De balans: FN Herstal, een etatisme van de vorige eeuw

Een voormalige werknemer van FN Herstal wordt ervan beschuldigd 15 miljoen euro van het wapenbedrijf te hebben verduisterd. Normaal leidt zo’n schandaal in een onderneming tot een betere interne governance. Niet zo bij een staatsbedrijf als FN Herstal, waar bestuurders met verschillende politieke kleuren vechtend over straat rollen.

Alles begon in 2014. Jean-Thomas Mayaka, een werknemer in de aankoopafdeling van FN Herstal, slaagde er jarenlang probleemloos in miljoenen euro’s van het wapenbedrijf weg te sluizen naar zijn rekening via een systeem van valse facturen. Het bedrog kwam pas onlangs aan het licht, toen het management de aankoopafdeling liet doorlichten op zoek naar besparingen. Mayaka is ondertussen ontslagen en het gerecht start een onderzoek. Maar de vermeende oplichter is spoorloos. Hij zou zich in Congo schuilhouden.

De zaak is zeer pijnlijk omdat FN Herstal een 100 procent Waals staatsbedrijf is. Het doet vragen rijzen over hoe in Wallonië wordt omgegaan met overheidsgeld. Het schandaal komt niet zomaar uit de lucht vallen. In 2017 stuurde de toenmalige Waalse minister van Economie Jean-Claude Marcourt (PS) Marie-Kristine Vanbockestal, het hoofd van de Waalse arbeidsbemiddelingsdienst Forem, naar Herstal om het zoveelste sociale conflict te ontmijnen. Zij stelde toen een rapport op, waarin ze onder andere waarschuwde voor de weinig transparante werking van een aantal afdelingen van het wapenbedrijf. Datzelfde jaar nam Pierre Meyers, het hoofd van het auditcomité, ontslag omdat niemand luisterde naar zijn oproep om de interne controle te versterken.

Nu de malversaties zichtbaar zijn, zou men verwachten dat er echt werk wordt gemaakt van een betere governance in het bedrijf. Maar dat lijkt ijdele hoop. De zaak raakt volledig gepolitiseerd. Dat is een prijs die FN Herstal betaalt voor een etatisme uit de vorige eeuw dat in Wallonië blijkbaar nog altijd populair is.

Niet enkel socialisten op het kapblok

In de raad van bestuur van Wallonie Entreprendre, de financiële poot van de Waalse regering, was een consensus gegroeid dat de ex-CEO van FN Herstal en nu nog bestuurder in het bedrijf, Philippe Claessens, de rol van zondebok op zich moet nemen en naar de uitgang wordt geduwd. Hetzelfde voor Jean-Sébastien Belle, de voorzitter van de raad van bestuur. Maar dat is niet naar de zin van de socialistische vakbond FGTB. De ex-CEO en de voorzitter hebben een PS-etiket. “Als zij vertrekken, dan moet ook iemand met een andere kleur worden geslachtofferd”, is de teneur bij de rode vakbond. Ze wijzen naar Laurent Levaux, de voorzitter van het auditcomité met een etiket van de Franstalige liberalen van de MR.

Levaux is ook in Vlaanderen bekend, onder andere als de man die ABX, de voormalige pakjesdochter van de NMBS, redde van de ondergang. Recenter wist hij het faillissement van de bagageafhandelaar Aviapartner af te wenden. Maar Levaux weigert te vertrekken. Niet alleen omdat hij niets wist van de verduistering. De Luikenaar wijst erop dat hij een doorlichting van het bedrijf bestelde bij BDO en dat hij de bedrijfsrevisoren heeft vervangen. In een verklaring stelt hij dat “het auditcomité onder mijn voorzitterschap veel sneller werkt”. Dat blijkt ook uit de verslagen van dat comité. Maar de vakbond en de PS willen dat er naast twee socialistische bestuurders ook een liberaal wordt geslachtofferd.

De reddingsboei van de hogere defensie-uitgaven

In het Waalse staatsbedrijf worden politieke spelletjes gespeeld op een moment dat de vraag naar wapens en munitie door de oorlog in Oekraïne boomt. De Belgische regering besloot een paar weken geleden het Oekraïense leger te bevoorraden met 2.000 machinegeweren van het type FNC van FN Herstal. Die extra bestellingen zijn welkom. FN boekte in 2021 een verlies van 16 miljoen euro en voor 2022 verwacht men opnieuw rode cijfers.

De hogere defensie-uitgaven kunnen een reddingsboei zijn voor het bedrijf. Maar het mes snijdt aan twee kanten. Door die extra bestellingen is de kans kleiner dat men haast maakt met een transparanter intern beleid. Het geld komt toch binnen. Laat staan dat de Waalse regering een privépartner als aandeelhouder zou toelaten en zo een nieuwe wind door het bedrijf kan doen waaien. Het wantrouwen ten opzichte van privébedrijven is groot. In 1997 werd FN Herstal met een nationalisering gered na jaren wanbeleid onder het Franse GIAT. Dat trauma hebben de Waalse beleidsmakers nog niet verwerkt. Dat een van de laatste symbolen van de eeuwenoude Waalse industrie zou verdwijnen, is tussen Namen en Luik ondenkbaar.