Het plan om een reeks tarieven in de erfbelasting te verlagen, zit voorlopig in de koelkast. Alleen voor alleenstaanden zonder kinderen en de langstlevende partner zou er al sneller soelaas komen.
“We hervormen en verlagen de erfbelasting”, beloofde de Vlaamse regering in het regeerakkoord 2024-2029. “Daarnaast schaffen we bepaalde uitzonderingen af die tot te veel complexiteit leiden. Ten slotte werken we aan een betere uitwisseling van informatie en nemen we bijkomende maatregelen om fraude tegen te gaan.”
Een beetje verderop in het regeerakkoord werd verduidelijkt voor wie de tarieven zouden dalen: “Voor de kinderen en de langstlevende, voor broers, zussen en andere personen. Iedereen moet kunnen genieten van een lagere erfbelasting, waarbij we in eerste instantie onze focus leggen op de kleine en middelgrote erfenissen. We hebben in deze hervorming ook specifieke aandacht voor de situatie waarbij een overledene niemand nalaat of kan begiftigen in rechte lijn.”
Het aantal nalatenschappen schommelde tussen 2021 en 2024 tussen 53.000 en 60.000 dossiers en een belastbaar vermogen van 13 tot 14 miljard euro. Vier op de vijf dossiers betroffen nalatenschappen in rechte lijn of tussen partners.
Niet voor iedereen
Na moeilijke begrotingsgesprekken zijn er nog maar twee maatregelen overeind gebleven die al in 2026 zouden kunnen ingaan: een uitbreiding van de vriendenerfenis voor kinderloze singles en een uitbreiding van het vrijgestelde erfdeel voor de langstlevende partner. De rest moet al zeker wachten tot 2028.
Voor mensen zonder partner en zonder kinderen kwam uit de bus dat zij voortaan tot 100.000 euro kunnen nalaten, volgens de krant De Tijd, aan één of meerdere personen, tegen dezelfde tarieven die gelden voor erfgenamen in rechte lijn (kinderen en kleinkinderen, maar ook ouders en grootouders). De vriendenerfenis bestaat al sinds 1 juli 2021, maar slechts voor een heel beperkt bedrag van 15.000 euro.
Over de vriendenerfenis zijn er enkel cijfers voor 2022 en 2023. In dat laatste jaar waren er 438 aangiftes voor vriendenerfenissen voor in totaal 1.077 begunstigden en een nagelaten vermogen van 5,9 miljoen euro. De totale belastingvermindering daarop bedroeg 1,3 miljoen euro.
Er zijn verschillende situaties denkbaar waarbij er een emotionele band is tussen twee mensen zonder bloedverwantschap. Koppels die om praktische redenen niet samenwonen, bijvoorbeeld. Een wedersamengesteld gezin met veel kinderen uit verschillende relaties laten samenwonen in één huis is niet altijd gemakkelijk. Veel vaker dan vroeger duiden ouders goede vrienden aan als peter of meter van hun kinderen. Enzovoort.
Ook de vrijstelling van erfbelasting voor een eerste schijf aan roerend vermogen voor de langstlevende partner wordt aanzienlijk opgetrokken. Vandaag kan er belastingvrij tot 50.000 euro aan geld en beleggingen worden doorgegeven tussen partners. Die schijf zou in twee stappen opgetrokken worden tot 125.000 euro, volgens media.
Vriendenschenkingen
Vooral het hoogste tarief van 55 procent – meer dan de helft – in de Vlaamse erfbelasting is voor velen een doorn in het oog. Dat tarief betalen broers en zussen en andere personen op hun deel van de erfenis boven het plafond van 75.000 euro. Alle tarieven zijn te vinden op de website Vlaanderen.be.
Wat nu al kan, maar veel minder vaak gebeurt, is schenkingen aan vrienden of verre familie. Uit cijfers van Vlabel leren we dat meer dan 90 procent van de onroerende schenkingen in rechte lijn of tussen partners gebeurt en ongeveer 75 procent van de roerende schenkingen in rechte lijn of tussen partners.
Op een schenking van roerende goederen betalen broers en zussen en andere personen slechts 7 procent schenkbelasting. De stap om te schenken is veel groter. Neem nu een kinderloze tante die graag iets wil doorgeven aan haar neefjes en nichtjes. Kinderen hebben een onderhoudsplicht ten aanzien van hun ouders, maar neefjes en nichtjes hebben geen enkele verplichting ten aanzien van hun tante. De schrik om te veel weg te schenken en te weinig over te houden om tot het einde van uw dagen comfortabel te leven is in die context groter. De relatie tussen de tante en de nichtjes en neefjes kan vandaag heel goed zijn, maar in de toekomst verzuren.
Het aantal schenkingen steeg wel fors de laatste drie jaar, van 75.266 voor 22,6 miljard euro in 2022 naar 94.706 en 24,1 miljard euro in 2024. De gemiddelde schenking in 2024 bedroeg zo’n 255.000 euro en de mediaanschenking 127.000 euro. Het aantal roerende en onroerende schenkingen was ongeveer gelijk, maar voor roerende schenkingen waren de bedragen dubbel tot 2,5 keer zo groot.
De achterpoortjes
“Onrechtmatige achterpoortjes worden gesloten”, werd er tussen neus en lippen in het Vlaamse regeerakkoord nog toegevoegd aan de bepalingen over de hervorming van de erfbelasting. Zonder verder te specificeren over welke achterpoortjes het gaat.
Vandaag lijkt het duidelijk dat de regering het gunstregime voor familiale ondernemingen viseert. Vandaag kunnen die ondernemingen onder bepaalde voorwaarden belastingvrij geschonken worden en tegen 3 procent nagelaten worden in rechte lijn of tussen partners. Het achterliggende idee is dat een hoge erf- of schenkbelasting de continuïteit van de onderneming in gevaar kan brengen, met eventueel jobverlies als gevolg. Alleen gebruiken vermogende families soms vennootschappen om vermogen door te geven aan volgende generaties zonder dat ze met die vennootschap veel jobs creëren of in stand houden of veel economische meerwaarde voor de samenleving creëren. Daarbij zouden vooral familiale vennootschappen die gebruikt worden om (privé-)vastgoed door te geven aan de volgende generatie in het vizier lopen.
De schenkingen van familiale ondernemingen en vennootschappen zijn bijna verdubbeld in de afgelopen zeven jaar. In 2018 waren daar 837 dossiers van, samen goed voor een belastbare grondslag van 2,6 miljard euro. In 2024 liep dat op tot 1.691 dossiers en 7,5 miljard euro.
De belastinghervorming moet zo veel mogelijk budgetneutraal gebeuren. De erfenisbelasting is een aanzienlijke bron van inkomsten voor de Vlaamse overheid. In 2024 ging het om 1,75 miljard euro aan ingekohierde belastingen. Zo’n 11 procent daarvan komt van erfenissen tussen partners, 38 procent van erfenissen in rechte lijn, 16 procent tussen broers en zussen en 34 procent erfenissen naar anderen. Het ging in totaal om een belastbaar vermogen van 7,1 miljard euro roerende goederen, 5 miljard onroerende goederen en 1,6 miljard gezinswoningen.
Lees deze week in het magazine Trends hoe u erfenissenconflicten kunt vermijden, hoe u aan successieplanning kunt doen en hoe een doorgeefschenking precies in zijn werk gaat. Dat en veel meer vindt u ook in het dossier erven en schenken op onze website.
