Banken zitten gekneld tussen Oekraïne en renteprognose

De banksector verloor sinds de uitbraak van de Oekraïne-crisis een vijfde van zijn waarde op de beurs. Nochtans is de blootstelling van de Europese banken aan Rusland relatief beperkt. “Maar het financieel systeem is zo geconnecteerd dat er altijd een gevaar voor besmetting bestaat”, waarschuwt een bankier.

De Europese Unie, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Japan vaardigden in het kader van de oorlog in Oekraïne zware sancties uit tegen de Russische banken. Enkele van hen worden afgekoppeld van het Swift-communicatiesysteem waardoor ze nog moeilijk internationale betalingen kunnen uitvoeren. Tevens worden ze getroffen door de beslissing om de buitenlandse deviezenreserves van de Russische centrale bank te bevriezen. Daardoor kan de Bank of Russia die reserves niet gebruiken om de banken te ondersteunen.

Met de zware sancties willen de westerse landen de Russische economie treffen. Maar er is een risico dat ook de Europese banken getroffen worden. Zo kan de uitsluiting van Swift ertoe leiden dat Rusland of Russische bedrijven hun schuldverplichtingen niet meer kunnen nakomen. Moskou kondigde deze week overigens een verbod op geldtransfers in vreemde valuta naar het buitenland aan.

De Europese banken hebben sinds de uitbraak van het conflict al een vijfde van hun waarde verloren op de beurs. Daarmee presteert de sector het slechtst van allemaal. Het bewijst dat investeerders zich zorgen maken.

Beperkte blootstelling

Volgens een rapport van KBC is de directe blootstelling van buitenlandse banken aan Rusland en zijn economie nochtans beperkt. Het zou gaan om 90 miljard dollar, waarvan 30 miljard dollar rechtstreekse blootstelling aan de Russische banken.

De meeste westerse banken hebben na de annexatie van de Krim in 2014 hun activiteiten in Rusland afgebouwd. Andere werden betrapt op het overtreden van de antiwitwasregels door zaken te doen met Rusland. “Voor de banken is de handhaving van de antiwitwasregels een grote zorg en kostenpost”, zegt Karel Lannoo, directeur van de Europese denktank CEPS. “De boetes voor overtredingen zijn niet van de poes. Dat heeft bij verschillende Europese financiële instellingen gezorgd voor een grotere terughoudendheid om zaken te doen met Russische klanten.”

Raiffeisen Bank en ING

De Europese bank met de grootste directe blootstelling aan Rusland is de Oostenrijkse Raiffeisen Bank International. 9 procent van haar leenboek en 39 procent van de nettowinst komt van haar Russische dochteronderneming. De bank maakte deze week bekend dat ze geen plannen heeft om Rusland te verlaten. Ze schrapt wel haar gepland dividend om meer kapitaal aan boord te houden voor eventuele kredietverliezen. Moody’s bevestigde vrijdag nog de kredietrating van de bank.

Ook de Franse bank Société Générale, het Italiaanse Unicredit en de Hongaarse bank OTP hebben een blootstelling ten belope van circa 2 procent van hun kredietportefeuille en 6 à 7 procent van de nettowinst. Société Générale zegt dat in een worstcasescenario zijn kapitaalbuffer zal krimpen, maar niet in die mate dat de bank in de problemen zou komen. Analisten verwachten dat de bank, naar het voorbeeld van Raiffeisen Bank, haar dividend zal schrappen.

ING uit Nederland heeft dochterondernemingen in Rusland en Oekraïne, maar hun aandeel in de totale kredietverstrekking van de groep is klein. ING maakte vrijdag bekend dat het gaat om 5,3 miljard euro aan leningen aan Russische bedrijven en 1,5 miljard euro leningen aan niet-Russische kredietnemers met een Russisch eigendom. De door het Westen opgelegde sancties treffen 700 miljoen euro van die leningen, aldus ING.

KBC

Voor de Belgische banken lijkt er weinig aan de hand. De Nationale Bank rapporteerde dat ze samen amper 650 miljoen euro aan Russische activa aanhouden. In verhouding tot het balanstotaal van de banken is dat een zeer beperkt bedrag.

De beurskoers van KBC dook de voorbije weken een kwart lager. Nochtans verkocht de Vlaamse bank-verzekeraar haar Russische dochter Absolut Bank al in 2012. KBC bevestigt voorts dat het geen blootstelling heeft aan Oekraïne en dat die aan Rusland beperkt is tot ongeveer 50 miljoen euro. KBC heeft wel belangrijke activiteiten in Tsjechië, Bulgarije, Hongarije en Slowakije. Deze twee laatste landen grenzen aan Oekraïne. “Het is te vroeg om uitspraken te doen over de impact op onze activiteiten in Centraal- en Oost-Europa”, zegt woordvoerster Viviane Huybrecht. “De toestand wijzigt constant.”

“Gezien de beperkte blootstelling en de sterke kapitaal- en liquiditeitspositie van de Europese banken verwacht ik geen onoverkomelijke problemen”, zegt Scander Bentchikou, portfoliomanager en bankenspecialist bij Lazard Frères. “Sinds midden februari hebben de Europese banken op de beurs 100 miljard euro aan waarde verloren. Dat komt overeen met de blootstelling van de volledige banksector wereldwijd aan Rusland. Om het in verhouding te plaatsen: tijdens de financiële crisis van 2008 moesten de banken bijna 1.000 miljard euro aan reële verliezen doorslikken.”

Andere renteprognose

Wat de banken parten kan spelen, zijn de snel stijgende gas- en olieprijzen. Die kunnen het ondernemers- en consumentenvertrouwen ondermijnen, en zwaar wegen op de groei van de wereldeconomie. Investeerders zijn ervan overtuigd dat daardoor de centrale banken de rente minder snel zullen optrekken dan gedacht. Vooral de ECB zou op de rem gaan staan omdat de crisis in Oekraïne hoofdzakelijk in Europa voelbaar is.

“Er is een sterke correlatie tussen de Europese banksector en de rentevoeten”, legt Bentchikou uit. “Hoe hoger de rente, hoe beter de winstvooruitzichten van de banken. Dat de banken vorig jaar en in januari de best presterende sector op de beurs waren, had daar alles mee te maken. Als de renteprognoses veranderen, is het niet onlogisch dat dit weegt op de waardering.”

Besmettingsgevaar

Betekent dit dat we ons geen zorgen hoeven te maken voor een herhaling van de bankencrisis van 2008? “Tja, dat weet je nooit”, reageert een bankier. “De banken zijn zo sterk met elkaar verbonden dat er altijd een gevaar voor besmetting bestaat. Dat hebben we ook bij andere financiële crisissen gezien. Het volstaat soms dat er ergens in het financieel systeem iets misloopt om een domino-effect te creëren. Het is een beetje zoals in de oorlog die nu woedt. Een enkele bom die aan de verkeerde kant van een grens valt, kan verstrekkende gevolgen hebben.”