‘Liever de focus van Steve Jobs dan de chaos van Elon Musk’

Niet de chaos van Elon Musk zijn DOGE-departement hebben we nodig, maar de focus van Steve Jobs, de legendarische oprichter van Apple.

In de Verenigde Staten zijn vorige week per ongeluk honderden ingenieurs en andere specialisten ontslagen, die nucleaire wapens controleerden en het elektriciteitsnetwerk beschermden tegen cyberaanvallen. De flater werd teruggedraaid, maar wellicht komt een groot deel van de ontslagen werknemers niet terug. Het zal jaren duren om die diensten weer volledig te bemannen door de lange opleidingstijd en de grondige backgroundchecks. Een mens vraagt zich af hoe dat in godsnaam is kunnen gebeuren. Een deel van de ontslagen werknemers werkt bij de National Nucleair Safety Administration. De piepjonge ingenieurs van Elon Musks Departement of Government Efficiency kunnen toch lezen? Zulke besparingen zijn gewoon dom. Ze kosten meer dan ze opbrengen.

We zijn allemaal proefpersonen geworden in een experiment in deregulering. Zoals bovenstaande anekdote aantoont, zijn de risico’s enorm. Maar laat ons even focussen op wat de komende jaren ons zullen leren. Wetenschappers zoeken vaak naar natuurlijke experimenten, verschillende situaties die met elkaar vergeleken kunnen worden. De Verenigde Staten en de Europese Unie worden zo’n laboratorium.

Onder invloed van Musk en radicale libertaire economen willen de Verenigde Staten de overheid zo klein mogelijk maken. In hun ideale wereld is die overheid grotendeels een stuk software en zijn er bijna geen regels voor bedrijven. Voorlopig staat president Donald Trump daar volledig achter. Het contrast met de Europese Unie zal alleen maar groter worden, ook al belooft Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de Europese regeldrift ingeperkt zal worden.

Een definitief verdict zal voor de historici zijn, maar we zijn alvast vertrokken voor een aantal jaren van verschillende gradaties in economische deregulering. Het zou kunnen dat het extreme experiment in de Verenigde Staten zorgt voor een grotere groeispurt dan in Europa. Maar gezien de chaos en de incompetentie die Musk installeert in de Amerikaanse overheid is, er een grotere kans op een zware crisis, zoals die van 2008. De bankencrisis van 2008 is niet veroorzaakt door laks toezicht en gebrekkige regels, maar is er wel erger door geworden. En uiteindelijk heeft ze de belastingbetaler miljarden gekost.

Niet de chaos van Elon Musk zijn DOGE-departement hebben we nodig, maar de focus van Steve Jobs. De legendarische oprichter van Apple redde zijn bedrijf door een heel aantal activiteiten te stoppen, voor cruciale kantoorsoftware een pact met aartsvijand Bill Gates te sluiten en zich resoluut te concentreren op slechts een paar producten. Zijn strategie paste op een bierviltje. Een kerntakendebat moet verder gaan dan activiteiten stopzetten of uitbesteden. Het gaat erom te excelleren in wat overblijft en het doel niet te vergeten: het bevorderen van de productiviteit en de groei op lange termijn. Dat is de enige manier om de belastingdruk op een duurzame manier te verlichten.

De les van Apple is ook wel dat complexiteit niet per se slecht is. Steve Jobs legde 25 jaar geleden de basis voor de dominantie van Apple, maar het werd pas echt een techgigant nadat het weer een bijna onoverzichtelijk aanbod aan producten en diensten had gecreëerd. Sommige van Apples meest succesvolle beslissingen zijn zelfs gebaseerd op zaken die elke rationele mens misschien al lang geschrapt had. Apple maakte twintig jaar geleden de overstap naar de toen betere computerchips van Intel. Dat was enkel mogelijk dankzij een ingenieur die ze wat uit het oog verloren hadden. Hij was als de karikaturale ambtenaar van wie niemand weet wat die nog doet, maar hij bracht Apple uiteindelijk wel miljarden op.

Die anekdote en de chaos van Musk mogen geen reden zijn om in België niet te besparen. Met een overheidsbeslag van 52 procent en te veel overijverige bestuursniveaus is een reset broodnodig.