Wie begrijpt het langetermijnsparen nog?

“Wie na 2015 leende voor zijn woning, kan ook nog de volle federale belastingvermindering krijgen voor zijn levensverzekering”, zegt Jef Wellens, fiscalist bij Wolters Kluwer.

Sparen voor je pensioen wordt al decennia fiscaal aangemoedigd. Net als lenen voor je huis – niet voor niets de vierde pensioenpijler genoemd. Bouw je een aanvullend pensioen op via een individuele levensverzekering, dan krijg je daarvoor een belastingvermindering. Die heb je ook voor de aflossingen van de hypotheek. Initieel gold voor beide uitgaven – verzekeringspremies en kapitaalaflossingen – hetzelfde maximumbedrag. Dat bedrag kon je jaarlijks maar één keer benutten. Vulde je die fiscale korf met de aflossingen van de hypotheek, dan kreeg je dat jaar geen fiscaal voordeel meer voor de premies van je levensverzekering.

Omdat middelen schaars zijn, is zo’n cumulbeperking logisch. Enkel het pensioensparen, dat nadien werd ingevoerd, doorprikt die logica. Pensioensparen bij een bank of een verzekeraar kun je altijd fiscaal combineren met een hypothecaire lening, maar een hypotheek en het langetermijnsparen via een individuele levensverzekering gaan niet samen. Zo is het altijd geweest. Tot voor kort.

Zolang de uitgaven voor hypothecaire leningen en levensverzekeringen een federale bevoegdheid waren, bedroeg de fiscale korf 2260 euro. Zodra die opgesoupeerd was aan kapitaalaflossingen van een woonlening, was het niet mogelijk nog een belastingvoordeel te krijgen voor de premies van een levensverzekering. Daarom wordt een afgeloste hypotheek in een doorsnee Belgisch gezin vaak gevolgd door een of meer levensverzekeringen, maar zelden lopen ze samen. Zo is het nog altijd federaal geregeld. Maar lenen voor je eigen huis is nu een fiscale gewestbevoegdheid. Voor leningen van 2016 of later heeft Vlaanderen zijn geïntegreerde woonbonus en Wallonië zijn wooncheque. De gewesten houden uiteraard geen rekening met concurrerende federale regimes. Het is aan de federale overheid om nu ook de cumulbeperking van het federale langetermijnsparen met de nieuwe gewestregimes in te bouwen. Dat is vooralsnog niet gebeurd.

Hoewel de Waalse wooncheque en de Vlaamse woonbonus al geruime tijd bestaan, lijkt het erop dat de federale overheid zich heeft laten verrassen. In snelheid genomen, zeg maar. Door de aard van de Waalse wooncheque – die is een belastingvermindering, en geen uitgave die recht geeft op een vermindering – kan de vroegere cumulbeperking niet zomaar worden doorgetrokken, waardoor de federale overheid voorlopig geen actie onderneemt. Het gevolg: wie na 2015 heeft geleend voor zijn woning, kan naast het Vlaamse of het Waalse fiscale voordeel voor zijn lening ook nog de volle federale belastingvermindering krijgen voor zijn levensverzekering. Dat dubbele voordeel was nooit de bedoeling en is bovendien onrechtvaardig tegenover kredietnemers die hun woning hebben gefinancierd vóór 2016. Er is geen objectieve reden om een cumul van fiscale voordelen te laten afhangen van een leningsjaar.

En toch schieten de kredietnemers van het laatste uur daar niets mee op. Het is niet zeker dat de huidige cumul van belastingvoordelen voor een lening én een levensverzekering eind dit jaar nog bestaat. Fiscale voordelen voor uitgaven van vandaag kunnen nog worden tenietgedaan met een wet van morgen, zolang die wet maar vóór het einde van het jaar wordt gepubliceerd. Dat is de facto retroactief, maar strikt juridisch is het dat niet.

Vanuit de bank- en verzekeringssector wordt me dezer dagen vaak de vraag gesteld of zo’n wet er dit jaar komt. Daarop kent alleen de minister van Financiën het antwoord. Die zei “de problematiek te onderzoeken en desgevallend wijzigingen voor te stellen”. Maar zolang de federale inertie aanhoudt, zitten de verzekeraars en de belastingplichtigen in een impasse. In theorie kunnen ze, zowel in het Vlaamse als het Waalse gewest, een dubbele fiscale korf claimen, maar niemand durft ze volledig te vullen uit angst dat die alsnog retroactief wordt gehalveerd. Dat zagen we vorig jaar, waardoor velen, zo blijkt nu, een kans lieten ontglippen. En dat zien we ook dit jaar, zolang de cumulknoop niet wordt doorgehakt. Eigenlijk illustreert dat akkefietje alweer hoeveel lastiger het sinds de jongste staatshervorming is om een coherent fiscaal beleid te voeren, met vier kapiteins aan het roer die ieder hun koers varen. Zo krijg je een stuurloos schip.