De balans: het Overlegcomité was een mislukte marketingstunt

De verwachtingen waren niet hooggespannen, maar premier Alexander De Croo hoopte met het Overlegcomité over de energiecrisis toch het blazoen van Vivaldi op te poetsen. Dat is mislukt. Omdat de regionale regeringen hem deze marketingstunt niet gunden. En omdat de werkgeversorganisaties het thema van de energiecrisis kaapten. Terecht.

Enkele koopkrachtondersteunende maatregelen, zoals de uitbreiding van het sociaal tarief, de verlaging van de accijnzen op benzine en diesel en de verlaging van de btw op elektriciteit en gas naar 6 procent, worden verlengd tot eind maart 2023. De regering zal praten met de banken om zwaar getroffen gezinnen te helpen met onder meer een uitstel van de hypotheekaflossing. Er zal gepraat worden met de bedrijven over steunmaatregelen en in de overheidsgebouwen wordt op verwarming bespaard. Ook wil Vivaldi de overwinsten van de energiebedrijven aanpakken. Dat was het resultaat van het Overlegcomité dat eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) deze week inderhaast samenriep om de energiecrisis aan te pakken.

De reeks maatregelen kreeg amper of geen applaus. Ook niet in de Franstalige media, waar toch meer goodwill ten opzichte van Vivaldi bestaat dan in Vlaanderen. Men had het over “een berg die een muis baart” en over “het Overlegcomité van trek uw plan.”

De indruk ontstond terecht dat dit Overlegcomité vooral een marketing- of communicatiestunt moest zijn, om te tonen dat de Vivaldi-regering nog beslissingen kan nemen. In juli was de regering-De Croo in zomerreces gegaan met een mager pensioenakkoord. De vraag rees of deze ploeg in het laatste echte werkjaar (september 2022 – juli 2023) voor de campagne voor de verkiezingen van 2024 losbarst, nog knopen zou kunnen doorhakken. Het antwoord van de meeste politieke analisten was ‘neen’.

Kritiek van regio’s en experts

De Croo wou dat pessimisme counteren, maar dat is mislukt. Ten eerste omdat de regio’s hem dat niet gunden. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) ging frontaal in de aanval en verklaarde dat dit Overlegcomité weinig zin had. Omdat volgens haar de federale overheid zich niet moet moeien met de steunmaatregelen (fiscale voordelen en subsidies voor energiebesparing allerhande) die Vlaanderen aan het uitrollen is. Ten tweede omdat men in de Vlaamse regering geen herhaling wou van de Overlegcomités tijdens de coronacrisis. Dat waren vooral communicatiemomenten die de federale regering ten goede kwamen, terwijl de vertegenwoordigers van de deelstaten er voor spek en bonen bij zaten.

Ook Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) was weinig enthousiast. Hij beseft ook dat de maatregelen van het Overlegcomité onvoldoende zijn om de energiecrisis op te lossen en staat onder zware druk van Walloniës grootste oppositiepartij, de neocommunisten van de PTB/PVDA.

De marketingstunt van Alexander De Croo mislukte ook omdat experts de relevantie van zo’n Overlegcomité ter discussie stelden. Een echt antwoord op de crisis vergt een Europese aanpak. Professor Kurt Deketelaere (KU Leuven), expert in energie- en klimaatrecht, noemde het Overlegcomité op Twitter “nutteloos mediagedoe. 1/ oneigenlijk gebruik/misbruik van het Overlegcomite; 2/ federaal zal niets beslist worden inzake prijszetting of plafond zolang Europese voorstellen er niet zijn; 3/ gewestelijke maatregelen behoeven geen Overlegcomité; 4/ nu enig relevant punt: nucleair.”

De werkgevers zijn het beu

En dan waren er nog de werkgeversorganisaties. Afgezien van de geregelde waarschuwingen voor een nieuwe ontsporing van de loonkosten door de hoge inflatie en de automatische loonindexering hielden ze zich de voorbije maanden op de vlakte. Maar nu steeds meer bedrijven wegens de extreme energieprijzen overwegen om de productie op zijn minst deels stil te leggen, luidde VBO-topman Pieter Timmermans in verschillende media de alarmklok. Zijn boodschap: de aandacht ging tot nu toe terecht naar de situatie van de consumenten, maar nu moet de regering haar blik richting de bedrijven wenden. Want (gedeeltelijke) sluitingen met tijdelijke werkloosheid of ontslagen tot gevolg zijn ook een gevaar voor de koopkracht.

De Vlaamse werkgeversorganisatie Voka zit op dezelfde lijn en roept de Vlaamse regering op “om absolute prioriteit te geven aan de uitwerking van een steunmechanisme voor ondernemingen, conform het Europese Temporary Crisis Framework (TCF). In dat Europese kader is staatssteun mogelijk voor bedrijven die in zware moeilijkheden komen door de hoge energieprijzen. De steun zal gericht en tijdelijk moeten zijn. Het steunpakket moet voldoende robuust zijn om de bedrijven in moeilijkheden overeind te houden. Concreet laat het Europese TCF-kader steun toe van 2 miljoen euro per getroffen bedrijf en tot maximaal 50 miljoen euro voor energie-intensieve bedrijven met een operationeel verlies.”

Het voordeel voor de Vlaamse bedrijven is dat het hier om een regionale bevoegdheid gaat. De Vlaamse regering heeft de middelen om over de brug te komen. En in die regering zit ook geen PS die een aversie heeft voor steun aan bedrijven. Meteen heeft de regering-Jambon ook geen excuus meer om hier op te treden.