Geef Vlaamse ombudsman meer wapens

Bezint eer ge begint, klokkenluider. De boodschap komt van de Vlaamse ombudsman. Vreemd, want uitgerekend hij moet klokkenluiders beschermen.

De zaak-Moerman vs. Aernoudt deed veel stof opwaaien. Ze kostte beide hoofdrolspelers hun job. De Vlaamse minister van Open Vld nam ontslag en de klokkenluider-topambtenaar kreeg ontslag. De politica kon terug naar het parlement. Aernoudt had geen terugvalpositie.

Zijn lot belet niet dat er twee nieuwe klokkenluiders zijn opgestaan. En uitgerekend daarom geeft ombudsman Johan Nootens die waarschuwing. Want klokkenluiders wordt het leven zuur gemaakt en de bescherming die ze genieten, geldt enkel tijdens de loop van het onderzoek.

Klokkenluiders krijgen niet zelden het etiket van held opgespeld. Hun leven is in werkelijkheid veel prozaïscher, en het gebeurt dat ze spijt krijgen van hun initiatief als blijkt dat ze door een hel gaan. Machtige mensen hebben per definitie macht om diegenen die tegen hun kar rijden, te koeioneren. Voor de klokkenluider wordt het dan niet zelden een menselijke tragedie.

De conclusie is duidelijk: zij die het aandurven wantoestanden aan te klagen bij de overheid, moeten meer hulp krijgen zodat ze ongestoord kunnen doorgaan met hun leven. Veelal zal dat niet kunnen bij de dienst die het voorwerp was van hun klacht. Daarom moet de ombudsdienst meer armslag krijgen om de klokkenluider na het onderzoek te kunnen bijstaan. Samenwerking met de privésector om voor een nieuwe passende betrekking te zorgen, zou geen kwaad kunnen.

De ombudsman wijst in zijn waarschuwing ook op de gevolgen van een klacht voor de betrokken dienst. Dat die er niet goed uitkomt als de klacht gegrond blijkt, is niet meer dan normaal. Na de zuivering komt echter de loutering en kan de dienst met een propere lei voort ten voordele van de mensen die hij zegt te bedienen.

In het tegenovergestelde geval is de dienst gezuiverd van elke smet. Maar dan hebben de betrokken ambtenaren wel onnodig een moeilijke tijd moeten doorworstelen. De bluts met de buil dan maar? Neen. De overheid moet zich kunnen beschermen tegen een roekeloze klacht, zoals het gerecht gewapend is tegen een roekeloos geding.

Een klokkenluider die enkel zichzelf in het zonnetje wenst te zetten, moet worden ontmaskerd en bestraft. Alleen mag het niet zo zijn dat de dreiging met een straf klokkenluiders die te goeder trouw zijn, op voorhand afschrikt.

Laten we van klokkenluiders geen helden maken. Dat dient hun zaak niet. Maar laten we er even sterk over waken dat ze geen martelaren worden. Ze verdienen bescherming. Een onafhankelijke ombudsdienst, die meer bevoegdheden krijgt om die beschermingstaak waar te maken, is daar de beste garantie voor. Politici, maak er werk van. Bewijs dat jullie achter klokkenluiders staan. En ja, dat kan zich tegen sommigen van jullie keren. Laat dat geen beletsel zijn.

Politiek en ambtenarij staan ten dienste van de bevolking. Dat is de ultieme toetssteen. (T)

Door Boudewijn Vanpeteghem