Hoe twee monopolisten AI in hun greep houden: ‘Het is logisch dat OpenAI dat wil doorbreken’

Twee monopolisten van de chipindustrie houden de touwtjes in handen over alles wat met de ontwikkeling van artificiële intelligentie (AI) te maken heeft. De gespecialiseerde chips die nodig zijn om AI-modellen te trainen komen tegen torenhoge bedragen en met veel vertraging. OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, wil het monopolie in de chipindustrie openbreken en “daar heeft het alle reden toe”, vindt professor micro-electronica Marian Verhelst.

Sam Altman, de topman van het moederbedrijf van ChatGPT, OpenAI, wil biljoenen dollars – duizenden miljarden dus – ophalen om de wereldwijde halfgeleiderindustrie opnieuw vorm te geven. Hij heeft daarover gesprekken gevoerd met verschillende investeerders, meldt de Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal.

Altman zou een eigen netwerk van chipfabrieken willen opzetten. Zo wil hij het tekort aan geavanceerde computerchips, die nodig zijn om grote taalmodellen zoals ChatGPT aan te drijven, aanpakken. Volgens The Wall Street Journal zou de kostprijs van het project kunnen oplopen tot 7.000 miljard dollar. Dat is zowat 1.000 miljard dollar meer dan de marktwaarde van de grootste twee beursgenoteerde bedrijven ter wereld, Apple en Microsoft, samen.

Er zou overleg geweest zijn met hoge regeringsfunctionarissen uit de Verenigde Arabische Emiraten, evenals met de topman van de Japanse techinvesteerder SoftBank, Masayoshi Son, en vertegenwoordigers van de Taiwanese chipfabrikant TSMC. Altman zou daarbij geopperd hebben tientallen chipfabrieken te bouwen met geld van investeerders uit het Midden-Oosten, en vervolgens TSMC te betalen om ze te bouwen en te exploiteren. 

“Er zijn frustraties bij OpenAI en daar heeft het alle reden toe. Om geavanceerde taalmodellen te trainen is de rekenkracht nodig, die van gespecialiseerde chips komt. Alleen is de niche van bedrijven die zulke chips ontwerpen en produceren een feitelijk duopolie, geleid door de ontwerper Nvidia en de producent TSMC. Dat zit de ontwikkeling bij OpenAI in de weg. Het is logisch dat OpenAI dat wil doorbreken”, legt Marian Verhelst uit. Zij is professor micro-electronica aan de KU Leuven.

Hoe komt het dat TSMC en Nvidia zo’n greep hebben op die nichemarkt en wat zijn precies de gevolgen?

MARIAN VERHELST. “Om de taalmodellen efficiënt te trainen kun je niet om de technologie van Nvidia heen. Het is ook voor niet voor niets dat het zo’n sterke beursrally maakt. De Nvidia H100 is de chip waar Altman naar verwijst en die kost 40.000 dollar per stuk, maar je mag ervan uitgaan dat dat bedrag de werkelijke waarde sterk overstijgt. Nvidia maakt enorme winsten, omdat het door zijn sterke positie een hoge vraagprijs kan permitteren.

‘Elon Musk werd uitgelachen omdat hij zelf chips wilde ontwerpen, maar hij is erin geslaagd personeel weg te halen bij de gevestigde bedrijven en de Tesla-chip werd een feit’

Marian Verhelst, professor micro-electronica aan de KU Leuven

“Ten tweede speelt een tekort aan fabrieken om die gespecialiseerde chips te produceren. Alleen het Taiwanese TSMC heeft het productieproces voor Nvidia-chips van 3 nanometer onder de knie en dat leidt tot enorme vertragingen. Vorig jaar heeft bijvoorbeeld Apple de volledige productie van TSMC opgekocht, waardoor OpenAI kon wachten op zijn chipleveringen.”

Het is dus niet verwonderlijk dat OpenAI op zoek gaat naar partners om zelf de chipproductie in handen te nemen. Daarmee zou het Nvidia kennelijk buitenspel zetten. Is dat realistisch?

VERHELST. “Er zijn meerdere kapers op de kust als het gaat om de sterke positie van Nvidia. Bedrijven als AMD en Intel investeren sterk in eigen AI-chips. Die bedrijven zijn sterke concurrenten die de juiste menskracht in huis hebben om de concurrentie aan te gaan met Nvidia.

“Het is ook niet de eerste keer dat bedrijven zich afzetten tegen de sterke positie van Nvidia. Ik zie een parallel tussen het verhaal van OpenAI en dat van Tesla. CEO Elon Musk was het beu om buitensporige bedragen te betalen voor de Nvidia-chip in Tesla’s. Die zijn nodig voor de Autopilot-rijondersteuning. Hij besloot daarom eigen chip te ontwerpen. Op dat moment werd hij uitgelachen om die beslissing, maar hij is erin geslaagd personeel weg te halen bij de gevestigde bedrijven en de Tesla-chip werd een feit. Daarnaast heeft Tesla zijn eigen chips ontworpen voor de servers die worden gebruikt om Autopilot te verbeteren. We zien steeds vaker dat softwarebedrijven investeren om controle te krijgen over de hardware.”

Maar TSMC blijft wel betrokken in het verhaal van OpenAI.

VERHELST. “De positie van TSMC wordt inderdaad veel minder ter discussie gesteld, want volgens Altmans plan voor een consortium rond AI-chips blijft de verantwoordelijkheid voor de productie bij TSMC liggen. Alleen zou TSMC dit keer fabrieken bouwen die chips voor OpenAI produceren. Zo moeten leveringen gegarandeerd zijn.

“Het productieproces van TSMC is momenteel de heilige graal in de industrie, waardoor Taiwan de plak zwaait. Nochtans speelt Europese technologie wel een vitale rol, namelijk de machines van het Nederlandse ASML. Die bouwen in principe de chips, maar ze zijn tegelijk ook maar één radertje in het hele proces.

‘TSMC’s fabrieken rond de meest gespecialiseerde technologie zijn in Taiwan gevestigd. Die regio is aardbevingsgevoelig en politiek instabiel en dat vormt een risico voor Amerikaanse bedrijven’

Marian Verhelst, professor micro-electronica aan de KU Leuven

“Er is nog een bijkomende frustratie rond TSMC: het feit dat al zijn fabrieken rond de meest gespecialiseerde technologie in Taiwan zijn gevestigd. Er zijn wel fabrieken buiten Taiwan, maar die produceren eenvoudigere chips. Die regio is aardbevingsgevoelig en politiek instabiel en dat vormt een risico voor Amerikaanse bedrijven. Het zou met niet verwonderen dat OpenAI plant de fabrieken in de Verenigde Staten te bouwen.”

Acht je OpernAI’s consortium – goed voor een investering van 7 biljoen dollar – realistisch?

VERHELST. “Het valt meteen op dat die 7 biljoen dollar een buitensporig hoog bedrag is. De kostprijs van zo’n chipfabriek overstijgt al makkelijk 10 miljard dollar, maar zelfs als daarmee tien van zulke fabrieken worden gebouwd, is dat prijskaartje nog altijd laag in verhouding tot het geld dat Altman wil ophalen. Natuurlijk zal de ontwerpkant van die chips en het opleiden van personeel heel wat geld kosten, maar het blijft de vraag hoe hij aan die berekening komt. Dat zal alleen het OpenAI-bestuur weten.

“Ik stel wel vast dat OpenAI niet het enige bedrijf is die zich bewust is van de stijgende vraag. Er worden vandaag al volop fabrieken bijgebouwd tegen een hoge snelheid. Het aanbod zou weleens de vraag kunnen overstijgen.”

Kunnen we er zeker van zijn dat bedrijven en gebruikers genoeg toepassingen voor AI vinden, die de stijgende vraag naar gespecialiseerde chips verantwoorden?

VERHELST. “We mogen er wel zeker van zijn dat de vraag naar artificiële intelligentie in alle bedrijfsdomeinen alleen maar zal toenemen. Over tien jaar zal die nog groter zijn dan vandaag.”

OpenAI bereikte volgens Financial Times de kaap van 2 miljard dollar omzet op jaarbasis. Het groeit razendsnel. Kunnen we stellen dat sinds de mislukte machtsovername bij OpenAI de commerciële belangen nu helemaal zegenvieren?

VERHELST. “Het woordje ‘open’ in OpenAI gaat steeds minder een rol spelen. Hier spelen heel duidelijk de commerciële belangen. OpenAI kan zijn model trainen met gelijk welke data en via ondoorzichtige methodes.

“Het meest verwonderlijke is dat uitgerekend Meta, het bedrijf van Mark Zuckerberg, de kar trekt van open taalmodellen. Het Llama 2-model is open source, wat wil zeggen dat de technologie kan worden gecontroleerd. Dat kan op veel respect rekenen bij academici.”

Lees ook: