Wat is er aan de hand met Electrabel?

Na de financiële crisis is er een nieuwe bedreiging in België voor de vrije markt. Deze dreiging, die al lang bestaat maar tot voor kort wat in de schaduw kon blijven, luistert naar de naam Electrabel.

We parafraseren Winston Churchill als we stellen dat de vrije markteconomie verre van perfect werkt voor de maatschappij maar dat van alle tot nu toe uitgeprobeerde sociaal-economische modellen het wel het meest performante model is. Toch ligt de vrije markteconomie vandaag onder vuur en nog geen klein beetje.

Veel van de kritiek op de vrije markteconomie hangt nauw samen met de financiële crisis. De implosie van het financieel-bancaire systeem bracht de economie in de rijke landen op de rand van een her-beleving van de Grote Depressie van de jaren 1930. Een enorm volume aan publicaties allerhande handelt over de oorzaken van deze existentiële crisis.

Ons inziens moet daarin centraal staan de relatie tussen private sector en overheid. Door waanzinnige leverage zwollen de grotere financiële instellingen tot een omvang die hen systemisch incontournable maakte. De aanpak van dit probleem kostte de burger handenvol geld, zoals blijkt uit de enorme begrotingstekorten en snel aanzwellende overheidsschuld in nagenoeg alle rijke landen.

Waar staan we vandaag? De grootste banken zijn vandaag nog groter dan ze voor de financiële crisis waren, zeker in Europa. Het too big to fail-syndroom is méér dan ooit acuut onder ons. Bij de veelbesproken stress tests voor de Europese banken komt dit thema zelfs niet aan de orde, een minstens vreemde vaststelling. Verlamt het lobbywerk van die grote financiële instellingen het werk dat politieke beleidslui en regulatoren zouden moeten absoluut prioritair ter hand nemen?

Wat specifiek België betreft, duikt recent een nieuwe bedreiging op voor de reputatie van de vrije markteconomie. Deze dreiging, die al lang bestaat maar tot voor kort wat in de schaduw kon blijven, luistert naar de naam Electrabel. Onze elektriciteitsprijzen liggen duidelijk hoger dan die in de buurlanden. Consumenten en ondernemingen betalen deze grondstof té duur. Het valt moeilijk deze situatie ten gronde te verklaren zonder effecten van monopoloïde marktrelaties in de analyse op te nemen.

Voorts slaagt de onderneming er in om, ondanks aanzienlijke bruto winsten, nauwelijks belastingen te betalen. Uit het jaarverslag van Electrabel over 2009 blijkt dat er 1,55 miljard euro winst voor belasting is, terwijl de betaalde vennootschapsbelasting uitkomt op 1,1 miljoen euro. Maatschappelijk gezien neemt de wanverhouding tussen deze twee grootheden obscene verhoudingen aan, een fenomeen.

Wat is er ten gronde aan de hand rond Electrabel? De vreemde betrokkenheid van de Nationale Bank bij dit dossier roept enkel maar méér vragen op. Logische analyse en loslippigheid van direct betrokkenen maken dat de uitleg voor de blijvende en meer dan ooit acute anomalieën en vragen rond dit dossier steeds meer in hoeken en kanten gezocht wordt waar onfrisse winden waaien. Rond het dossier Electrabel hangt méér dan ooit elektriciteit in de lucht.