen en zelfs kunstenaars de ruimte in te krijgen.”

Luxemburg

Niettemin blijft vernieuwing in de ruimtevaart relatief beperkt in ons land, en zijn er nog niet heel veel ruimtevaartstart-ups. “Er zijn ook uitdagingen”, erkent Mohout. “De instapdrempel is al lager geworden, maar het is nog altijd ruimtevaart. Je kunt niet simpelweg een ruimtevaartstart-up met drie vrienden in een garage bouwen. Er komt wel wat kapitaal en gesofisticeerde technologie bij kijken.”

Een bijkomende uitdaging voor België is ons complexe institutionele stelsel. “Ruimtevaart is een federale bevoegdheid en innovatie is een regionale bevoegdheid”, legt Waes uit. “Dat is af en toe wel een uitdaging. Het zou eenvoudiger zijn met simpelweg één agentschap en één minister. Maar die situatie is er, en we moeten er nu vooral naar streven innovatie en ruimtevaart dichter bij elkaar te brengen.”

Daarnaast kent ruimtevaart een interessante regionale verdeling. “Normaal ligt het zwaartepunt van technologie, en zeker van start-ups, meer in Vlaanderen en Brussel. Maar voor ruimtevaart en new space doet Wallonië het beter. Daar is er een uitgebreide luchtvaartindustrie, de stap is veel kleiner”, vertelt Omar Mohout.

Ondertussen moet België zich ook vergelijken met buurlanden, zoals Luxemburg, die sterk op innovatie in ruimtevaart inzetten. Veoware Space trekt mogelijk zijn Brits kantoor terug door de brexit. “Het Verenigd Koninkrijk was aanvankelijk de beste omgeving voor ruimtestart-ups”, vertelt Julien Tallineau. “Het stelde erg ambitieuze doelen, maar een paar maanden nadat we ons daar hadden gevestigd, stemde het voor een brexit. Als het tot een harde brexit komt, overwegen we onze werking helemaal terug te brengen naar het vasteland. We zijn al geregistreerd in België, maar landen zoals Luxemburg tonen ook een sterke interesse in ruimtevaartstart-ups. We zullen kijken wie wat biedt.”