Ursula von der Leyen krijgt tweede ambtstermijn als voorzitter van de Europese Commissie: ‘Voor een plaatsje in de eregalerij is het nog te vroeg’

Het Europees Parlement gunt Ursula von der Leyen een nieuw mandaat van vijf jaar als voorzitter van de Europese Commissie. Ze kreeg donderdag een meerderheid van 401 parlementsleden achter zich. Trends sprak met Karel Lannoo, de CEO van de Europese denktank CEPS, over haar verdiensten én haar werkpunten in een tweede ambtstermijn.

Ursula von der Leyen was eind vorige maand door de staatshoofden en regeringsleiders van de 27 lidstaten voorgedragen voor een tweede mandaat. Om echt aan de slag te kunnen gaan, moest ze ook een absolute meerderheid in het Europees Parlement achter haar kandidatuur weten te scharen. In een geheime stemming kreeg Von der Leyen het vertrouwen van 401 volksvertegenwoordigers. In totaal brachten 707 leden hun stem uit; 284 parlementsleden stemden tegen en er waren 22 blanco of ongeldige stemmen.

De 65-jarige Duitse christendemocrate zal dus ook de komende vijf jaar aan het hoofd van het dagelijks bestuur van de Europese Unie staan. Eén ding is zeker: Ursula von der Leyen heeft geen bestoft imago. Dankzij haar doortastende stijl is zij het gezicht van Europa geworden.

Verdient Ursula von der Leyen een tweede termijn als Europees Commissievoorzitter?

KAREL LANNOO. “Jawel. Haar naamsbekendheid als Commissievoorzitter is groter dan die van al haar voorgangers, op Jacques Delors na. Dat wijzen enquêtes uit. Dat is al een verdienste op zich. Weliswaar is die naamsbekendheid ook te danken aan haar enorme investeringen in communicatie. Niettemin heeft ze ook bewezen dat ze een enorm apparaat als de Europese Commissie daadkrachtig kan leiden. En soms te daadkrachtig. Zo kreeg ze kritiek omdat ze veel reisde en zo in de plaats trad van Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid. En Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, heeft duidelijk het onderspit moeten delven tegen haar.

“Ze verdient een tweede termijn ook omdat ze de coronapandemie goed heeft aangepakt. Ze slaagde erin om gezamenlijke aankopen van vaccins te organiseren, wat nochtans geen Europese bevoegdheid is. Het toont aan hoe ze de macht van de EU heeft uitgebreid ten nadele van de lidstaten. Ook de Green Deal (die de EU klimaatneutraal moet maken tegen 2050, nvdr) mag ze op haar naam schrijven, net zoals het Digital Europe Programme (dat de digitale transformatie van de Europese economie moet versterken, nvdr), en nog andere initiatieven. En niet te vergeten: haar pleidooi voor een geopolitiek sterk en strategisch autonoom Europa. Dat pleidooi hield ze vijf jaar geleden al, toen er nog geen oorlog in Oekraïne was. Sindsdien is die kwestie actueler is dan ooit.”

Welke punten moeten op de agenda van Ursula von der Leyen tijdens haar tweede termijn?

LANNOO. “Nog meer Europa. Dat betekent bijvoorbeeld het geopolitiek sterke Europa beter uit de verf laten komen. De EU moet veel hardere standpunten innemen tegenover China, een land dat voor ons veel belangrijker is dan de Verenigde Staten. We laten ons nog te veel verdelen door China. Kijk maar hoe lang het geduurd heeft vooraleer de lidstaten akkoord gingen over hogere invoertarieven voor goedkope Chinese elektrische auto’s, een beslissing waarover Duitsland nog steeds moeilijk doet. China steunt de Russen in hun oorlog tegen Oekraïne. Maar Europese sancties hoeft China niet te vrezen.

“China en Wit-Rusland doen momenteel gezamenlijk militaire oefeningen op Wit-Russisch grondgebied, nabij de Poolse grens. En wat doet Europa? Niets. Dat kan toch niet? Stel je voor dat Europese militairen samen met het Oekraïense leger zouden oefenen in Oekraïne, dan zou voor Rusland en China het kot toch te klein zijn? China heeft meer belang bij goede relaties met Europa dan omgekeerd. China exporteert vier keer meer naar Europa dan Europa naar China exporteert. Dat verschaft ons een hefboom, die we nu veel te weinig gebruiken.”

Verdient Ursula von der Leyen een plaatsje in de Europese eregalerij, naast illustere figuren als Jacques Delors?

LANNOO. “Nog niet, wat niets afdoet van haar dossierkennis en onvermoeibaarheid. Ze werkt zeven dagen op de zeven, neemt nooit vakantie. Dat is geen reden om haar te herbenoemen als Commissievoorzitter, maar haar inzet betekent toch iets. Ze heeft fouten gemaakt, maar alle politici maken fouten. Zo wil Von der Leyen nog steeds geen duidelijkheid verschaffen over haar communicatie met de baas van de Amerikaanse farmareus Pfizer in de zaak van de coronavaccins. Ook haar bezoek aan de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in volle Gaza-oorlog was een grote fout. Soms loopt ze ook te veel aan het handje van de Amerikanen. Het eerste Europese sanctiepakket voor Rusland na de inval in Oekraïne in februari 2022 liet ze zich dicteren door de VS. Want het sanctiepakket was bijna een kopie van de Amerikaanse sancties, die al klaarlagen enkele dagen voor de inval. Om maar te zeggen, Von der Leyen doet iets te nauwgezet wat de Amerikanen haar vragen. Voor een plaatsje in de Europese eregalerij is het dus nog een beetje te vroeg.”