Tittytainment

Twee redacteurs van Der Spiegel waarschuwen dat het succes van het kapitalisme momenteel zijn eigen fundamenten uitholt : de efficiënte staatsvorm en een democratische stabiliteit. Een heerlijk provocant boek, soms schreeuwerig, vaak doemdenkerig, steeds uitnodigend voor een (intens) debat.

Binnenkort zal nog nauwelijks 20 procent van de beroepsbevolking nodig zijn om de wereldeconomie draaiende te houden. De overige 80 procent zal moeten worden vermaakt en vooral koest gehouden. Die prognose stamt niet van een of andere linkserige betweter, maar van een bonte bijeenkomst van de wereldelite. Zowat 500 vooraanstaande politici, ondernemers, bankiers, economen en wetenschappers uit alle continenten debatteerden in september 1995 over de koers van de wereld. In de werkgroepen doemden zowaar Michael Gorbatsjov en Margaret Thatcher op in het gezelschap van nieuwe mogols zoals CNN-directeur Ted Turner, de Zuidoost-Aziatische handelsmagnaat Washington SyCip en de beroemdste economieprofessoren van Stanford, Harvard en Oxford. Drie journalisten mochten deelnemen aan alle workshops van het congres in het bijna legendarische luxehotel Fairmont in San Francisco, onder wie Hans-Peter Martin. Samen met zijn collega-redacteur bij het Duitse kwaliteitsblad Der SpiegelHarald Schumann schreef hij kort daarop de bestseller Die Globalisierungsfalle, nu vertaald als Globalisering De wereld in verval.

EEN OP VIJF.

Steeds meer Europeanen maken zich zorgen over de oprukkende twee-van-de-drie-samenleving, waarbij twee derden van de bevolking het goed tot zeer goed heeft, maar het niet geringe overige deel sociaal moet afhaken. In het Fairmont-hotel werd echter duidelijk dat we afstevenen op een één-op-vijf-samenleving. De 80 procent die overboord valt, moet dan constant gesust worden om de maatschappelijke orde in stand te houden. Zbigniev Brzezinski, ooit veiligheidsadviseur van president Jimmy Carter, lanceerde alvast de uitdrukking tittytainment, een samenvoeging van entertainment en tits, het Amerikaanse bargoens voor borsten.

Brzezinski heeft het niet zozeer over seks, dan wel over het symbool van een zogende moeder. Met een combinatie van bedwelmend amusement en voldoende voedsel moet de gefrustreerde wereldbevolking zoet worden gehouden. Het lijkt wel of de anti-utopie Heerlijke Nieuwe Wereld van Aldous Huxley tot leven geroepen wordt. In diens postindustriële universum zwelgen de gehersenspoelde, gekloonde mensen de drug soma, die een ondoordringbare muur optrekt tussen de werkelijke wereld en hun geest. Hersenloos Hollywood-vermaak, voetbal en zelfs vrijwillerswerk nemen die rol voorlopig over.

De auteurs beperken zich niet tot de Fairmont-bijeenkomst, al vormen die debatten zowel de motor als de verdediging van hun betoog. Ze brengen een wereld van agressieve, sociaal niet-gecorrigeerde hyperconcurrentie in beeld en verwijzen daarbij graag naar Fairmont. Zo kunnen ze hun doemdenkerige doorlichting steeds staven met citaten van beleggingsgoeroes als George Soros en topmanagers als John Gage van Sun Microsystems.

BEURSKRACH ?

Er tekent zich een constellatie af die ze turbokapitalisme dopen. Deze Angelsaksische vorm van kapitalisme zet de wereld naar zijn hand, maar parasiteert op de eigen fundamenten. Die pijlers zijn een efficiënte staatsvorm en democratische stabiliteit. In een ander klimaat kan het kapitalisme niet gedijen. Concluderen de auteurs : “Het tempo van de verandering en de herverdeling van macht en welvaart slopen oude sociale structuren sneller dan nieuwe zich kunnen ontwikkelen.”

“Uiteindelijk blijkt het maatschappelijke verval nergens zo duidelijk te zijn als in het land waar de kapitalistische contrarevolutie haar oorsprong vond : de VS,” alarmeren Martin en Schumann. Ze wijzen onder meer op de verbijsterende criminaliteit. “In de staat Californië, op zichzelf al de op zes na grootste economische macht ter wereld, is het bedrag dat aan gevangenissen wordt uitgegeven hoger dan de hele onderwijsbegroting.” Ondertussen verschansen de tien procent rijksten zich in bewaakte torenflats en woonwijken. “Aan bewapende privé-bewakers geven de burgers van de VS twee keer zoveel uit als de staat aan de politie.”

Tussendoor waarschuwt het duo ook voor de tijdbom van de kapitaalmarkten en vooral van de derivatentransacties. Als er nog vele Barings Bank-drama’s volgen of de muntspeculatie misloopt, dreigt een kettingreactie die een wereldwijde beurskrach in gang zet. Ze tonen tevens hoe organisaties als Swift en Euroclear die gigantische geldstroom in goede banen moeten leiden. Euroclear wordt gesitueerd in de Avenue Jaqumain (sic). Nederlandse vertalers laten verhaspelde Brusselse straatnamen wel eens vaker in het Frans staan.

Jammer genoeg ronden de twee auteurs hun spetterend provocante rondgang af met een slap slot, een anticlimax van ondoordachte voorstellen om de 20-80-samenleving te voorkomen.

LUC DE DECKER

Hans Peter Martin & Harald Schumann, Globalisering De wereld in verval. Elmar, 334 blz., 750 fr.