De balans: Vlaamse regering verliest controle over stikstofdossier

De Vlaamse regeringspartijen N-VA en Open Vld schakelen een versnelling hoger en willen zo snel mogelijk een stikstofdecreet aangenomen krijgen om de miljardeninvestering van Ineos in de Antwerpse haven te redden en een algemene vergunningsstop te vermijden. Maar zelfs met een stikstofdecreet blijft de economische onzekerheid groot, want het Grondwettelijk Hof kan het decreet over een paar jaar weer opblazen. Ondertussen is de politieke schade niet te overzien.

Het was een één-tweetje tussen N-VA en Open Vld enerzijds en de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka anderzijds. Bij monde van CEO Hans Maertens waarschuwde Voka voor een totale vergunningsstop als er geen stikstofdecreet komt dat een wettelijk kader vormt voor toekomstige investeringen. Waarna N-VA en Open Vld lieten weten per direct een voorstel van decreet in te dienen in het Vlaams Parlement, om het nog voor het einde van het jaar gestemd te krijgen.

Die versnelling is het gevolg van de vernietigde vergunning voor de miljardeninvestering van chemiereus Ineos in de Antwerpse haven op 20 juli. Niet alleen kwamen zo 450 banen op de tocht te staan, het zou de Antwerpse haven en bij uitbreiding Vlaanderen en België niet langer interessant maken voor grote investeringsprojecten. Welk bedrijf wil hier nog een vestiging openen als alles op juridisch drijfzand is gebouwd?

Aan De Tijd verklaarde Ineos-topman Jim Ratcliffe gerustgesteld te zijn.  “Ik heb engagementen gekregen dat het probleem wordt opgelost.” Niet enkel de Vlaamse regering, ook federaal premier Alexander De Croo (Open Vld) zond signalen uit dat hij er alles aan zou doen om het dossier te deblokkeren. De bezorgdheid is terecht. Het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen dat een njet gaf aan de Ineos-investering is in belangrijke mate in de voorwaardelijke wijs opgesteld. Miljardeninvesteringen komen in gevaar over een mogelijke toename van de stikstofneerslag,

Als alle volgende vergunningen worden afgeblokt door een arrest dat deels uitgaat van hoogst onzekere aannames, is niets meer mogelijk. Toch zou het fout zijn te denken dat het probleem met een stikstofdecreet van de baan is. Erger nog: eigenlijk heeft de Vlaamse regering de controle over het stikstofdossier verloren, ook al brengen sommige partijen een ander verhaal. De problemen stellen zich zowel op economisch-juridisch als op politiek vlak.

Ongelijke behandeling landbouw en industrie

Vlaams coalitiepartner cd&v en een aantal advocaten die dicht bij de christendemocraten aanleunen, houden niet op te benadrukken dat de vernietigde vergunning niet het gevolg is van een ontbrekend stikstofdecreet. Wel is er tekortgeschoten in de juridische en milieutechnische onderbouwing bij de beoordeling van de vergunning. Ze verwijzen dan naar het “routinematige en achteloze” haastwerk bij de voorbereiding door de Vlaamse regering.

Andere kritiek: zelfs áls het decreet er komt, bestaat er een risico dat het de toets van het Grondwettelijk Hof niet doorstaat. Een zwak punt zou de ongelijke behandeling zijn tussen de industrie en de landbouw wanneer het over het naleven van stikstofnormen gaat. Het zou niet de eerste keer zijn dat de Vlaamse regering door het Grondwettelijk Hof tot de orde wordt geroepen. Het zou een economisch rampscenario zijn. Stel u voor: Ineos begint met de bouw van de site, maar na een paar jaar komt het Grondwettelijk Hof met een arrest dat alles op de helling zet. De ultieme vernedering zijn voor de Vlaamse regering. Vlaanderen is dan als investeringsland definitief afgeserveerd.

Vijanden moeten straks opnieuw samenzitten

Wat ondertussen wel zeker is, is dat de politieke schade niet te overzien is. Met hun démarche zetten N-VA en Open Vld cd&v buitenspel. De christendemocraten stonden lange tijd op de rem als de verdedigers van de landbouw. Nu bestaat de kans dat een stikstofdecreet met een wisselmeerderheid (met dank aan de socialisten van Vooruit) wordt aangenomen. In dat geval is de Vlaamse regering klinisch dood en zit ze in lopende zaken tot na de verkiezingen. Een risico dat een aantal politici blijkbaar durft te nemen.

Of ze daar baat bij hebben, is een andere vraag. Bij de N-VA kon men er lange tijd van uitgaan dat de balorige cd&v flink mocht bloeden. Na de verkiezingen van 2024 zou er dan wel een Vlaamse regering worden gevormd zonder hen. Een coalitie met N-VA, Open Vld en Vooruit dus.

De jongste peilingen leren echter dat zo’n coalitie niet zeker is van een meerderheid. En dus zou men na de volgende stembusgang opnieuw moeten gaan samenzitten met de cd&v om een Vlaamse regering te vormen. Bij de formatie van de regering-Jambon in 2019 was de sfeer al niet te best. Over een goed jaar zal de temperatuur aan tafel onder nul zakken. Niet gemakkelijk om in die omstandigheden een regeerakkoord voor 2024-2029 te schrijven.

Lees ook: