De overwinning van Tony Blair in Groot-Brittannië mocht in heel wat continentale Europese landen de goedkeuring wegdragen. In België vonden achtereenvolgens Marc Van Peel (CVP), Guy Verhofstadt (VLD) en Louis Tobback (SP) zich terug in de Engelse wonderboy.
Op ‘t eerste gezicht is dat merkwaardig, maar eigenlijk is het dat niet. Net als de gemakkelijkheid waarmee mensen die 18 jaar lang de Conservatives hebben gesteund naar Labour zijn overgestapt, geen verrassing mag genoemd worden. Labour zal trouwens het roer niet drastisch omgooien. Economische efficiëntie voert ook de ploeg van Tony Blair hoog in het vaandel. Alleen wil Labour een tikkeltje meer sociale bescherming bieden aan de beroepsbevolking.
In 18 jaar Conservatief bewind werd de macht van de vakbonden gesloopt. Vandaag zijn 21 % van de tewerkgestelden in de privé-sector nog lid van een vakbond tegenover 50 % in 1979. Collectieve arbeidsovereenkomsten dekken nog nauwelijks de helft van alle werknemers. Dat leverde in vergelijking met het continent niet alleen een behoorlijke groei en lage werkloosheidscijfers op. Ook een pak laagbetaalde jobs en een groeiend gevoel van onzekerheid waren het deel van de Britse werknemers. Robert Taylor, employment editor van de Financial Times, analyseert in een boek dat hij voorbereidt de gevolgen daarvan.
ROBERT TAYLOR. In de naam van flexibiliteit kregen werknemers heel wat over het hoofd : de desindustrialisering en het sluiten van grootschalige fabrieken, de terugval in het aantal arbeidsplaatsen voor minder hooggeschoolde handenarbeid en de aanzienlijke verhoging van de tijdelijke arbeid. Daarbij komt dat de arbeidsvraag vanuit de groeiende dienstensector steeds wisselvalliger wordt. Nieuwe jobs komen er hoogstwaarschijnlijk in de kleinere en middelgrote ondernemingen. De jobvereisten daar zullen ofwel een hoge scholingsgraad vragen ofwel de bereidheid om op wisselvallige uren laagbetaalde arbeidsintensieve taken uit te oefenen. Dat maakt werknemers kwetsbaarder en laat ze achter met een groeiend gevoel van onzekerheid. Steeds meer werknemers uiten hun ongerustheid over hun toekomst.
TRENDS. Zijn economische efficiëntie en de roep om meer bescherming voor de werknemers verzoenbaar ?
Niet met het traditionele sociale beleid dat er nog altijd van uitgaat dat werknemers hun leven lang voltijds voor eenzelfde bedrijf werken. Historisch gezien heeft de Britse overheid de werknemers beschermd door de snelheid van industriële veranderingen te vertragen. Dat deed ze door blanco cheques aan afstervende industrieën te geven. Op de arbeidsmarkt lag de nadruk op het geven van sociale uitkeringen aan werklozen in plaats van actieve maatregelen te nemen die de problemen langs de aanbodzijde het hoofd boden. In plaats van te investeren in opleiding, stopte men arbeiders cash in de hand om uit de arbeidsmarkt te stappen. Pas de jongste jaren stapte de overheid over naar een meer dynamische aanpak door bijvoorbeeld een controversiële vergoeding voor het werkzoeken uit te betalen of allerhande trainingsprogramma’s op poten te zetten. Helaas blijft dergelijk beleid voorlopig weinig samenhangend, meer ingegeven door budgettaire overwegingen dan de bedoeling een dynamische arbeidsmarkt te organiseren.
Hoe kan de overheid de arbeidsmarkt dynamiseren ?
Ervan uitgaand dat niemand nog a job for life heeft en gegeven de arbeismobiliteit tussen ondernemingen, is het logisch dat werknemers wettelijke rechten toegestopt krijgen om zichzelf meer tewerkstelbaar te maken. Een van die rechten kan bijvoorbeeld inhouden dat werknemers een bepaalde tijd vrij krijgen om nieuwe capaciteiten aan te leren. De werkgever kan men over de brug krijgen via belastingvoordelen. Daarnaast moet de overheid het voor de werknemers ook eenvoudiger maken om hun carrière te plannen. Dat kan onder meer door de pensioenen van de werknemers makkelijker overdraagbaar te maken.
Tony Blair wil het sociale hoofdstuk in het Verdrag van Maastricht onderschrijven en een minimumloon invoeren. Is dat een stap in de goede richting ?
Die maatregelen kunnen al een deel van de onzekerheid wegnemen. Vergeet ook niet dat de conservatieven al zoetjesaan individuele rechten voor werknemers opgebouwd hebben. Ik denk daarbij aan de bescherming tegen discriminatie op basis van ras, geslacht of leeftijd. De wetgeving voor gehandicapte werknemers is in Groot-Brittannië beter uitgebouwd dan op het Europese vasteland. Ook op het vlak van gezondheid en veiligheid is de Britse arbeider even goed beschermd als zijn Europese collega. Het sociale Europese luik goedkeuren, betekent voor Groot-Brittannië enkel de installatie van ondernemingsraden en het recht toekennen om drie maanden onbetaald moederschapsverlof op te nemen. Maar eer alles geratificeerd is, schrijven we 1999. En voor die datum moet je ook geen minimumloon verwachten.
Hoe ver kan de staat gaan in de bescherming van werknemers tegen de grillen van de markteconomie ? Bestaat er geen gevaar voor een oplopende werkloosheid zoals in continentaal Europa aangetoond wordt ?
De huidige hoge werkloosheidscijfers kunnen voor de helft verklaard worden door een slabakkende vraag. Om die op te krikken, is er een op Europees vlak gecoördineerde aanpak nodig. Alleen is dat uitgesloten omdat elke regering moet snoeien om te voldoen aan de Maastrichtnormen. De andere helft van de werkloosheid is inderdaad te wijten aan de structurele problemen waar de arbeidsmarkten op het continent mee geplaagd worden. De slinger is te ver doorgeslagen naar een overdadige uitbouw van een welvaartsstaat die de economische efficiëntie ondermijnt. Dat komt als een boomerang terug in het gezicht van zowel werknemers, werklozen en ondernemingen.
Impliceert het nieuwe beleid ook een nieuwe werkgever-werknemer relatie op bedrijfsniveau ?
De onderneming is de plaats waar sociale rechtvaardigheid kan gecombineerd worden met de economische efficiëntie. Tenslotte hebben werknemers en werkgevers dezelfde belangen. Het stakeholder-model mist evenwel nog institutionele ankerpunten. Een stap in de goede richting is het toekennen van belastingvoordelen voor bedrijven en werknemers die schema’s van een groter aandeelhouderschap van de werknemers op poten zetten. Hoe groter de verbondenheid van de werknemers met het succes van de onderneming, hoe meer ze ook de veranderingen in het management van die onderneming aanvaarden.
DAAN KILLEMAES
ROBERT TAYLOR (FINANCIAL TIMES) Helft werkloosheid te verklaren door slabakkende vraag.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier