Dit zijn de zeven economische wetten van een lockdown

Nu de ziekenhuisopnames snel toenemen, doemt het spookbeeld van een nieuwe lockdown weer op. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) analyseerde de impact van de wereldwijde lockdowns in het voorjaar en kwam tot enkele opvallende conclusies. Lockdowns kunnen onder meer het pad effenen voor een sneller economisch herstel.

De wereld heeft dit jaar veel ervaring moeten opdoen met lockdowns. Het IMF maakte de analyse en kwam tot enkele opvallende conclusies. We vatten de bevindingen van het IMF samen in deze zeven economische wetten van een lockdown.

1. Een lockdown is op korte termijn zeer schadelijk voor de economie

Je hoeft niet voor het IMF te werken om tot dat inzicht te komen. Om de verspreiding van het covid-19-virus in te dijken namen de meeste landen in het voorjaar hun toevlucht tot vaak zeer strikte lockdowns. De analyse van het IMF laat niets aan de verbeelding over. Hoe strenger de lockdown, hoe groter de impact op de economie. Lockdowns ondermijnen de bestedingen, de investeringen, de industriële productie, de werkgelegenheid enzovoort. Bijna niets of niemand blijft gespaard. Landen met milde lockdowns kwamen er vanaf met daling van het bruto binnenlands product (bbp) van ongeveer 5 procent in de eerste jaarhelft. De landen met de strengste lockdowns zagen hun economie met 15 procent of meer krimpen.

2. De schrik voor het virus is even schadelijk voor de economie als een lockdown

De zware recessie van het voorjaar is niet alleen te wijten aan de lockdown. Onze spontane gedragswijzigingen zijn mogelijk nog schadelijker voor de economie. Uit schrik om besmet te geraken beperken heel wat mensen vrijwillig hun sociale contacten en bewegingsvrijheid. Ze werken zo veel mogelijk thuis en beperken bezoek aan winkels, de horeca of evenementen. Mensen blijven dat doen zolang ze het risico op besmetting als te hoog bestempelen. Vooral in de westerse economieën hebben die vrijwillige lockdowns een grote impact op de economie. Heel wat werknemers hebben er de mogelijkheid thuis te werken, de spaarreserves zijn vaak groot en de overheid kan een breed vangnet spannen om inkomensverlies op te vangen. Het IMF schat dat de schrikreflex voor het virus, en het bijbehorende aangepaste gedrag, een grotere negatieve impact heeft op de economie dan een lockdown. Dat onderschrijft de stelling dat de economie niet zozeer wordt lamgelegd door de maatregelen om het virus in te dijken, maar dat vooral de schrik voor het virus de grote boeman van onze welvaart is.

3. Een lockdown is een sterk wapen tegen de verspreiding van het virus

Een strikte lockdown zorgt na dertig dagen voor een daling van de infecties met 40 procent. Die effecten worden zichtbaar na twee weken, wat overeenkomt met de incubatietijd van covid-19. Door de vertraagde impact op de volksgezondheid benadrukt het IMF dat het van cruciaal belang is snel in te grijpen. Landen die een lockdown invoerden toen het aantal besmettingen nog laag was, plukten daar maandenlang de vruchten van. Landen die later ingrepen, kampten met veel hogere besmettingscijfers. Lockdowns zijn dus een investering in de volksgezondheid door de kwetsbare groepen te beschermen tegen besmetting.

4. Een volwaardige lockdown is efficiënter dan een lockdown light

De meeste landen volgden in het voorjaar in grote lijnen het volgende patroon. Eerst werd reizen aan banden gelegd, dan gingen de scholen dicht, dan werden evenementen verboden, dan werden werkplekken gesloten, daarna werd het openbaar vervoer stilgelegd, en ten slotte moest iedereen thuis blijven. Maar welke maatregelen leverden de beste resultaten op tegen de laagste economische kostprijs? Dat is moeilijk in te schatten, maar kies voor strenge lockdowns, zegt het IMF. De extra schade van een volwaardige lockdown is beperkt, precies omdat veel mensen toch al vrijwillig de sociale afstand bewaren. De extra opbrengst van een strikte lockdown voor volksgezondheid is wel groot. Het IMF kwam tot de conclusie dan een milde lockdown de verspreiding van het virus onvoldoende afremt, omdat er te veel contacten en mogelijke broeihaarden overblijven. Beleidsmakers kiezen daarom beter voor een relatief korte maar strenge lockdown, dan voor een langdurige milde lockdown. Die analyse kan veranderen als de overheid erin slaagt het aantal infecties te beperken met andere maatregelen, zoals een efficiënt contactonderzoek en bronopsporing. De cijfers bewijzen dat we daar voorlopig niet in slagen. Het IMF hamert er daarom op de efficiëntie van doelgerichte maatregelen te onderzoeken in vergelijking met de botte bijl van een lockdown, zoals het beperken van indooractiviteiten en het isoleren van besmette personen.

5. Lockdowns kunnen een positief effect hebben op de economie

Dat is een verrassende conclusie van het IMF. Lockdowns betekenen niet noodzakelijk dat de economie wordt opgeofferd om de volksgezondheid te redden. Omdat een oplopend aantal besmettingen sowieso een grote negatieve impact heeft op de economie, kan een lockdown de weg naar een sneller economisch herstel plaveien door de besmettingscurve neer te slaan. Mensen voelen zich comfortabeler om hun oude bestedings- en werkgewoonten te hervatten als het risico op besmetting voldoende geweken is. Het laten circuleren van het virus, en erger nog, het virus opnieuw laten opflakkeren, heeft ernstige economische gevolgen. De kosten op korte termijn van een lockdown kunnen worden gecompenseerd door een hogere economische activiteit op langere termijn, waarbij het nettoresultaat positief kan zijn voor de economie.

Het IMF wijst er wel op dat verder onderzoek nodig is om die conclusie te kunnen staven. Bovendien wordt er in deze analyse geen rekening gehouden met belangrijke neveneffecten van een lockdown, zoals de impact op de mentale gezondheid en de beperking van het onderwijsmogelijkheden.

6. Los een lockdown niet te snel

Het Westen kende een beter dan verwacht herstel na de lockdowns van het voorjaar, maar lijkt de voorbije maanden in de val te zijn getrapt van genoegzaamheid en een te zachte aanpak. We dreigen daarvoor een hoge prijs te betalen. Onze welvaart hangt aan het touwtje van de coronacrisis. Het contrast met Azië is groot. China bijvoorbeeld bleef wel agressief het virus indijken, met als resultaat dat de Chinese economie de coronacrisis grotendeels achter zich heeft gelaten. De conclusie is duidelijk. Zolang het virus circuleert, is een volledig economisch herstel uitgesloten. Het IMF waarschuwt er daarom ook voor ons niet te snel te verlossen van een lockdown of andere beperkte maatregelen, zeker als het aantal besmettingen nog relatief hoog is. Het IMF adviseert daarom ook de steunmaatregelen voor de economie niet te snel af te bouwen.

7. Lockdowns treffen vooral vrouwen en jongeren

Een lockdown raakt niet iedereen even hard. Mobiliteitsgegevens uit verschillende Europese landen, aangeleverd door de operator Vodafone, tonen aan dat vooral vrouwen meer thuis bleven toen de maatschappij gedeeltelijk op slot ging. Vooral het sluiten van de scholen heeft een grote impact op de mobiliteit van vrouwen. Het IMF zegt dat dat wellicht te wijten is aan de nog altijd disproportionele grote rol die vrouwen spelen bij de opvang van kinderen. Dat kan hun tewerkstellingskansen tijdens de crisis in gevaar brengen. Ook de jongere werknemers leveren relatief meer mobiliteit in bij een lockdown, wat verontrustend is omdat zijn meer afhankelijk zijn van een arbeidsinkomen en vaak werken met een tijdelijk contract, dat makkelijk opzegbaar is. Het IMF pleit daarom voor doelgerichte maatregelen, zoals hogere uitkeringen voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt en steun voor ouderschapsverlof.