'Het stikstofdossier vat de aanpak van deze Vlaamse regering goed samen: te veel fouten en half werk'

Als regering van de sterkste regio kon de regering-Jambon veel beter doen, ook in andere dossiers, schrijft Alain Mouton.

Het Belgische surrealisme heeft nu ook de Vlaamse regering in zijn greep. “De Vlaamse regering heeft een stikstofakkoord. Binnen de regering is er een ruime meerderheid die zich achter de conceptnota schaart”, kondigde minister-president Jan Jambon (N-VA) zondagavond aan. Waarmee hij wilde zeggen: de N-VA- en Open Vld-ministers keurden de conceptnota goed. Alleen: zo werkt een Vlaamse regering niet. Beslissingen moeten bij consensus worden genomen en cd&v houdt in dit dossier het been stijf. Een dag later liet Open Vld logischerwijze weten dat de Vlaamse regering niet kan beslissen zonder cd&v.

De crisis is compleet en dat betekent de facto het einde van de Vlaamse regering-Jambon. Verkiezingen zijn geen optie, want de regionale regeringen moeten de volle vijf jaar uitdoen. Als de regering valt, moet een alternatieve meerderheid worden gezocht. Zo niet moet een minderheidskabinet voor elk dossier een meerderheid in het Vlaams Parlement vinden. Daar zal het wellicht op uitdraaien, zelfs als cd&v op de een of andere manier nog aan boord blijft. Dat is geen prettig vooruitzicht, meer dan een jaar voor de verkiezingen. En niemand verwacht na de verkiezingen van eind mei 2024 snel een nieuwe Vlaamse regering. Wellicht komt er pas een regeerakkoord na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024, wanneer onder andere duidelijk is of N-VA-voorzitter Bart De Wever burgemeester van Antwerpen blijft.

Dat de regering-Jambon in chaos uiteengevallen is, stond eigenlijk in de sterren geschreven. De kemphanen cd&v en N-VA hebben allebei boter op het hoofd. De christendemocraten vechten voor hun politieke overleven. Vorig najaar moest voorzitter Sammy Mahdi nog inbinden nadat hij de Vlaamse regering in een eerste crisis had gestort door zich over de verhoging van de kinderbijslag onwrikbaar op te stellen. In het stikstofdebat opnieuw toegeven zou een politiek doodvonnis zijn. Bij de N-VA moest veel, zo niet alles wijken voor de profileringsdrang van minister van Omgeving Zuhal Demir. Daarnaast heeft de partij zich mispakt aan de Vlaamse landbouwers. De Vlaams-nationalisten hoopten de boeren te kunnen paaien met een grote zak geld voor wie zijn landbouwbedrijf zou sluiten. Maar zo gaat dat niet met de Vlaamse landbouwers, die hun werk als een roeping zien.

Het stikstofdossier vat de aanpak van deze Vlaamse regering goed samen: te veel fouten en half werk.

Ten slotte is er de zwakke minister-president. Jan Jambon is er nooit in geslaagd met zijn Vlaamse regering echt een verschil te maken. De wederzijdse aversie tussen Bart De Wever en Sammy Mahdi deed de rest. Het resulteerde in een platte partijpolitieke strijd. Het gevolg is dat dit een van de zwakste Vlaamse beleidsploegen is sinds 1993, toen België werd omgevormd tot een federale staat.

Het stikstofdossier vat de aanpak van deze Vlaamse regering goed samen: te veel fouten en half werk. Als regering van de sterkste regio van dit land kon de regering-Jambon veel beter doen, ook in andere dossiers. De jobbonus die de lasten voor de laagste inkomens verlaagt en werken aantrekkelijker maakt, is niet ambitieus genoeg. De regering mag dan wel door Vlaams-nationalisten worden geleid, de fiscale autonomie blijft onderbenut. Het subsidieregister, waaruit blijkt dat 1,8 miljard euro aan overheidsmanna wordt rondgestrooid, was een opsteker. Maar ook hier blijft het bij half werk. De volgende stap, een Vlaamse regering die focust op haar kerntaken, laat op zich wachten. Een onderwijshervorming die naam waardig is nergens te bespeuren.

De regering-Jambon gaat niet alleen ten onder aan het stikstofdossier, maar ook aan mismanagement, uitstelgedrag en gebrek aan leiderschap. En ze is nog altijd te veel de speelbal van drukkingsgroepen, zoals de Boerenbond en Natuurpunt. Misschien moet dit de nieuwe slagzin van de Vlaamse regering worden: ‘Wat we zelf doen, doen we half. En verkeerd op de koop toe.’