De balans: coronacrisis maakt van 2020 een scharnierjaar

De coronacrisis lijkt een perfecte storm te worden voor de wereldeconomie, voor de Verenigde Staten van Donald Trump, de eenheid in de Europese Unie en het immer politiek instabiele België. De gevolgen van de gebeurtenissen in 2020 zijn verre van duidelijk, maar ze kunnen bepalend zijn voor de komende jaren.

Wat was het belangrijkste jaar van de voorbije halve eeuw? 1989 met de val van de Berlijnse Muur? 2001 met de aanslagen van 11 september? 2008 met de financiële crisis? Volgens MIT’er Christian Caryl was dat 1979, zo schreef hij vijf jaar geleden in Strange Rebels. 1979 and the Birth of de 21st Century. 1979 was een onverwacht scharnierjaar en dat bleef lange tijd onopgemerkt. In Groot-Brittannië kwam Margaret Thatcher aan de macht en legde de basis voor een radicaal liberaal beleid in de westerse wereld. 1979 was ook het jaar van Iraanse Revolutie en de inval van de Sovjet-Unie in Afghanistan. Die leidde tot een destabilisering van de regio, die tot vandaag aanhoudt. 1979 was ook het jaar dat Deng Xiaping de Chinese bocht richting kapitalisme nam.

Wordt 2020 alleen al door de coronacrisis ook zo’n scharnierjaar? Dat is nog onduidelijk. Dat het virus op vele niveaus gevolgen zal hebben, staat wel al vast.

1. Het einde van de globaliseringsgolf en wantrouwen tegenover China

Dat het coronavirus de wereldeconomie treft is een no-brainer. Naargelang de voorspellingen zal de economische groei 0,5 tot 1,5 procent lager uitvallen. De internationale handelsstromen stonden al onder druk door het klimaatdebat, de reacties op migratiecrisissen en het opkomende protectionisme. De coronacrisis kan dat proces nog versterken

Op langere termijn kunnen vraagtekens worden geplaatst bij de rol van China. Het land wordt regelmatig geteisterd door sociale onrust, maar een economische groei van meer dan 6 procent zorgde in dit vreemde experiment van totalitair kapitalisme voor een zekere stabiliteit. Wat als de economische groei zakt naar 3 procent? Daarnaast heeft het beeld van China als betrouwbare internationale partner een serieuze deuk gekregen. Nu wordt stilaan duidelijk dat de Chinese autoriteiten al tamelijk vroeg op de hoogte waren van de coronabesmettingen, maar op zijn minst gedurende een aantal weken zowel intern als internationaal een doofpotoperatie verkozen. De rest van de wereld zal China de komende jaren door een andere bril bekijken.

2. De VS van Donald Trump staan onder druk

De Amerikaanse president, Donald Trump, lachte het coronavirus lange tijd weg. Ondertussen is de situatie gewijzigd. Het aantal besmettingen in de VS neemt, net als elders in de wereld, snel toe en de vraag is of het land deze crisis aankan met zijn gepolariseerde systeem van gezondheidszorg. De grootste economie ter wereld dreigt ten prooi te vallen aan een zware recessie. Uit het verleden weten we dat dat een grote impact heeft op de rest van de wereld.

Door de lage werkloosheid, de hogere bedrijfswinsten en de piekende beurskoersen ging zowat iedereen er een paar weken geleden van uit dat Donald Trump in november probleemloos zou worden herverkozen. De coronacrisis zou weleens het einde van Trump kunnen inluiden. Tegelijk rijzen vragen over de bestuurscapaciteit van zijn 77-jarige rivaal Joe Biden. Dat de gedoodverfde Democratische presidentskandidaat op een podium soms verward of vertraagt overkomt, is een inspiratie voor grappenmakers maar baart tegelijk zorgen.

3. De Europese eenheid onder druk

In de Europese Unie lijkt een recessie onvermijdelijk. Plots heeft niemand het nog over het begrotingstekort van landen als België en Italië (Europa’s grootste coronaslachtoffer). Dat gaat straks vlot richting de grens van 3 procent. De kans is reëel dat de Europese Commissie een minder strenge begrotingsdiscipline zal aanvaarden. Maar hoe zullen de beleggers in staatspapier daarop reageren? ECB-gouverneur Christine Lagarde kreeg gisteren al een voorsmaakje. Op de vraag wat te denken van de oplopende renteverschillen op overheidsobligaties van enerzijds Duitsland en anderzijds landen als Italië, Spanje en Portugal, antwoordde ze: “We are not here to close spreads.” Waarna de Italiaanse rente 50 basispunten hoger ging.

Ondertussen wordt de druk op Duitsland en Nederland opgevoerd. De EU-lidstaten met een begrotingsoverschot moeten de geldkraan opdraaien en voluit gaan voor een expansief budgettair beleid, om de impact van de coronarecessie te beperken. Zijn die landen daartoe bereid?

Tijdens de eurocrisis van tien jaar geleden werd een mix van solidariteitsmaatregelen genomen voor landen als Griekenland, Spanje en Italië. Tegelijk werden ze in een budgettair keurslijf geduwd. Het is onduidelijk welke weg de Europese Commissie wil inslaan. De Europese eenheid dreigt hoe dan ook opnieuw onder druk te komen. Italië kreeg sneller medische steun uit China dan uit andere EU-landen. De Duitse kanselier Angela Merkel had tien jaar geleden het morele gezag om de eurozone en de Europese Unie te redden. Daar blijft vandaag niet veel meer van over.

4. Eenheid en stabiliteit in België?

Gisterenavond tweetten Franstalige journalisten gretig foto’s van lege ministerstoelen in de ‘bunker’ van de Wetstraat 16. De ontslagnemende federale regering en de regeringen van de deelstaten hadden meer dan drie uur nodig om een akkoord te bereiken over een reeks maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Het bewijst dat België geen eensgezind standpunt meer kan innemen, was de conclusie. Uiteindelijk werd toch een consensus bereikt. En België bereikte uiteindelijk meer eenheid dan Duitsland. Daar slaagde een vergadering van de minister-presidenten met Merkel er niet in een consensus te bereiken over een nationale sluiting van de scholen. Dus beslissen de deelstaten apart: voorlopig gaan de scholen enkel dicht in Beieren en Saarland.

Het is nog onduidelijk in welke richting de coronacrisis de Belgische politiek zal duwen. Zorgt ze voor een doorbraak richting een federale regering? En wordt het dan een vivaldicoalitie of toch paars-geel? CD&V lijkt opnieuw de PS onder druk te zetten om toe te treden tot een coalition of the willing, ook al heeft PS-voorzitter Paul Magnette al duizendmaal neen gezegd tegen de N-VA. Maar kunnen de socialisten het zich in deze crisistijden veroorloven neen te zeggen tegen een federale regering? Er is nu zeker geen geld meer voor de sinterklaaspolitiek die de Parti Socialiste al maanden belooft aan haar kiezers. Dat uitleggen aan de rode achterban wordt een harde noot om te kraken.

Wat deze week onder de radar bleef, was het media-offensief van Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken met de voorstelling van zijn boek Nu is het aan ons. Door de coronacrisis kreeg dat wat minder aandacht, maar in de Wetstraat is de horen dat de VB-voorzitter zich in de handen wrijft. Vanavond, morgenvroeg en de komende weken zouden er voor veel politici pijnlijke momenten aankomen. Er worden peilingen gepubliceerd. ‘Onder de toog’ circuleren cijfers van een door de PS bestelde interne peiling. Het Vlaams Belang zou makkelijk over 35 procent gaan. Als zo’n cijfer effectief in een officiële peiling opduikt, zal dat het gedrag van veel beleidsmakers beïnvloeden.