Er hangt een Europees zwaard van Damocles boven X van Elon Musk

X, het voormalige Twitter, misleidt zijn gebruikers met de geverifieerde accounts, beter bekend als de blauwe vinkjes. Gebruikers kunnen hun account namelijk tegen betaling laten verifiëren. Dat is een schending van de Europese regels over digitale diensten (DSA), zo klinkt het. X riskeert herhaalde boetes en voor Europa is het een eerste test, merkt media-expert Olivier Braet op.

“Vroeger betekenden blauw vinkjes dat de informatiebronnen betrouwbaar waren. Bij X komen wij nu tot het voorlopige oordeel dat ze gebruikers misleiden en een inbreuk zijn op de wet inzake digitale diensten”, legde Eurocommissaris voor Interne Markt Thierry Breton vrijdag uit. “X heeft nu het recht zich te verdedigen, maar als ons oordeel wordt bevestigd, zullen we boetes opleggen en aanzienlijke aanpassingen eisen.”

Het is de eerste keer dat de Commissie tot het voorlopige oordeel komt dat een groot onlineplatform inbreuken pleegt op de digitaledienstenwet (DSA), de nieuwe wet die sinds vorig jaar in werking is getreden en die grote onlineplatformen dwingt maatregelen te nemen om gebruikers te beschermen tegen onder meer illegale content en gemanipuleerde informatie.  

De Commissie stelt vast dat “X zijn interface voor geverifieerde accounts met het blauwe keurmerk ontwerpt en beheert op een manier die niet overeenstemt met de praktijk in de sector en gebruikers misleidt”, aldus een persmededeling. Omdat iedereen zich kan aanmelden om zo’n geverifieerde status te krijgen, hebben gebruikers onvoldoende mogelijkheden om een oordeel te vellen over de authenticiteit van de account en de content, luidt het. 

Daarnaast stelt de Commissie nog twee andere punten van bezwaar vast. Zo voldoet X niet aan de vereiste transparantie over reclame omdat het geen betrouwbaar advertentieregister heeft. De Commissie stelt ten slotte ook dat X onderzoekers onvoldoende toegang biedt tot zijn openbare gegevens. 

Eerste DSA-test

De DSA-wetgeving is op 25 augustus ingegaan en X is één van de negentien grote onlineplatformen die onder de wetgeving vallen. Andere bedrijven zijn onder meer Google, Apple, Meta en Amazon. De EU beschermt onder meer de privacy van minderjarigen online, verwacht strenge contentmoderatie en transparantie over de werking van algoritmes die content en reclame aanbevelen.

‘Dit is een eerste belangrijke test voor de nieuwe Digital Services Act. We gaan straks weten hoe sterk de nieuwe wetgeving echt is’

Olivier Braet, senior research associate Guberna

X krijgt nu de kans het onderzoek in te kijken en schriftelijk te antwoorden. Komt de Commissie tot het definitieve besluit dat X de DSA met de voeten treedt, dan riskeert het bedrijf volgend jaar boetes tot 6 procent van de wereldwijde omzet. De Commissie kan ook dwangsommen opleggen om een platform te dwingen aanpassingen te doen. “Dit is een eerste belangrijke test voor de nieuwe Digital Services Act. We gaan straks weten hoe sterk de nieuwe wetgeving echt is”, zegt Olivier Braet, socialemedia-expert en senior research associate aan het instituut Guberna.

X haalde in 2022 een omzet van 4,4 miljard dollar, die hoofdzakelijk afkomstig is uit advertentie-inkomsten. Hoewel nog geen officiële cijfers bekend zijn, verwachten analisten van Statista dat de omzet van X in 2023 stevig gedaald is, tot 3,31 miljard dollar. X kan op die manier een boete tot 199 miljoen dollar opgelegd krijgen en als het niet instemt met wijzigingen, volgen nog meer geldboetes.

Desinformatie

De totaalsom kan nog meer oplopen. X kwam in december in het vizier van de Europese Commissie om een ander punt: zijn contentmoderatie. Over de oorlogen in Gaza en Oekraïne doen veel valse beelden de ronde. Onder meer video’s over andere oorlogen en geënsceneerde filmpjes die aanzetten tot geweld. De Commissie is in december een formeel onderzoek begonnen om te onderzoeken of de moderatie op X en de desinformatie op het sociale netwerk de DSA-regels schendt.

Overigens blijkt uit een document dat X in maart 2024 deelde, dat X zijn hoeveelheid contentmoderators met bijna 20 procent heeft teruggeschroefd sinds oktober 2023. De Europese Commissie heeft daarover in mei bijkomende vragen gesteld als deel van het onderzoek. Als blijkt dat X ook om zijn contentmoderatie formeel wordt beschuldigd, kan de Commissie nog aparte boetes opleggen.

In oktober trok Eurocommissaris Thierry Breton al aan de alarmbel in een open brief aan Elon Musk, de eigenaar van het socialemediabedrijf. Hij riep daarin Musk op strenger te modereren en geen desinformatie te verspreiden, omdat het in strijd is met de DSA van de Europese Unie. Maar Musk wimpelde de beschuldigingen weg. “Ons beleid staat voor een open en transparante aanpak en ik weet dat de EU ons daarin steunt. Maak alstublieft een lijstje van de schendingen die u denkt waar te nemen, dan kan iedereen ze zien. Erg bedankt.”

Lees verder onder de tweet

Analisten stellen al langer dat de DSA-wetgeving ernstige gevolgen kan hebben voor X. Met de overname door Elon Musk werd meer dan de helft van de 7.500 werknemers van het bedrijf op straat gezet. De vraag is of X met die lagere personeelsbezetting nog kan voldoen aan de strenge moderatie-eisen van de EU.

Digitalemarktenwet

Begin deze maand zijn ook de eerste bedrijven beschuldigd van een schending van die andere nieuwe Europese wetgeving: de digitale marktenwet (DMA). De App Store van Apple en de sociale netwerken Facebook en Instagram van Meta worden ervan beschuldigd hun marktmacht te misbruiken ten nadele van kleinere spelers. De boetes voor die schendingen kunnen nog hoger oplopen.

Lees ook: