Twee op de drie jongeren vinden hun financiële kennis ondermaats

Belgische jongeren voelen een grote nood aan betere financiële inzichten. Aan theoretische informatie ontbreekt het hen niet, wel aan praktische kennis om zich in het dagelijkse leven uit de slag te trekken. Hoe persoonlijker en transparanter het gesprek met hen daarover is, hoe meer interesse ze aan de dag leggen.

Het is slecht gesteld met de financiële geletterdheid van de Vlaamse jongeren. Dat blijkt uit een recente bevraging van Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) onder jongeren uit het vijfde en zesde middelbaar. De frappantste vaststelling is dat slechts 5 procent zegt zich voldoende geïnformeerd te voelen over financiële zaken zoals lonen, lenen en verzekeringen. Een derde voelt zich redelijk geïnformeerd en de overige twee derde vindt zijn financiële kennis onvoldoende.

“Een schrijnend cijfer”, zegt Jonathan Maes, onderzoekscoördinator van de opleiding bedrijfsmanagement aan Howest. “Wij zien in ons onderzoek de jongste jaren een hogere nood aan financiële kennis bij jongeren. Zo merk je ook dat velen zich nog te veel laten verleiden door piramidespellen of zaken waarmee ze snel rijk denken te worden. Dat toont aan dat het hen niet alleen aan financiële kennis ontbreekt, maar ook aan mediawijsheid. Ze geloven te gemakkelijk malafide finfluencers die met onrealistische winsten zwaaien.”

Dat is in tegenspraak met de hoge plaats die Belgische jongeren bezetten in internationale rankings over de financiële geletterdheid van jongeren. In het recentste PISA-onderzoek uit 2022 daarover staan Vlaamse 15-jarigen op de tweede plaats, net na hun Deense leeftijdsgenoten. “Die resultaten zijn nog altijd goed, maar ze dalen wel al jaren. En uit onze bevraging blijken duidelijk andere hiaten en behoeften. De leerplannen van het middelbaar voorzien te weinig in theoretische kennis. Maar in de bevraging zeggen jongeren dat het hen vooral ontbreekt aan praktische kennis over persoonlijke financiën in het dagelijkse leven. Ze vinden dat daar veel te weinig aandacht voor is”, zegt Jonathan Maes. “Ze weten perfect wat inflatie betekent, maar op vragen hoeveel een huis of een brood kost, of wat ze zouden doen als ze 1.000 euro krijgen, weten ze vaak geen antwoord.”

Is uw financiële kennis beter dan die van de gemiddelde Vlaamse scholier? Test het met deze 5 vragen

Ongelijkheid tegengaan

Enkele andere bevindingen uit de bevraging: de helft van de jongeren weet wat pensioensparen is. Evenveel denken dat er geen gratis zichtrekeningen op de markt zijn en meer dan de helft weet niet welke verzekeringen verplicht zijn. Hoeveel een brood, laat staan een huis kost, weet slechts een kwart.

De plaats van Belgische jongeren in internationale rankings verbergt ook de grote verschillen tussen sociaal-economische klassen. “Leerlingen uit minder bedeelde gezinnen hebben veel minder financiële kennis dan gemiddeld. Dat gaat vaak over van ouder op kind. Zelfs als je in de onderzoeken daarover een correctie voor de wiskundekennis van leerlingen maakt, dan nog scoren leerlingen in de kwetsbare groepen in verhouding minder goed”, zegt Jonathan Maes. En dat terwijl financiële geletterdheid een belangrijke remedie is voor dat probleem. “Onderzoek toont steevast aan dat financiële educatie een van de belangrijkste instrumenten is om maatschappelijke ongelijkheid tegen te gaan. Het is dus cruciaal om daar meer aandacht voor te hebben”, zegt de onderzoeker nog.

De vraag is of dat alweer een extra taak is die scholen erbij moeten nemen. “Leerkrachten in het secundair onderwijs geven aan dat ze graag extra ondersteund zouden worden om hun leerlingen nog beter te onderwijzen in financiële geletterdheid”, voegt Jonathan Maes toe.

Hoe persoonlijker, hoe beter

Die evolutie van de financiële geletterdheid is ook te merken aan de instroom van studenten op de hogeschool, zegt Veerle Wanzeele. Zij is in de opleiding bedrijfsmanagement afstudeerverantwoordelijke voor de richting financiën en verzekeringen. “Jongeren zijn zeker geïnteresseerd in persoonlijke financiën. Ze willen sparen voor een huis, en sommigen dromen zelfs al van een tweede huis. Maar als je doorvraagt, blijkt dat ze daar heel vaak onrealistisch in zijn en zichzelf overschatten, en dat het hen aan diepgaande kennis ontbreekt. Net daar kunnen wij onze rol spelen. Tijdens onze lessen gaan we met zulke topics op een praktijkgerichte manier aan de slag.”

Om deels aan de behoeften van middelbare scholieren tegemoet te komen, organiseert Howest al enkele jaren workshops over financiële thema’s zoals verzekeringen en kredieten, in samenwerking met financiëledienstenverleners als Callant. “Daarin proberen we jongeren aan de hand van praktische voorbeelden meer voeling voor zulke thema’s bij te brengen. Zo houden ze brainstormsessies over welke verzekeringen ze in orde moeten brengen als ze een fuif voor hun achttiende verjaardag willen geven. Of wat er allemaal bij komt kijken als ze een bromfiets willen aanschaffen”, vertelt Veerle Wanzeele.

“Voorafgaand aan de workshop bereiden ze in de klas met de leerkracht ook nog concrete vragen voor. Bijvoorbeeld: als je begint te roken, moet je dat dan aangeven aan je schuldsaldoverzekeraar? De mensen van Callant proberen daar zo praktisch mogelijk op te antwoorden. Daarnaast probeert zaakvoerder Peter Callant hen met zijn persoonlijke verhaal ook te laten proeven van het ondernemerschap”, vertelt Veerle Wanzeele. “Tijdens zulke sessies merken we wel dat ze interesse hebben en dat ze op een andere manier naar verzekeringen gaan kijken. Een enkeling overweegt zelfs de studie aan te vatten.”

Het persoonlijke in personal finance benadrukken is de efficiëntste manier om de interesse van jongeren op te wekken, merkt Jonathan Maes. “Ik heb al sessies gedaan waarin ik volledig open en transparant ben over mijn eigen financiële situatie. Daarmee doorbreek je sneller de muur die jongeren soms om zich heen hebben en komen er heel veel vragen los”, zegt hij.

En dan blijkt dat er nog heel veel misverstanden en onduidelijkheid bestaan onder jongeren. “Velen gaan ervan uit dat van je loon altijd de helft aan belastingen opgaat, maar het concept van progressieve belastingschalen is hen volledig vreemd”, vertelt Jonathan Maes. “Toen ik open over mijn loon sprak, kwamen daar heel veel vragen over, maar ook over andere zaken, zoals hoe ik mijn huis heb betaald, hoeveel je met een bepaald loon kunt lenen voor een huis, of je dan nog kunt sparen – allemaal heel praktische en tegelijk persoonlijke vragen. Zulke zaken komen vandaag niet aan bod op school, maar net daar is de grootste behoefte aan.”