Stiekem-flatie: hoe bedrijven de inflatie aan u proberen door te rekenen

Veel bedrijven zoeken alternatieve manieren om de inflatie door te rekenen aan hun klanten.

There’s no such thing as a free lunch’, is een populair gezegde onder economen. Wie in sommige landen vandaag een menu bij McDonald’s bestelt, zal ontdekken dat gratis saus niet meer bestaat. De fastfoodketen is niet de enige die zijn klanten met onverwachte kosten opzadelt. Tal van bedrijven hebben allerlei slinkse manieren ­gevonden om de inflatie in hun prijzen door te rekenen.

Een klassieke techniek is ‘unbundling’, een idee van de goedkope luchtvaartmaatschappijen. Lang geleden begonnen ze extra kosten in rekening te brengen voor dingen die vroeger inbegrepen waren, zoals eten tijdens de vlucht of ingecheckte bagage. Later kwamen de kosten voor een stoelselectie of voor elk stuk handbagage dat groter is dan een sok gevuld met schoon ondergoed. De jongste tijd is het echt uit de hand gelopen.

Sommige luchtvaartmaatschappijen vragen nu een ‘technologische ontwikkelingsbijdrage’ voor het voorrecht om online te boeken, die vreemd genoeg afhangt van de afgelegde afstand. Andere brengen kosten in rekening voor geprinte instapkaarten, het inchecken op de luchthaven of kussens en dekens aan boord. Het is een kwestie van tijd voordat luchtvaartmaatschappijen tickets verkopen voor de pendelbus naar het vliegtuig, een vergoeding vragen per ge­dragen kledingstuk of voor het ­gebruik van het toilet. De baas van Ryanair, Michael O’Leary, heeft dat laatste al eens geopperd.

Die praktijk heeft zich verspreid. Hotels en resorts brengen vaak ‘incheckkosten’ in rekening, ­afhaalrestaurants ‘verpakkingskosten’ en apps voor thuis­bezorging ‘veiligheidskosten’. Airbnb krijgt kritiek omdat het buitensporige servicekosten en schoonmaak­kosten aanrekent.

En het blijft niet beperkt tot diensten. BMW vroeg een maandelijks bedrag van 18 dollar om stoelverwarming te activeren op sommige van zijn auto’s, met ‘onbeperkte’ toegang voor een eenmalige 415 dollar. Mercedes vraagt 60 dollar per maand voor de optie om de acceleratie van sommige van zijn elektrische auto’s te verhogen. Stel je voor dat dit aanslaat. Wil je de zoom van de camera van je smartphone gebruiken? Betalen. Wil je je oven op de maximale temperatuur gebruiken? Sorry, ­alleen voor premiumabonnees.

Fooien alom

Een tweede manier waarop bedrijven stiekem hun inkomsten verhogen is met ‘piekprijzen’. Luchtvaartmaatschappijen en ­hotels variëren hun prijzen al lang naargelang de vraag. Maar de ­mogelijkheid om de vraag in ­realtime te kennen, betekent dat prijzen van minuut tot minuut kunnen worden aangepast.

Dat besmet nu ook andere sectoren. In september kondigde een Britse pubketen aan dat de pinten ‘s avonds, in het weekend en tijdens grote sportevenementen duurder zouden worden. De prijzen van kaartjes voor concerten, sportevenementen en pretparken worden ook voortdurend aangepast. In theorie is dat een triomf van de onzichtbare hand van de markt: als je minder wilt betalen, koop dan wanneer de vraag laag is. Maar ontevreden consumenten klagen dat de grens met woekerwinsten dun is.

En dan is er de schijnbaar niet te stoppen epidemie van het geven van fooien. Buitenlanders die Amerika bezoeken, worden al ­jaren verrast door de fooiencultuur en de ­torenhoge verwachtingen. Met 20 procent is het gemiddelde fooipercentage in Amerika het hoogste ter wereld. De rechtvaardiging is dat werknemers in de bediening wettelijk soms slechts 2,13 per uur betaald krijgen. Maar nu worden ook aan ­kassa’s met aanraakschermen steeds vaker om een fooi ­gevraagd. Ook in buurtwinkels, bij zelfbedieningsautomaten en op websites kan een fooi worden ­gevraagd. Sommige hotels zetten fooien voor het personeel automatisch op de rekening, waardoor die een verborgen vergoeding wordt. ­Apps en contactloze betalingssystemen hebben de fooiencultuur naar andere landen doen overwaaien. Australiërs klagen dat ­apps voor het bezorgen van eten automatisch een fooi bijrekenen. Indiërs zijn vaak verbijsterd over de vraag om een fooi te geven aan taxichauffeurs.

Junktarieven

Komen de sluipende prijsstijgingen in 2024 aan hun einde? ­Misschien. Regeringen laten zich ­horen: in Amerika wil president Joe Biden hard optreden tegen ‘junk’-­tarieven. En de consumenten zijn het beu. Amerikanen ­klagen over fooienmoeheid. BMW heeft de kosten voor stoelverwarming geschrapt. Airbnb heeft zijn platform vernieuwd om extra ­kosten zichtbaarder te maken. Er dienen zich kansen aan voor bedrijven die bereid zijn eenvoudige prijzen te afficheren, zonder verborgen extra’s.

Helaas lijkt het waarschijnlijker dat veel bedrijven, nu ze talloze methoden hebben ontdekt om de prijzen te verhogen, dat blijven doen. Luchtvaartmaatschappijen experimenteren met extraatjes uit de tickets voor businessclass te ­halen en ze apart aan te rekenen. BMW en Mercedes zijn van plan door te gaan met andere extra’s ­tegen betaling. Een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij staat passagiers zelfs toe om fooi te geven aan het cabinepersoneel. De stie­keminflatie is nog lang niet weg.

Leo Mirani – De auteur is correspondent in Azië van The Economist