Rusland krijgt het moeilijk om zijn oorlog te betalen en de roebel te verdedigen

Met een rist financiële sancties bemoeilijken de VS en hun westerse bondgenoten de toegang van Rusland tot het mondiale financiële systeem. De bevriezing van de buitenlandse activa maakt het bijna onmogelijk om de oorlog in Oekraïne te financieren, en zal de Russische economie destabiliseren. “Rusland wordt een financiële en economische paria”, zei een Amerikaanse functionaris.

Wat is er aangekondigd?

De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië en de Europese Commissie willen de centrale bank van Rusland beletten om haar ongeveer 630 miljard dollar aan buitenlandse reserves te gebruiken. Die tegoeden worden bevroren. De bank kan zo de Russische economie niet ondersteunen tegen de kosten van de oorlog in Oekraïne.

De sancties werden aangekondigd samen met plannen om een aantal Russische geldschieters uit te sluiten van het Swift-systeem voor financieel berichtenverkeer.

De sancties zijn in de eerste plaats bedoeld om Rusland te beletten de uitgebreide sancties die het land zijn opgelegd, te omzeilen. “Dit is een rechtstreekse aanval op het Russische vermogen om de sancties te omzeilen door te vertrouwen op zijn financiële reserves”, zei Daniel Glaser, een voormalige assistent-secretaris voor terrorismefinanciering en financiële misdaden bij het Amerikaanse ministerie van Financiën. Hij werkt nu bij K2 Integrity, een risico-adviesbureau. “Hoe minder controle ze hebben over hun reserves of hoe minder ze ermee kunnen doen, hoe kwetsbaarder ze worden voor nieuwe sancties.”

De VS en hun bondgenoten hebben nog geen details gegeven over hoe ze de Russische centrale bank willen boycotten. Glaser zei dat de meest eenvoudige methode is de Russische centrale bank toe te voegen aan de lijst van ‘speciale nationaliteiten’ van het Amerikaanse ministerie van Financiën. De activa van die personen en bedrijven kunnen dan worden geblokkeerd. Amerikaanse personen en commerciële banken mogen er ook geen zaken mee doen.

Hoe schadelijk is dat voor Rusland?

De buitenlandse deviezen zijn een pijler van de Russische economische kracht. Het land heeft de voorbije jaren zijn reserves in dollar weliswaar verminderd. Het merendeel zit nu in Duitsland, Frankrijk, het VK, Oostenrijk, Japan en ook nog altijd de VS.

Als Rusland grote delen van zijn buitenlandse activa niet meer kan verkopen in ruil voor lokale valuta, wordt het moeilijker om de roebel te verdedigen. Elina Ribakova, plaatsvervangend hoofdeconoom van het Institute of International Finance, zei dat het opleggen van sancties aan de centrale bank tot paniek onder de bevolking kan leiden. De Russen zijn al massaal naar hun banken getrokken om geld op te nemen, uit angst dat het financiële systeem van het land in elkaar zal storten.

“Ik heb er alle vertrouwen in dat de gevolgen van deze maatregelen onmiddellijk voelbaar zullen zijn op de Russische financiële markten”, aldus een hoge Amerikaanse functionaris. “De handelaars weten dat als Rusland niet in staat is om zijn munt te verdedigen, de roebel in een vrije val komt.”

Het recordoverschot op de lopende rekening van 19 miljard dollar, dat Rusland heeft opgebouwd dankzij zijn energie-export, zal enige bescherming bieden. Rusland blijft grote hoeveelheden buitenlandse valuta verdienen met de verkoop van olie en gas, wat de economie ondersteunt en de import helpt te betalen.

Hoe zal de Russische centrale bank reageren?

Als de centrale bank geen toegang meer heeft tot de reserves om zich tegen de ineenstorting van de roebel te beschermen, heeft zij nog twee opties: de rente verhogen en kapitaalcontroles.

De centrale bank kan ook de hulp inroepen van China, waar meer dan 14 procent van de deviezenreserves zitten. Het is echter niet duidelijk of China die hulp wil bieden. De Chinese banken kunnen vrezen voor secundaire sancties die de toegang tot dollars en euro’s zouden afsnijden.

De centrale bank zou ook kunnen proberen een deel van haar 2.299 ton goud, de op vier na grootste voorraad ter wereld, te verkopen aan bevriende regeringen. Dat goud wordt volgens de centrale bank bewaard op locaties in de Russische Federatie.

Maar Sergei Guriev, een econoom aan de Sciences Po universiteit in Parijs, denkt dat ook dat moeilijk wordt. “Wie zegt dat het gemakkelijk zal zijn om goud of yuans te verkopen, moet een grapje maken. De Chinese staatsbanken blokkeren nu al de financiering van Russische olieverkopen. China is bang, en terecht, voor secundaire sancties”, zei hij.

Wat zijn de gevolgen voor buitenlandse investeerders?

De directe blootstelling van westerse financiële instellingen aan Rusland is bescheiden, deels als gevolg van sancties die werden opgelegd na de annexatie van de Krim in 2014.

Buitenlandse beleggers hadden eind 2021 voor 20 miljard dollar Russische obligaties in dollar en voor 37 miljard dollar obligaties in roebel in handen, volgens gegevens van de Russische centrale bank.

Russische obligaties maken ongeveer 6 procent uit van JPMorgans index van schuldpapier in lokale valuta van opkomende markten, en ongeveer 3 procent van de versie in vreemde valuta. Rusland is slechts goed voor 3,4 procent van de MSCI-aandelenindex van de opkomende markten, minder dan Saoedi-Arabië of Zuid-Afrika.

De maatregelen kunnen Russische effecten die op overzeese markten genoteerd staan in de problemen brengen, omdat banken terughoudend worden om tussentijdse handel toe te staan en beleggers huiverig worden om posities bij te kopen.

Volgens Peter Williams, analist bij Evercore ISI, zullen de lokale gevolgen ernstig zijn. “De Russische banken en financiële markten krijgen met aanzienlijke spanningen te maken, gezien de herinneringen aan de jaren negentig,” zei hij.

Volgens de Bank voor Internationale Betalingen bedragen de vorderingen van buitenlandse banken op de Russische banken slechts 29,3 miljard dollar, en de totale vorderingen op Russische entiteiten ongeveer 89 miljard dollar, merkt JPMorgan op.

Europa is wel sterk blootgesteld aan de enorme Russische energiesector. “Rusland is goed voor meer dan 10 procent van de wereldwijde olie- en aardgasproductie en speelt een belangrijke rol op de Europese aardgasmarkten,” aldus de bank.

Zijn deze sancties een primeur?

De VS hebben vroeger al de tegoeden van centrale banken van vijandige regimes bevroren, waaronder Venezuela, Iran en onlangs nog Afghanistan.

De sancties tegen Iran kunnen een blauwdruk vormen voor wat Rusland te wachten staat. De regering-Trump bevroor 2019 de tegoeden van de Iraanse centrale bank die op bewaarrekeningen in de VS werden aangehouden. Bovendien mochten de Amerikaanse financiële instellingen geen transacties verrichten namens, of andere diensten aan te bieden aan, de Iraanse cent.

Dit artikel werd vertaald uit The Financial Times