Gebruik de zorgvolmacht om uw successie te plannen

Met een zorgvolmacht bepaalt u wie uw vermogen mag beheren wanneer u daartoe niet meer zelf in staat bent. Dat maakt van deze lastgeving een uitstekend sluitstuk van uw successieplanning.

Een zorgvolmacht is een overeenkomst waarmee u aan een andere persoon of personen – de zogeheten lasthebber of volmachthouder – toestemming geeft om bepaalde handelingen in uw plaats te stellen. Hiermee kunt u dus in een buitengerechtelijke bescherming voorzien voor het geval u ooit wilsonbekwaam wordt, bijvoorbeeld ten gevolge van ouderdom, een ziekte of een ongeval. Zo’n mandaat brengt heel wat gemoedsrust voor zowel de ouders als hun kinderen.

De coronapandemie heeft geleid tot een sterke opmars van de zorgvolmacht. Dat blijkt uit de Familiebarometer van de Federatie van het Notariaat (Fednot). “We merken in onze kantoren dat mensen nog meer dan vroeger bezig zijn met hun gezondheid”, klinkt het daar. “In 2021 werden er in ons land 68.329 zorgvolmachten gesloten, dat is bijna 16 procent meer dan het jaar voordien.” Vlaanderen is met ruim 60.000 geregistreerde overeenkomsten de onbetwiste koploper.

U bepaalt de voorwaarden

Een zorgvolmacht kan algemeen of net heel specifiek opgesteld worden. Als last- of volmachtgever hebt u dus een grote vrijheid om een regeling op maat uit te werken. U kunt bijvoorbeeld bepalen dat uw kinderen later uw pensioen of uw huurgelden mogen innen, uw rekeningen mogen beheren, uw facturen en belastingen mogen betalen, uw woning mogen verkopen, schenken of verhuren, enzovoort. U kunt daar ook allerhande voorwaarden aan koppelen. Zo bouwt u een bijkomende bescherming in.

Is er niets op voorhand geregeld via een zorgvolmacht, dan zal een externe bewindvoerder uw vermogen beheren zodra u niet meer in staat bent om uw belangen te behartigen. Dat gebeurt via de rechtbank. U heeft er dus alle belang bij om tijdig een zorgvolmacht op te stellen. Belangrijk is wel dat u bij het bepalen van de lastgeving nog perfect van geest en dus helemaal wilsbekwaam bent. U moet volledig in staat zijn om te beseffen wat u op dat moment vastlegt.

Er gelden geen bijzondere vormvereisten voor de zorgvolmacht, maar de overeenkomst moet wel schriftelijk opgemaakt worden. “Een zorgvolmacht kan onderhands opgesteld worden, maar in meer dan 99 procent van de gevallen gebeurt dat bij de notaris”, zegt Johan Adriaens, vermogensplanner bij Adriaens & Partners. “De zorgvolmacht moet immers sowieso door een notaris opgemaakt worden indien ze betrekking heeft op handelingen waarvoor zijn tussenkomst vereist is, bijvoorbeeld voor de aan- of verkoop van een onroerend goed. Een notariële akte kost doorgaans 400 à 500 euro, inclusief de registratiekosten.”

Een zorgvolmacht die onzorgvuldig of onvolledig werd opgesteld, zorgt voor onduidelijkheid en leidt mogelijk tot conflicten tussen de lasthebbers. Het spreekt voor zich dat u uw kinderen daarvan wenst te vrijwaren. De begeleiding van een expert is dan ook aan te raden.

Ook voor successieplanning

“De zorgvolmacht kan een erg nuttig instrument zijn om uw successieplanning te regelen mocht u om welke reden ook onbekwaam worden”, stelt Johan Adriaens. “De personen die u als lasthebber heeft aangewezen, kunnen dan nog bepaalde daden stellen om de overdracht van uw vermogen regelen zoals u dat bepaald hebt in de zorgvolmacht.”

“In de praktijk wordt daarom steeds vaker in een volmacht bepaald dat ook schenkingen uit het vermogen van de lastgever mogelijk zijn. Dat is sowieso nuttig wanneer u niet meer zo heel erg lang te leven hebt. In dat geval is het interessant om in extremis nog een schenking te doen, om zo de erfbelasting te beperken. Maar ook als u bijvoorbeeld dement wordt maar nog tien jaar in leven blijft, valt deze techniek zeker te overwegen om de al ingezette successieplanning voort te zetten.”

Johan Adriaens benadrukt dat dit zowel voor uw roerend als onroerend vermogen kan. “Als er nog maar weinig resterende tijd is, dan gaat het meestal om schenkingen van roerende goederen zoals geld en effecten”, zegt hij. “Tussen ouders en kinderen of kleinkinderen geldt hiervoor een vlak schenktarief van slechts 3 procent in Vlaanderen en Brussel, en van 3,3 procent in Wallonië. Dat staat in schril contrast met het tarief voor erfbelasting: die loopt op tot 27 procent in Vlaanderen, en zelfs tot 30 procent in Brussel en Wallonië.”

“Door gebruik te maken van een zorgvolmacht, kunnen uw aangewezen kinderen nog tijdig een notariële schenking of een geregistreerde hand- of bankgift doen. Let wel, in heel wat volmachten zien we vermeld dat ‘schenkingen mogelijk zijn’. In principe zijn dan ook hand- en bankgiften mogelijk, alsook de registratie ervan, maar wij raden toch aan om dit uitdrukkelijk in de volmacht te bepalen. Zo vermijdt u problemen.”

Geef geen blanco cheque

Het is uiteraard niet de bedoeling dat zodra u wilsonbekwaam zou worden uw kinderen aan gelijk wie gelijk wat kunnen schenken. Daarom is het belangrijk om een aantal grenzen in te bouwen. Johan Adriaens: “Nuttige beperkingen zijn bijvoorbeeld de vereiste dat er minstens 100.000 euro aan bank- of verzekeringstegoeden moet ter beschikking blijven, dat alleen geschonken mag worden aan descendenten (kinderen, kleinkinderen, …) en dat men enkel de blote eigendom van een onroerend goed mag schenken.”

“Een goede zorgvolmacht voorziet vaak ook nog in andere mogelijkheden om aan successieplanning te doen en zo de erfbelasting te beperken. Voorbeelden zijn: het afkopen van een tak21- of tak23-levensverzekering, een keuze in een huwelijkscontract met keuzebeding uitvoeren en een volmacht inbouwen om vastgoed te verkopen en daarna de som weg te schenken. Kortom: een goede zorgvolmacht is een prima sluitstuk voor uw successieplanning, maar u moet wel vooraf de verschillende opties uitdrukkelijk vermelden.”