‘Wie klappen krijgt, moet niet blèren, maar rechtop staan: de laatste kans voor Europa’

Zo gemakkelijk had Vladimir Poetin het voor zichzelf nooit kunnen dromen. Waarvoor hij nu al drie jaar lang mensenlevens verkwanselt, werd hem vorige week op een presenteerblaadje aangeboden door Donald Trump: geen Navo-lidmaatschap voor Oekraïne, Russische controle over de veroverde gebieden en een vredesbestand waarover geen Amerikaanse troepen zullen waken, maar Europese en niet-Europese troepen, die Poetin mag aanvallen zonder dat de Verenigde Staten tussenbeide komen. Oekraïne zelf – waar het toch allemaal om draait – mag niet mee aan onderhandelingstafel. Later misschien, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio aan de nieuwszender CBS.

Ook Europa moet braafjes zijn beurt afwachten. In werkelijkheid doet Europa helemaal niet mee. De consternatie daarover in Europese kringen is bijna grappig. In paniek wordt nu een Europese top georganiseerd in Parijs, maar Europa wist al heel lang wat het te doen stond: sterker worden, door voluit te investeren in een geïntegreerde economie, infrastructuur en – niet het minst – defensie.

Maar Europa bleef een half afgewerkte werf en werd daardoor nooit de geopolitieke speler waarvan Europees-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen al zolang van droomt. Trump doet niets anders dan het vacuüm inpalmen dat Europa open heeft gelaten. Ons immer verdeelde, snel vergrijzende en economisch afhankelijk kluitje op deze wereld is met een harde bons in de 21ste eeuw terecht gekomen, waar might makes right, en niet langer omgekeerd. De Europese Unie heeft een grote markt, dat wel, met 450 miljoen consumenten. Maar in dit nieuwe tijdperk werpt dat onvoldoende gewicht in de schaal.

Op de internationale veiligheidsconferentie in München vorige week zijn de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance en de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth de Europeanen komen vertellen waar het op stond. In zijn slotspeech kon de voorzitter van de conferentie, de Duitse diplomaat Christoph Heusgen, zijn tranen niet bedwingen. Wie klappen krijgt, moet niet blèren, maar rechtop staan. We hebben nog altijd onze fundamenten: democratie, vrijheid, solidariteit, gelijke kansen, onderwijs voor elk kind ongeacht afkomst, excellente universiteiten en onderzoekscentra, kunst en cultuur van wereldformaat. 

Daarop moeten we verder bouwen. Aan bouwplannen geen gebrek. In september vorig jaar heeft gewezen ECB-voorzitter Mario Draghi een allesomvattend voorstel voor hernieuwde Europese concurrentiekracht op tafel gelegd, en eind vorige maand heeft Commissievoorzitter Von der Leyen het voorstel in een concreet actieplan gegoten, de Competitiveness Compass for the EU. Er zullen nog bouwplannen moeten volgen. Dat Europa moet werken aan volwaardige eigen defensie, is nu wel overduidelijk. Maar dan moet Europa ophouden met het eeuwig prakkezeren en zichzelf in de weg zitten.

Het zijn historische dagen voor Europa, maar om de verkeerde redenen. Als een figuur als Donald Trump moet beslissen over de afloop van een oorlog op Europese bodem, zegt dat alles over de slagkracht van de Europese Unie. Europa is nog niet uitgeteld, maar het aftellen is begonnen. Het moet anders, en het moet nu.