Anne Snick

“Weg van degrowth: de functionaliteit van de economie moet dé parameter voor haar succes worden”

Anne Snick Systeemdenker en lid van de denktank Club van Rome

Half mei vond in het Europees Parlement een grote conferentie over degrowth plaats. In de Vlaamse media gingen de commentaren daarover alle kanten uit, wat niet tot een breed draagvlak voor het idee leidde. Het helpt niet dat voorstanders stellen dat de fossiele industrie moet ontgroeien; voor één sector kan men zich daar nog iets bij voorstellen, maar de hele wereldeconomie? Een concept met zoveel weerhaakjes noopt tot reflectie.

Stel dat je door ernstig overgewicht levensbedreigende kwalen krijgt en de arts je adviseert je voedingspatroon en gewoonten te wijzigen om je levensverwachting te verhogen. Denk je in dat ze die raadgevingen samenvat als ‘ontvoeden’. Op het volgende familiefeest bedank je beleefd voor de toastjes met foie gras, met dat advies als uitleg. Een nonkel werpt op dat mensen in het zuiden door hongersnood al vaak ontvoedden, en je arts beter hun mening eens zou vragen. Een neef zegt dat hij wetenschappelijk bewijs heeft dat Afrikanen die per dag 200 in plaats van 100 calorieën krijgen, minder honger lijden, en wie voor ontvoeding pleit dus een pseudowetenschapper is. De familie meent unaniem dat je moet eten om te overleven en een toastje dus geen kwaad kan. Hoe gedegen het advies van je arts ook is, haar woordkeuze werkt averechts. Misschien lijdt ook degrowth aan dat euvel.

Wat wel moet groeien, is de functionaliteit van de economie. Dat moet dé parameter voor haar succes worden.

We weten al dik vijftig jaar dat er grenzen aan de groei zijn en dat we die op veel vlakken hebben overschreden. Er schort iets aan het begrip groei, maar wat? Zowat iedereen is het erover eens dat de economie als functie heeft om beschikbare planetaire hulpmiddelen efficiënt aan de behoeften van de samenleving toe te wijzen. Een functionele economie zal de hulpmiddelen niet sneller verbruiken dan de planeet die kan hernieuwen, of ze vernielt haar eigen bestaansgrond. Daarbij verdient ze het maatschappelijke vertrouwen door in het welzijn van allen te voorzien, en niet slechts in overmatige rijkdom voor één groep ten koste van een menswaardig bestaan van andere. Dat mensen massaal hun land moeten ontvluchten om te overleven, vindt geen redelijk mens nog te dulden.

De dag waarop de wereldeconomie alle hernieuwbare planetaire hulpmiddelen erdoor heeft gejaagd, valt nu midden in het jaar. Dat wil zeggen dat we op jaarbasis zo’n 200 procent van de reëel beschikbare middelen opsouperen. Sinds de jaren zeventig van vorige eeuw valt Overshoot Day elk jaar vroeger, wat de economische groei weerspiegelt. Zo raken planetaire buffers uitgeput en begint het hele ecosysteem te kapseizen. De soortensterfte grijpt zo snel om zich heen dat ook de mens stilaan een bedreigde diersoort wordt. Ondanks die overdadige productiviteit leeft een schrikbarend percentage van de wereldbevolking in armoede. Veel disfunctioneler kan een economie niet worden. Dát groeimodel moet dringend op de schop.

Wat wel moet groeien, is de functionaliteit van de economie. Dat moet dé parameter voor haar succes worden. Het bruto binnenlands product (bbp) groeit ook als de industrie mens en natuur ziek maakt, dus biedt dat geen bruikbare maatstaf. Evenmin kun je economische functionaliteit aflezen aan het financiële welslagen van economische actoren, bedrijven en aandeelhouders, wel aan het groeiend welzijn van mens en planeet. Het is dus zaak groei te herdefiniëren en de indicatoren voor economisch succes te herijken. Misschien dekt de term regrowth beter die lading? Ondernemingen die zich (her-)structureren met welzijn van mens en planeet als hun missie en transparant over hun impact rapporteren, moeten het nieuwe normaal worden. Innovatief beleid moet die herstructurering bevorderen en verankeren. Hoger onderwijs en navorming moeten maken dat iedereen dat kompas meekrijgt.

Het blijft natuurlijk lastig om voor de toastjes te bedanken en je levensstijl om te gooien. Maar wie snapt waarom, kijkt hoopvol uit naar een economie die de wereld gezond en welvarend maakt. Laat die maar groeien.

De auteur is systeemdenker en lid van de denktank Club van Rome

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content