Verlangen naar Marokko

Noord-Afrika heeft kunstenaars altijd al aangesproken. Matisse en andere schilders, maar ook heel wat fotografen waagden de oversteek. Twee tentoonstellingen in Parijs.

“We moeten de natuur geen geweld aandoen om licht te scheppen, maar een equivalent vinden,” stelde Henri Matisse. Hij was een man uit het Noorden, waar de lucht meestal loodgrijs is. Toch was Matisse altijd op zoek naar het heldere licht van de zon, niet alleen in Zuid-Frankrijk, maar ook in Noord-Afrika. De schilder verbleef onder andere in Collioure en Saint-Tropez, maar zakte ook twee keer af naar Tanger, in 1912 en 1913. In het Institut du Monde Arabe in Parijs loopt een tentoonstelling die helemaal gewijd is aan deze Marokkaanse periode uit het leven van de schilder. Ze biedt een interessant en diepgaand overzicht.

In Marokko ontdekte hij niet alleen een ander licht, maar ook de decoratieve islamitische kunst en nieuwe onderwerpen om te schilderen. Ze zouden hun stempel drukken op zijn verdere evolutie: landschappen, beelden van de kashba, uitbundige bomen en planten, typische figuren uit het Rif-gebergte, portretten van de Marokkaanse vrouw en de odalisk. Hij verbleef zes maanden in Marokko, en gaf al die tijd blijk van een geweldige drang om te schilderen. Het resultaat van deze inspiratie vinden we op een twintigtal doeken die Matisse ter plaatse maakte, evenals in ontelbare schetsen en tekeningen. Ook in latere werken is de Marokkaanse invloed nog te bespeuren. Zelfs de glasramen van de kapel in Vence, of de uitgeknipte meesterwerkjes die hij tijdens zijn laatste levensjaren maakte, dragen nog sporen van zijn voorliefde voor Marokko.

Een andere opmerkelijke tentoonstelling, ” Le désir du Maroc“, toont een groep fotografen – uit de vorige eeuw, maar ook van vandaag – die zich evenmin konden losmaken van dit land van contrasten, een land dat intiem en exotisch tegelijk is en waar verblindend licht en schaduw elkaar afwisselen. Onze landgenoot Alain D’Hooghe (samen met Tahar Ben Jelloun en Mohamed Sijelmassi mede-auteur van de prachtige catalogus) stelt zeldzame foto’s voor: gesluierde vrouwen, dansers, muezzins, slangenbezweerders, karavaangeleiders, beelden van medina’s, pareltjes van Moorse architectuur. Bezoekers ontdekken er grote namen, zoals Cartier-Bresson, Brassaï of Paul Bowles, maar ook ” anciens” (Flandrin, Veyre, Clérambault) en hedendaagse meesters, zoals Gérard Rondeau, Bernard Plossu, William Betsch. Ook de Belgen zijn van de partij, met Charles Leirens, Michel Vanden Eeckhout, Harry Gruyaert. Pen, penseel, zwart-wit en kleur onthullen elk op hun manier realiteit en cultuur van Marokko.

“Le Maroc de Matisse”, Institut du Monde Arabe, 1 rue des Fossés-Saint-Bernard, Parijs (5e). Tot 30 januari. Gesloten op maandag.

“Le désir du Maroc”, Hôtel de Sully, 62 rue Saint-Antoine, Parijs (4e). Tot 9 januari. Gesloten op maandag.

Alain Delaunois