Is een Vlaamse staatsbon nuttig?

De Vlaamse overheid speelt met het idee een eigen staatsbon uit te brengen. De vraag is of dat haalbaar is. Er moet een akkoord zijn met de federale regering om een voordelige roerende voorheffing van 15 procent toe te kennen, zoals met Belgische eenjarige staatsbon. En is zo’n staatsbon wel nodig voor de Vlaamse financiën, die er niet zo slecht voor staan?

Het succes van de staatsbon van federaal minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v), waarmee 22 miljard euro werd opgehaald, werkt blijkbaar aanstekelijk. Volgens Het Laatste Nieuws kwam de uitgifte van een Vlaamse staatsbon vorige week op tafel tijdens een vergadering van het Vlaams Schuldcomité, dat het Vlaamse schuldbeleid evalueert. Vlaanderen boekt al een aantal jaren een begrotingstekort (momenteel zo’n 2 miljard euro), waardoor de Vlaamse schuld blijft stijgen, tot 70 procent in 2023. De Vlaamse schuld zou dit jaar uitkomen op 44 miljard euro, of 82,9 procent van de ontvangsten. Dat is boven de vooropgestelde drempel 65 procent.

Nuttig voor investeringen

Een Vlaamse staatsbon zou helpen die schuld te financieren en het zou een signaal zijn aan de financiële markten dat de Vlaamse spaarder het vertrouwen behoudt in het Vlaamse schuldbeleid. De vraag is of Vlaanderen wel zo’n staatsbon nodig heeft. Internationale beleggers behouden sowieso hun interesse en vertrouwen in de Vlaamse overheidsfinanciën. In maart 2024 is nog voor 1,25 miljard euro Vlaams schuldpapier verkocht aan internationale banken, tegen een rentetarief van goed 3 procent.

“Je moet niet alleen kijken naar de budgettaire situatie op zich”, zegt professor overheidsfinanciën Herman Matthijs (VUB, UGent). “Het kan ook interessant zijn een groot Vlaams investeringsprogramma te financieren waar we toch geld voor nodig hebben. In de nieuwe Europese begrotingsregels wordt de nadruk gelegd op het uitschrijven van zo’n leningen specifiek voor investeringsuitgaven, zoals voor infrastructuurwerken.”

Aangezien de Vlaamse overheid voor de uitgifte van zo’n staatsbon de mosterd haalt bij de federale Van Peteghem-staatsbon zou hij genieten van de verlaagde roerende voorheffing van 15 procent in plaats van de klassieke 30 procent. Matthijs: “Je weet nog niet tegen welke rente je een staatsbon kunt uitschrijven. Een verlaagde roerende voorheffing is wel essentieel, anders is zo’n product niet interessant.”

Regering in lopende zaken

Alleen is het vastleggen van die roerende voorheffing een federale bevoegdheid. Het is nog koffiedik kijken, maar het zou de bedoeling zijn zo’n Vlaamse staatsbon in september te lanceren. Dan moet de 22 miljard euro plus intrest van de federale staatsbon worden terugbetaald. Bij de formatiegesprekken van een Vlaamse regering na de verkiezingen van 9 juni zouden de toekomstige coalitiepartners kunnen redeneren dat een deel van de spaarders die hadden ingetekend op de Van Peteghem-staatsbon, dat geld dan direct opnieuw zouden beleggen in een Vlaamse kopie.

“Zo eenvoudig ligt dat niet. De Vlaamse regering moet onder andere voor het vastleggen van de roerende voorheffing een akkoord sluiten met de federale regering”, waarschuwt Herman Matthijs. “Daarvoor is een regering met volheid van bevoegdheden nodig. De kans is echter groot dat de federale regering dit najaar nog in lopende zaken is. Overigens: zal er in september al een Vlaamse regering zijn? Ik verwacht die pas na de lokale verkiezingen van oktober.”

Een bijkomende moeilijkheid is dat de Raad van State bij de Van Peteghem-bon het groene licht moest geven voor een lagere roerende voorheffing. Zal dat straks opnieuw gebeuren? Bovendien gaat de opbrengst van die roerende voorheffing integraal naar de federale staatskas.

Op Kanaal Z verklaarde Vlaams minister van Financiën en Begroting Matthias Diependaele (N-VA) dat de piste van een Vlaamse staatsbon “hypothetisch en voorbarig is”.

Lees verder onder de video

Een uitgifte samen met Nederland?

Dat een regionale overheid een beroep doet op de eigen spaarders om schuld te financieren, is geen unicum. “In Duitsland en de Verenigde Staten kiezen de Länder en de staten autonoom hoe ze naar de markten gaan om hun schuld te financieren”, zegt Matthijs. “Het is trouwens niet uitgesloten dat Vlaanderen het desnoods samen met de federale overheid kiest voor de uitgifte van een gezamenlijk nieuwe staatsbon. Een interessantere piste is dat Vlaanderen zo’n bon samen met Nederland lanceert. Onze noorderburen hebben een hoge rating.”

En wat met staatsbon samen met andere Belgische regio’s? Matthijs: “Dat is een moeilijker verhaal. De lage ratings van die regio’s worden erbij gesleurd. De begrotingstoestand is daar zo slecht dat de intrestvoeten voor zo’n staatsbon in dat geval direct een stuk hoger komen te liggen.”

De Waalse schuld bedraagt 30 miljard euro, bijna 250 procent van de ontvangsten. Volgens cijfers van de Universiteit van Namen stijgt de Brusselse schuld tot 16,4 miljard euro tegen eind 2024 of zo’n 300 procent van de ontvangsten. Vlaanderen staat er dus een stuk beter voor.

De discussie over de financiering van de schuld zou in Vlaanderen een non-issue zijn indien de regio de voorbije jaren begrotingsoverschotten had geboekt. Volgens begrotingsexperts is dat geen onoverkomelijke opdracht. De Vlaamse politici kijken daar anders tegenaan. De vrees bij de Vlaamse regeringspartijen, de N-VA voorop, is dat een positief Vlaams saldo de andere overheden ertoe zou verleiden grotere tekorten te boeken, want instellingen als de Europese Commissie en het IMF kijken aan het einde van de rit enkel naar het totale Belgische budgettaire plaatje.

Lees ook: