Tragedie van een volk (en andere politieke drama’s)

Nog tot en met zondag 12 november vindt de zeventigste Boekenbeurs plaats in Antwerp Expo. Vorige week maakten we een selectie van boeken over financiën en management. Nu wijzen we op een essentieel politiek trio.

Een heersende politicus die zijn macht wil consolideren, dient bij zijn volk de juiste gevoelens los te weken. Echt geliefd hoeft hij niet te zijn, zolang hij haat of minachting maar voorkomt, want van een gehate of geminachte heerser wil het volk zich bevrijden. De machthebber moet zijn volk ook beslist het idee geven dat het zonder hem slechter af is dan met hem. Ik of de chaos. Of, verpakt in een hedendaagse versie: ik of de teloorgang van uw pensioen. Uiteraard stamt dat advies van de Florentijn Niccolò Machiavelli (1469-1527). Van zijn beruchtste boek, waarin hij die raad geduldig uiteenzet, verscheen zopas een nieuwe Nederlandse vertaling onder de titel Il Principe en andere politieke geschriften (Ambo, 512 blz., 39,95 euro). Vertaler Paul van Heck, die het werk ook uitvoerig inleidt, koos dus niet voor de vroegere titels De vorst of De heerser. Hij heeft ook nog een rist kortere politieke geschriften toegevoegd, die inhoudelijk dicht aanleunen bij Il Principe. Zo wordt het evangelie van de pragmatische politici toegankelijk. En u kunt er ook de nuances ontdekken, zodat u Machiavelli niet langer louter samenvat met het credo het doel heiligt de middelen.

Het doel heiligde beslist de middelen bij Lenin. Dat wordt pijnlijk duidelijk in Tragedie van een volk (Standaard Uitgeverij/ Nieuw Amsterdam, 1116 blz., 49,95 euro). De Londense historicus Orlando Figes borstelt een even onthutsende als meesterlijke kroniek van de Russische Revolutie. Door zich niet te beperken tot revolutiejaar 1917, maar de periode tussen 1891 en 1924 te belichten, slaagt hij erin niet alleen het hoe, maar ook het waarom duidelijk te maken. Het geweld en de ontsporing zijn geen verrassing meer als u de voorgeschiedenis en de omstandigheden kent, die Figes nauwgezet uiteenzet. De vraag of Lenin gewoon een bloedige staatsgreep pleegde of dat hij het volk aanvoerde, beantwoordt Figes precies door de omstandigheden zo treffend te beschrijven. Lenin kreeg de macht op een presenteerblaadje, hij zag de kansen én greep ze.

Na de tragedie van 11 september 2001 kreeg het boek Botsende beschavingen (Manteau/Anthos, 412 blz., 22,95 euro) uit 1997 plots beduidend meer aandacht. Wie het werk gemist heeft, kan nu terecht bij de paperbackeditie. Harvardprofessor Samuel Huntington legt uit waarom de oorlogen niet langer zullen uitgevochten worden door staten, maar dat de conflicten zullen verlopen tussen culturen en beschavingen. Hij bakent negen beschavingen af, die gedomineerd worden tussen het Westen enerzijds en China en de islam anderzijds. Huntingtons sombere toekomstbeeld is nog altijd bijzonder controversieel. Met dit boek krijgt u de bron van die fundamentele strijd in handen.

Luc De Decker