Webonomics kraakt oude politiek

Pol Hauspie en Jo Lernout, de nieuwste vrienden van Bill Gates, zitten op de eerste rij van een politieke revolutie geschapen door de computer. Microsoft ontwerpt digitaal geld. Centrale banken hebben het nakijken. Dit is letterlijk revolutionaire Nieuwe Politieke Cultuur. Alle macht aan de burgers.

Washington, Los Angeles (VS).

Opzij, democraten, republikeinen, liberalen, socialisten en fascisten. Hier komen de cryptolibertariërs, de computergekke erfgenamen van de Amerikaanse denkers Thomas Jefferson en Henry David Thoreau. “Dit is een cool party,” zegt Sameer Parekh bij het ontbijt in de buurt van de University of California. “Vandaag vieren we de omverwerping van de regering.” Parekh een slonzige 22-jarige, hemdslippen tot aan de knieën van zijn jeans en een lang zwart sikje is geen gewelddadig revolutionair die de dictatuur van het proletariaat wil vestigen. Parekh is een libertariër van het nieuwe soort. Zijn wapen heet : software.

Parekh sjachert

in een materie die onder zijn collega’s bekend staat als strong crypto : cryptografische software die oneindig veel krachtiger is dan het spul dat de Amerikaanse bedrijven mogen exporteren. Cryptografie is de wetenschap om boodschappen zo te versleutelen dat ze niet door nieuwsgierige ogen kunnen worden gelezen. Het is het levensvocht van de verificatie van kredietkaarten via de telefoon, van transacties via bankautomaten, van elektronische overschrijvingen. Het is nuttig voor oplichters. En het is schitterend anti-autoritair, tegen de controle van regeringen.

De Amerikaanse federale overheid tracht de verspreiding van die technologie in het buitenland tegen te houden. Maar ze is niet opgewassen tegen Parekh en andere rebellen die over dezelfde programmeervaardigheden beschikken als de overheid. Parekh verkoopt een cryptografisch product dat aangemaakt wordt in een geheimgehouden land via een filiaal op het Antillaanse eiland Anguilla. Zijn maatschappij, C2Net, omzeilt de Amerikaanse exportbeperkingen.

Cryptografie is erg nuttig voor iedereen die het zich niet kan veroorloven een spoor van papier te strooien. Dat kan bijvoorbeeld iemand zijn die een illegale gokbusiness runt of aan insider trading doet of kinderporno verspreidt of de laatste details wil vastleggen van een cocaïnetransport. Het kan ook een zakenman zijn die geen inkomstenbelasting wil betalen of om een andere reden zijn transacties niet wil blootstellen aan de ogen van officiële bemoeizucht. Parekh schildert een revolutie waarin weliswaar regeringsgebouwen niet tot de grond afgebrand worden, maar eerder gewoon zonder geld komen te zitten. Er zal nog altijd een overheid zijn, maar het zou niet langer de expansieve welvaartsstaat zijn die we nu kennen.

De soevereiniteit verschuift naar de burger

Walter Wriston, ex-voorzitter van Citibank, wijdde een hoofdstuk van zijn briljant boek uit 1992 “The Twilight of Sovereignty” (De deemstering van de soevereiniteit) aan de cryptografie. Wriston bekijkt de cryptologie als een sleutelelement voor de overdracht van sociale en economische macht van de staat naar de bezitters van personal computers. Ga gewoon het Internet op. Pretty Good Privacy (PGP), van 99 tot 249 dollar, is een populair programma. Een ander is SynCript van SynData Technologies. Met dat confectiespul kan u zakendoen onder volledige geheimhouding. Het kost een supercomputer een miljard jaar om uw boodschap te ontrafelen.

De verspreiding van crypto heeft nog een andere dimensie. Dezelfde wiskundige trucjes die gebruikt worden om een boodschap te coderen, kunnen ook omgekeerd gebruikt worden om een zogenaamde digitale handtekening te creëren. Het kan gebruikt worden om te bewijzen dat een elektronisch document afkomstig is van een bepaalde afzender, zoals een bankklant of een bankbediende. Wanneer u een aantal van die handtekeningen op een uitgekiende wijze aan elkaar rijgt, creëert u een mechanisme voor digitaal contant geld een systeem van elektronische betalingen dat aanleunt bij kredietkaarten maar met bovenop de mogelijkheid om het anoniem te maken : geldtransfers die authentiek, maar onnaspeurbaar zijn. Anonieme, veilige e-cash kan aanleiding geven tot de bloei van de handel via het Internet en een aanzienlijke besparing op het geld dat elk jaar uitgegeven wordt aan de verwerking van papieren cheques.

Voor de belastingdiensten

is dat natuurlijk geen goed nieuws. En wat gebeurt er met de controle van de centrale bank op de geldvoorraad als meer en meer geld de vorm aanneemt van digitale biepjes uit een satelliet in de ruimte ? Hoe kan u het witwassen van geld tegengaan als het geld onzichtbaar wordt ? Hoe kan u dan nog belastingontduikers vatten ? Libertariërs bekijken de cryptologie als een wapenarsenaal voor een bloedeloze volksrevolutie, waarbij inkomensstromen op het slagveld de plaats innemen van barricades.

Nieuwe politieke partij

De computertechnologie en de moderne communicatie staan op het punt een nieuwe politieke beweging in het leven te roepen. David Friedman, economieprofessor aan de University of California, hangt een filosofie aan, gericht tegen “Big Government”, die misschien nog net ietsje strenger is dan die van zijn beroemde vader, Milton Friedman. De moderne cryptografie ontstond twee decennia geleden aan de Stanford University met de uitvinding van het zogenaamde “public key encryption”. In de klassieke cryptografie werden de sleutels geheim gehouden. De afzender gebruikte een sleutel, of een formule, om een document te coderen ; de ontvanger gebruikte een nauw daaraan verwante formule om te decoderen. Om te kunnen communiceren, moesten afzender en bestemmeling dezelfde sleutel gebruiken. Dat was doorgaans ook de zwakke plek. Een boodschapper die de sleutel moest overbrengen kon onderschept worden.

Met “public key encryption” wordt dat probleem elegant opgelost. De ontvanger van vertrouwelijke boodschappen creëert tegelijk een coderings- en een decoderingssleutel. De speciale berekeningswijze van die sleutels, die verfijnd werd door wiskundigen van MIT, maakt dat de ene niet uit de andere kan afgeleid worden. Het MIT-algoritme vereist dat zowel de afzender als de ontvanger miljarden berekeningen uitvoeren op elke boodschap, wat tot voor kort in de praktijk onmogelijk was. Maar de verdubbeling van de computercapaciteit om de 18 maanden heeft de mogelijkheid om virtueel onbreekbare cryptografische algoritmen te verwerken binnen het bereik gebracht van iedereen die over een 16 MHz Pentium beschikt.

De volgende veldslag

zal gevoerd worden rond digitaal geld. Mondex werd aanvaard door een internationaal bankconsortium geleid door National Westminster. Het systeem omvat echter een digitaal spoor dat door het gerecht kan worden opgevist. Niet goed genoeg, zegt cryptograaf David Chaum, wiens concurrerend product anoniem en niet op te sporen is, behalve voor de betalende partij. Klanten willen anonimiteit, zegt hij, en dat is waarom er 2,6 miljard biljetten van 100 dollar in omloop zijn. Chaums uitvinding leidt tot een maatschappij zoals die voorgestaan wordt door Friedman en Parekh. Een samenleving waarin de brede verspreiding van versleuteling de overheid verplicht om een minder indringende rol te spelen in de informatiestroom.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Toen hij een 16-jarige collegestudent was in Libertyville, Illinois, tikte Sameer Parekh het 9000 woorden tellende essay “Civil Disobedience” (Burgerlijke Ongehoorzaamheid) van Henry David Thoreau in zijn Apple II GS computer en publiceerde de tekst op een elektronisch prikbord. De verhandeling begint met de woorden : “Ik aanvaard van harte het motto ‘Die regering is het best, die het minst regeert’ en zou graag hebben dat sneller en systematischer overeenkomstig daarmee gehandeld wordt. Als het uitgevoerd wordt, komt het uiteindelijk neer op iets waarin ik evenzeer geloof : ‘Die regering is het best, die helemaal niet regeert. ‘”

In Berkeley programmeerde Parekhe-mail-servers om de abonnees toe te laten hun e-mail te verzenden of te ontvangen, hetzij anoniem hetzij onder pseudoniem, en op het Web te surfen dankzij een speciaal geprogrammeerde server die geen elektronisch spoor naliet zodat website-operatoren niet konden weten wie een bezoekje bracht en wanneer. Nadat hij in 1995 Berkeley voortijdig verliet, legde hij zich voltijds toe op het beschermen van de identiteit van de websurfers. Parekh realiseerde zich immers dat de privacy van de gebruikers maar net zo beveiligd is als de servers waarop ze een abonnement hebben. Hij nodigde zijn vrienden uit om in te breken in de webservers die verkocht werden door Microsoft en Netscape. Succesvolle inbraken werden beloond met een T-shirt. Het bereikte resultaat (“Ik moest stoppen met het uitdelen van T-shirts”) overtuigde hem ervan dat er groot geld kon verdiend worden met de verkoop van inbraakvrije serversoftware voor het Web.

Microsoft en Netscape worden door de Amerikaanse wetgeving geremd om serversoftware met een krachtige versleuteling te exporteren. Parekh zag daarin mogelijkheden. Hij nam een exemplaar van Apache, een populair pakket serversoftware dat vrij verkrijgbaar is op Internet, en begon aan de moeizame opdracht om zware versleutelingsprogramma’s met de serversoftware te verweven. Eens hij had uitgekiend hoe dat moest gebeuren, sloot Parekh een overeenkomst met programmeurs in een land dat hij niet wil noemen (om te vermijden dat de VS druk uitoefenen op die regering om zijn exportwetten in verband met cryptografie te verstrengen) om de software uit te schrijven en hij richtte een zustermaatschappij op in het Caribische belastingparadijs Anguilla om deze software wereldwijd te verkopen. Na minder dan een jaar, loopt de met versleutelingen bezaaide software van C2Net reeds op 30.000 domeinen.

Naarmate meer en meer commerciële transacties voor de belastingdiensten verborgen blijven dankzij versleuteling, zullen zo voorspelt Parekh de belastinginkomsten dalen. Dalende belastingontvangsten zullen leiden tot de privatisering van heel wat van de huidige functies van de overheid en de mensen zullen vrijer zijn om te bepalen aan welke diensten ze hun geld willen uitgeven. Ze zullen zelfs vrij zijn om te kiezen welk soort geld ze willen gebruiken. Misschien zijn dat dan niet langer de biljetten van de centrale bank.

Alan Greenspan,

de voorzitter van de Federal Reserve, is eigenaardig genoeg de libertarische doelstelling om geldzaken weg te halen uit de exclusieve sfeer van de staat, niet ongenegen. Greenspan was een libertariër in zijn jeugd een regelmatige gast in het salon van Ayn Rand, de grondlegger van het libertarisme (1905-1982). Greenspan voorspelt dat de elektronische handel aanleiding zal geven tot het ontstaan van privé-deviezen. “Naarmate het internationaal financieel systeem steeds complexer wordt,” aldus Greenspan, “worden wij, in onze rol als regelgevers, steeds afhankelijker van de zelfregulering van de privé-mark.” Greenspan maakte duidelijk dat hij niet vond dat de overheid moest trachten het tij te keren, ook al zou dat het gezag van instellingen zoals de raad van bestuur van de centrale bank ondermijnen. “Ik vind het vooral van belang,” zo ging hij verder, “dat we niet ongepast stokken in de wielen steken van onze jongste innovatie, elektronisch geld of, meer in het algemeen, ons voortdurend groeiend elektronisch betalingssysteem.”

Het is precies op die innovatie dat Ian Goldberg aan het werken is. Hij voegt cryptologische schema’s bij elkaar om een universele digitale munt te creëren die alle uiteenlopende vormen van digitaal contant geld op de elektronische markt vervangt. De 24-jarige Goldberg is een laatstejaarsstudent van Berkeley, die het grootste deel van zijn tijd doorbrengt met intellectueel rondfietsen in cryptosystemen.

In september 1995 joeg Goldberg een rilling door de ruggengraat van Netscape toen hij aankondigde dat hij en een collega een belangrijke kwetsbare plek hadden gevonden in de veiligheidslaag van de webbrowser Navigator. Zestien maanden later ontwierp Goldberg als antwoord op een vraag van de veiligheidssoftwarefabrikant RSA, Inc. een programma dat de vrije computercycli van 250 verschillende werkstations in de faculteit computerwetenschappen van Berkeley gebruikte om een boodschap gecodeerd met een 40 bit-sleutel de limiet die de overheid gezet heeft op de ongeregistreerde uitvoer van encryptionsoftware onder handen te nemen. Goldbergs bende probeerde zo 100 miljard sleutels per uur uit en brak de code in 3,5 uur. Het experiment bleef niet onopgemerkt !

Waar gaat dat eindigen ? Goldberg voorspelt dat de belastingwetten en handelsregels zullen moeten worden aangepast aan de wereld van de gecodeerde on line-business. “Belasting zal moeten geheven worden op meer tastbare dingen zoals grondeigendom gesteld dat men al in belastingen gelooft,” zegt hij. “Met versleuteling kun je niet alleen je transacties geheim houden, maar ook je activa. Intellectuele eigendom kan erg gemakkelijk verstopt worden.”

JOSH McHUGH/FORBES