SPIN-OFFS

WERELDLEIDERS.

Uitzonderlijke omstandigheden lagen aan de basis van Ion Beam Applications ( IBA) uit Louvain-la-Neuve. Er was de aanwezigheid, sinds 1947, van een deeltjesversneller in Leuven een specialisatie in de kernsector die België mee dankt aan de verkoop van Congolees uranium aan de VS tijdens de Tweede Wereldoorlog én er was het Vlaamse “Walen Buiten” uit de jaren ’60.

UCL startte toen het Centre de Recherche du Cyclotron ( CRC) en bouwde in Louvain-la-Neuve een deeltjesversneller ; krachtiger dan de Leuvense. Daar tekende directeur Yves Jongen de eerste IBA-producten : een nieuwe generatie versnellers voor medische toepassingen. IBA, in 1986 opgericht door de UCL en het Institut des Radioéléments ( IRE), telt nu 110 werknemers, mikt in 1997 op 1 miljard frank omzet en maakt voor het derde opeenvolgende jaar winst (80 miljoen frank).

“Wij mikken nooit lager dan de wereldmarkt,” verklaart Pierre Mottet, met Yves Jongen algemeen co-directeur. Vooral twee toestellen moeten de toekomst verzekeren. De ontwikkeling van de Cyclone 18+, producent van de radio-isotoop palladium 130 en gebruikt in de behandeling van lokale tumoren, zoals prostaatkanker, was volgens experts onmogelijk. Theragenics uit Norcross, Georgia daagde IBA echter uit het concept in minder dan één jaar te ontwikkelen. IBA haalde het en stak 930.000 dollar premie op zak. En het Amerikaanse IBT produceert over anderhalf jaar palladium 103… in Henegouwen.

En nu is er de protontherapie, een radiotherapie die straling op één bepaalde plaats kan richten. Bij oogkanker bijvoorbeeld biedt alleen protonbestraling hetzelfde resultaat als chirurgie… zonder dat de patiënt zijn oog verliest. Het protontherapie-verhaal begint in 1994. Het Massachusetts General Hospital van de Harvard Medical School in Boston verkiest IBA, boven Siemens en Westinghouse voor de bouw van een centrum voor protontherapie. De eerste installatie in Boston is bijna klaar.”

Op 1 oktober ’97 beslist Tenet, een net van 130 ziekenhuizen in de VS, de bouw van twee centra voor protontherapie te bouwen : het wordt een beslissend concurrentievoordeel. IBA haalt meteen een contract van 1 miljard frank binnen. Tenet neemt bovendien meteen een optie op nog eens twee centra én participeert in ruil voor een exclusiviteitsakkoord voor heel het Amerikaanse territorium voor 15 % in het kapitaal van IBA.

Tot deze zomer bezaten de UCL, het IRE en het personeel één derde van het kapitaal, de SRIW een derde en Euroventures, Nivelinvest, Pervest, Parquest en Finolevee samen nog een derde. Die financieringsbedrijven kregen een voorstel van concurrent Nordion waarop het personeel, via de holding Belgobeam, prompt zelf 60 % van het kapitaal ging controleren.

BELGISCH FALEN.

Het succes van IBA is, zegt Yves Jongen, een triomf van de Waalse knowhow… en een illustratie van het Belgische falen. Falen, want het eerste centrum voor protontherapie komt in Boston, terwijl de technologie volledig Belgisch is. Belgische uniefs en socio-medische overheden werden als eerste aangesproken om een prototype te bouwen. Maar dergelijk centrum volstaat voor zowat 7 miljoen inwoners. En vermits in België geen enkele gemeenschap zoveel koppen telt, kwam er nooit een akkoord over de inplantingsplaats…

Toch helpt het succes van IBA in de VS de lokale markt. De speciale staalsoort, met weinig koolstof, komt van het Usinor-filiaal Creusot-Loire. Cockerill Sambre maakt het niet, Fafer stopte ermee. De machinebouwers van IBA zijn echter alle Waals : CMI, Pégard en Ateliers de la Meuse, naast vele kleintjes. Van de 400.000 werkuren nodig voor de Tenet-bestelling gaat 60 % naar die onderaannemers. Zij moeten de komende maanden aanwerven, net als IBA.

IRIS SOFTWARE.

” Iris Software is een échte spin-off van de UCL,” zegt gedelegeerd bestuurder Pierre De Muelenaere. Toch wijst hij dankbaar naar Vlaanderen. In april 1987 kreeg De Muelenaere, toen doctoraatsstudent in micro-elektronica, centen van Simon Dickers, toentertijd baas van de holding Ackermans & van Haaren, voor een bedrijfje in OCR of Optical Character Recognition.

Dickers had uiteindelijk 75 miljoen frank veil voor 80 % van de aandelen in de starter ; de UCL werd minderheidsaandeelhouder.

Iris telt vandaag 70 werknemers, boekte verleden jaar 8 miljoen dollar omzet, mikt in 1997 op 11 miljoen dollar, en is winstgevend sinds 1991. In 1996 haalde Iris via een particuliere plaatsing vers geld binnen, onder meer van… Kredietbank.

“De technologietransfer tussen uniefs en bedrijfsleven loopt in België mank. Ook in Louvain-La-Neuve,” meent De Muelenaere, die naast Iris, Ion Beam Applications en nog één andere geen spin-offs van Louvain-La-Neuve ontwaart.

In eigen land kijkt hij wat afgunstig naar het Leuvense onderzoekslabo Imec, dat nu al meer dan dertien spin-offs telt. Aan het hoofd van Imec staat professor Roger Van Overstraeten, die meer dan drie decennia geleden studeerde aan Stanford University dé bakermat van Silicon Valley. Louvain-La-Neuve moet dringend dit model bestuderen, meent De Muelenaere, die opkijkt naar het Ieperse Lernout & Hauspie Speech Products en zijn Flanders Language Valley. “Dit bedrijf investeert in dit land,” weet De Muelenaere. Sinds vorige maand bezit Lernout & Hauspie 2 % van Iris Software. Samen brengen ze spitstechnologie op de markt, zoals de IrisPen Executive : een scanningpen die stukjes tekst inleest en tevoorschijn laat komen op het computerscherm, waarbij met behulp van spraaktechnologie de zinnen worden voorgelezen. Een ander product, de IrisPen Translator, is in ontwikkeling en voegt automatische vertaalmogelijkheden aan het geheel toe.

“Hét bewijs dat in beide landsdelen voldoende potentieel aanwezig is om de concurrentie op de wereldmarkt aan te kunnen,” meent De Muelenaere.

PDP/T.T.

YVES JONGEN (IBA) Belgische technologie bloeit in de VS.