ZEBRA DESIGN. Marc Van Rampelberg

Twintig jaar geleden streek Marc Van Rampelberg

na een odyssee bij de Masaïkrijgers in Kenia neer.

Nu produceert hij mooie Afrikaanse designmeubelen.

De leeuw in hem werd getemd door een vrouw van ebbehout.

HENK VAN NIEUWENHOVE

FOTO’S : ERIK TANGHE

Marc Van Rampelberg is vijfenveertig, meet net geen twee meter en heeft de rijzige gestalte die zo typisch is voor de Masaï. Tussen de zwarte krijgers lijkt hij ‘the white warrior’. Zijn grijze manen wapperen op zijn schouders. Ooit als avontuurlijke idealist naar Afrika vertrokken, heeft het leven met al zijn toevallige spelingen hem in een artistiek-kreatieve richting geduwd. Nu komt hij tot de merkwaardige vaststelling dat hij als ondernemer veel meer voor de Afrikaanse bevolking kan doen dan destijds als ontwikkelingshelper.

Butere Road

ligt in een buitenwijk van het kosmopolitische Nairobi. Een bewaker opent het hek. Stapels gedroogd ebbehout versperren de weg naar het bureau van Rampel Design Limited. In de werkplaats zijn arbeiders de meubelen aan het schuren en oliën, terwijl schrijnwerkers in een andere ruimte schaven, lijmen en vijzen. In de machinekamer staan een schaafmachine, een cirkelzaag en een lintzaag, de enige mechanische hulpmiddelen. Een vijftigtal werkmannen knutselen gebogen meubelpatronen in elkaar. De gebruikte houtsoorten hebben soms heel exotische namen : palm, ceder, mahonie, Elgon olijven, maar ook mvule, mninga en natuurlijk ebbehout, de meest geniale maar ook de moeilijkste houtsoort die de natuur bedacht heeft. De rondingen van het hout, de warme kleuren verkregen door de indringende olie, geven de dingen hun ziel. De perfekte afwerking verraadt groot vakmanschap en kennis van de materie. Alles is in vol hout gemaakt. De eenvoudige en sensuele lijn is tot haar essentie gereduceerd.

Beroemde gasten

zijn ons hier voorgegaan : Jimmy Carter, die zich gewillig liet fotograferen in een Rampel club chair. “Marc, your furniture is great”, sprak de ex-president met de eeuwige pinda-glimlach. De crew van Sydney Pollack’s film Out of Africa kwam op bezoek. De ligzetel waarin Meryl Streep languit gaat, werd door Marc Van Rampelberg getekend naar de originele zetels van de Titanic. Ook het team van Playboy vond de weg naar zijn atelier voor sensuele opnamen rond zijn meubelen.

Wat eerst opvalt, is het fascinerende kleurenspel van het hout : van donkergeel via vlammend rood tot zwart als de nacht. Een ladenkast als een blok graniet, in palmhout dat de glans van marmer krijgt, waarvan de nerven lijken op kwartsaders. Een massieve kast, met wilde tekeningen van het hout die in de verschillende panelen doorlopen, doet denken aan een zee van vuur. Een zetel in glimmend ebbehout, met vlekken van goud, als een door de natuur geïncrusteerd inlegwerk. Ebbehout is van nature gevlekt. Meestal worden alleen de zwarte stukken gebruikt. Maar precies door de kombinatie van zwart en bruin krijg je een heel sterk kleurenspel. Het zijn objekten waar je met je hand overheen wil glijden, die de doordringende geur van de tropen in zich meedragen. Het zwoele Afrika is ver verwijderd van het koele Italiaanse design.

Marc Van Rampelberg

is een kind van de kontestatie. Post mei ’68 werd vooral tegen het militarisme geageerd. In die geest koos hij voor ontwikkelingshulp in plaats van legerdienst. Pas afgestudeerd als regent, vertrok hij in 1971 vanuit Sint-Niklaas naar Bukavu. Mobutu was toen gestart met zijn campagne Retour à l’Authenticité. Marc was gefascineerd door dit kontinent waar ooit de wieg van de mensheid gestaan heeft. “We geloofden nog in le pays vierge, maar van die hoop is weinig overgebleven”, zegt hij. De ontnuchtering volgde. “Ontwikkelingshulp was een alibi voor de grote ekonomische belangen. Wij waren de speelbal in een veel groter spel tussen Zaïre en België. ” Toch was zijn verblijf in de bidonville van Bukavu een openbaring. Marc gaf er les in een school van Vlaamse zusters en woonde tussen de zwarten in een huis dat hij samen met kollega Piet Calmeyn van modder had gebouwd. Marc leefde als een Afrikaan en zijn bewondering voor de Afrikanen groeide. Het onmiddellijk kontakt, de grote vriendschap, de humor, de fierheid, waarvan de vrouwen zelfs in de sloppenwijken getuigen. “Van buitenaf zag het leven van die mensen er verschrikkelijk uit. Maar wie de moeite deed om zoals hen te leven en hun wereld van binnenuit te bekijken, kwam tot heel andere vaststellingen. Zo heb ik het mooie van Afrika leren kennen en ik werd er wild van. “

Het Karurawoud

ligt voor ons. Het grasveld in de tuin glooit naar omlaag, aan de overkant wordt de vallei ondoordringbaar. Marc en zijn Afrikaanse vrouw Chelenge wonen een tiental kilometer buiten de stad. Bij valavond komt er wel eens een luipaard uit het struikgewas te voorschijn. De apen doorbreken de stilte met hun kreten. Hun huis weerspiegelt een mix van kulturen. Het grote raam met houten raster tempert het evenaarslicht op Japanse wijze. Schilderijen en beeldhouwwerken herinneren aan Vlaanderen. Een sensueel brons van Rik Poot, een erotisch vrouwenportret van diens zoon Ronny Poot, poëtisch werk van Dominique Brecx. Daartussen stoeltjes uit Tanzania en Mozambique, neksteunen van verschillende stammen, Kuba-doeken. En als een syntese van beide werelden de meubelen van Marc : een majestueuze eetkamer, een buffetkast met twee ronde uitstulpingen (na twee whisky’s noemt Marc ze de “tietenkast”) en een originele opbergkast voor cd’s en video’s. Chelenge kookt Afrikaans, de etiquette zegt dat er met de handen mag gegeten worden. De kinderen Rose (15), Naomi (13) en Rik (10) zijn om te stelen. “In Nairobi noemt men dit een zebra-marriage”, vertelt de gastheer. “Muzungu of Muwafrica”, vertaalt Chelenge, eraan toevoegend dat de meeste van die huwelijken gedoemd zijn om te mislukken. “Een blanke man kiest een zwarte vrouw die vaak twintig of dertig jaar jonger is. De muzungu leven in de meeste gevallen niet op basis van gelijkheid. Wij zijn een uitzondering. ” Marc voegt eraan toe : “Wij hebben elkaar gevonden als twee outlaws. Zij was Oeganda ontvlucht onder het regime van Idi Amin, ik was hier gestrand en had geen frank op zak. Haar ontmoeten was voor mij the point of no return. Een zebra-huwelijk is niet makkelijk, maar ongemeen boeiend omdat je elke dag dingen in de ander ontdekt waarvan je het bestaan niet vermoedt. ” Chelenge heeft intussen de Belgische nationaliteit, terwijl Marc een Keniaans paspoort bezit.

Een zwerftocht

van vele maanden bracht Marc Van Rampelberg in 1974 naar Nairobi, toen de eindbestemming van vele hippies die voor een freewheeling life kozen. Marc gaf hier en daar wat les en dompelde zich helemaal onder in het Afrikaanse leven. “Drie jaar had ik in het slijk gewoond en geen stad meer gezien. De kennismaking met Nairobi was een schok. In de nadagen van president Jomo Kenyatta was Kenia een korrekt land, aangenamer dan nu. Een verademing in vergelijking met het korrupte Zaïre. “

Maar de grote schok moest nog komen. Op een dag werd hij meegetroond naar de grootste ceremonie van de Masaï, de eunoto. “Het belangrijkste moment in het leven van een Masaï is de overgang naar junior-elder. Het einde van het krijgerschap is een psychologische schok, die nog geaksentueerd wordt door de ceremonie. De mannen worden ontdaan van hun prachtige lange haren, hun kale knikker met rode oker ingesmeerd. Tot hiertoe was de fysieke kracht voor hen het belangrijkste, nu zullen ze hun prestige moeten halen uit de kracht van het woord. ” Zo’n ceremonie duurt dagen. De mannen drinken zich lazarus aan honingwijn. In hutten van gedroogde koeiedrek wordt muziek gemaakt, gedanst en de liefde bedreven. Wanneer iedereen er klaar voor is, worden de krijgers volgens oeroude rituelen bij dreunende muziek in extase gebracht tot ze het schuim op de lippen hebben. “Hier kwam ik in kontakt met het zeer oude Afrika”, zegt Marc. Hij leerde er Moses kennen die hem in het Masaïleven inwijdde. Hij sliep in hun hutten, leefde tussen de koeien, ging met de krijgers op jacht, slachtte geiten en laafde zich aan hun warme bloed. “De Masaï hebben eeuwenlang met het wild samengewoond. Zij leven helemaal op het ritme van de natuur. In de geest van die tijd was het verleidelijk om met hen te gaan leven. Maar de afstand is zo groot. Heel hun leven en sociale struktuur staan in funktie van de koe. Gedurende het grootste deel van het jaar leven zij uitsluitend van koeiemelk, waar ze bloed aan toevoegen wanneer ze te zwak worden. Ik denk niet dat wij dat volhouden. “

Na drie jaar Kenia

keerde Marc redelijk ontredderd naar België weer om een oude liefde terug te vinden. Via Dominique stortte hij zich in het (liederlijke) artistieke milieu. Vroeger was hij al zijdelings aktief geweest bij het avant-garde Teater Workshop ’70 rond Freek Neyrinck. Nu zette Marc zich aan het schilderen en beeldhouwen en ging aanleunen bij de Poot-clan : de overleden fotograaf Marnix Poot die deel uitmaakte van de konceptuele beweging Move the Earth, de schilder Reinold Poot, toen nog in de greep van Francis Bacon, en uiteindelijk Rik Poot die hij mocht bijstaan bij het bronsgieten.

“Het was een periode van intense vreugde, maar ook verdriet en frustraties. Na een tijdje viel onze groep uit elkaar. Ik was dertig en kwam tot het besef dat ik nergens stond. Er was maar een oplossing : weer gaan reizen. Alsof ik aangezogen werd door Kenia. “

Marc ging werken voor het United Nations Environment Project en gaf les aan de Deutsche Schule. Maar de vonk van de kunst smeulde nog na. Voor een vriendin maakte hij een wieg. Hij maakte een tweede en een derde… En toen leerde hij Chelenge kennen op een party. “Love at first sight. ” Voor ze het goed beseften, hadden ze zelf een wiegje nodig. Omdat ze weinig geld hadden, maakte Marc voor eigen gebruik een tafel, stoelen, kasten, een bed. In 1984 huurde hij een kleine ruimte bij het bedrijf Antique Restauration and Reproduction Ltd en nam een paar vaklui in dienst. Twee jaar later nam hij de hele meubelzaak over. Rampel Design Limited was geboren.

Met die eerste wieg

is alles dus begonnen. “Dat is niet onbelangrijk om mijn meubelen te begrijpen”, zegt Marc. “Een wieg moet stevig en veilig zijn. Omdat het kind zich niet zou kwetsen, koos ik voor afgeronde vormen. Dat is nog steeds terug te vinden in mijn ontwerpen. Een huis heeft meestal rechte lijnen, waar ronde vormen het beste in uitkomen. “

Waar heeft Marc Van Rampelberg de mosterd gehaald ? “Ik heb geen specifieke opleiding genoten, wat tegelijk een voor- en nadeel is. Ik kan niet op schaal werken, maak alle patronen op ware grootte. Door die “handicap” zoek ik oplossingen die niet voor de hand liggen, die technisch zelfs onmogelijk lijken. ” Wat inspireert hem ? “De vormentaal van de Afrikaanse kunst. Sommige meubelen zouden net zo goed uit één stuk hout kunnen gemaakt zijn, zoals alle Afrikaanse objekten. Naar de Italiaanse designers of Philippe Starck kijk ik niet. Veel meer affiniteiten heb ik met de stromingen van rond de eeuwwisseling : Biedermeier, art nouveau, art deco, arts & crafts, Jugendstil. Het design is toen ontploft doordat een brede burgerij de markt opengooide. Voordien waren het alleen koningen en edellieden die de stijlen bepaalden. Henry Van de Velde en Charrault boeien mij, maar ook minder bekenden als Printz en Ruhlman. Twee Fransen bij wie ik de liefde voor de gebogen lijn terugvind, maar ook het handwerk, de manufactuur. De stukken die zij ontwierpen, kunnen niet met de machine gemaakt worden. ” Ook Rik Poot heeft zijn stempel gedrukt. “Zijn no nonsense-stijl heeft me sterk aangesproken. Het weglaten van de versiering, het streven naar de pure vorm, de vloeiende lijn, het proportioneel juiste, de patina, de glans. Doorheen zijn beelden kijken, betekent doorheen het personage kijken. ” Heel biezonder is de patina. “Lijnolie maakt het hout sterker, resistenter. Een schram op geolied hout is mooi en behoort tot de natuurlijke veroudering van het meubel. Bovendien krijg je die bijzondere lichtwerking. Door de olie lijkt het licht van binnen in het hout te komen en niet van buitenaf. ” Kan het tropisch hardhout nog wel gekapt worden ? “Ik ben tegen de export van ruw hout, maar geen voorstander van een volledig kapverbod. De Afrikanen gebruiken dit hout al duizenden jaren. Zij hebben een grote kennis en vakmanschap verworven inzake de bewerking van dit hout. Met mijn meubelen wil ik mijn respekt uitdrukken voor deze houtsoorten. Bovendien verschaf ik werkgelegenheid aan vijftig tot zestig mensen, waar dan weer vijfhonderd tot zeshonderd mensen van leven. “

Het kliënteel

van Marc Van Rampelberg bestaat in hoofdzaak uit westerlingen in Afrika. Zijn meubelen kosten honderd- tot tweehonderdduizend frank, duur naar Afrikaanse normen. Maar men heeft dan wel een handgemaakt eksemplaar in vol hout. Voor de familie Wildenstein, nummer één van de mondiale kunsthandel, heeft hij zowat het hele interieur van hun Keniaanse optrek op maat ontworpen, wat hem geen windeieren heeft gelegd. Zijn zaak kent sukses, maar het blijft hard werken. “Ik ben zowel ontwerper, bedrijfsleider, verkoper als boekhouder”, zucht hij. “Alles verandert snel in Afrika en dat maakt het er niet gemakkelijker op. Nairobi is de laatste jaren bijvoorbeeld een stuk onveiliger geworden, wat het sociale leven aantast en ook mijn aktiviteiten niet ten goede komt. Misschien moeten we wel naar Kampala verhuizen, waar alles in positieve zin aan het veranderen is. ” In 1992 had Marc Van Rampelberg een stand op de Kortrijkse Interieur-beurs. “Ik wil mijn stukken wel in Europa verkopen, maar op beperkte schaal, zonder het koncept en de filozofie van mijn bedrijf op te geven. Daar ligt de moeilijkheid. De exportkosten voor massieve meubelen zijn zeer hoog. En een arbeidsintensieve manufactuur overplaatsen naar België is helemaal ondenkbaar. “

Grenzend

aan het nationale wildpark heeft Marc een groot stuk land gekocht van zijn Masaï-vrienden. Over enkele jaren wil hij er een huis neerzetten. Zijn stoel staat er al en wordt door zijn Masaï-buren als een relikwie gekoesterd. Bij zonsondergang nodigt de eindeloze savanne met de eenzame parasolboom uit tot kontemplatie over leven en dood. Ergens in de Kitengela dreunt een kudde gnoes over het dorre land en bespiedt de leeuwin haar prooi. Wie op deze plek wil wonen, aan de rand van het wilde leven, weet dat hij hier wil sterven.