‘Europa en de nieuwe Amerikaanse regering-Trump: 10 inzichten’

Europa weet geen blijf met de verkiezing van Donald Trump als 47ste president van de Verenigde Staten. Wat is het probleem en wat kan Europa doen met de nieuwe Republikeinse administratie? Professor en Amerika-kenner Herman Matthijs formuleert tien overwegingen.

1. De kloof wordt alleen maar groter

Het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp) is deze eeuw dubbel zoveel gegroeid als het Europese. Dat merkt men ook in de mondiale hitlijst, waar de Verenigde Staten op nummer één staan met 29 biljoen dollar of 26,3 procent van het bbp ter wereld (IMF-raming 2024). De optelsom van de Europese Unie ligt 10 biljoen dollar lager, hoewel die 450 miljoen inwoners telt – zowat 100 miljoen meer dan de VS. Die kloof gaat alleen maar groter worden als de EU het geweer niet van schouder verandert. De recente studie van de gewezen Italiaanse premier Enrico Letta was bepaald geen reclame voor het EU-beleid van de laatste decennia.

2. De leidende munt is Amerikaans…

Alle grondstoffen worden uitgedrukt in Amerikaanse dollar. Wat heeft de Europese Commissie daar al aan gedaan? Niets. Dan moet men ook niet klagen over de niet-bestaande mondiale rol van de euro.

3. … net als de ratingbureaus

Hetzelfde geldt voor de ratingbureaus Fitch, Moody’s en S&P: allen Amerikaans. Wat heeft de EU al gedaan om op die markt ook een toonaangevende speler te krijgen? De EU werkt al decennia aan begrotingsnormen in het kader van de openbare financiën van de lidstaten. In de afgelopen verkiezingscampagne was dat thema helemaal niet aanwezig in de VS, ondanks het feit dat het federale tekort daar meer dan 6 procent van het bbp bedraagt en de federale schuld 125 procent.

4. Financieel centrum

Het belangrijkste financiële centrum ter wereld ligt in New York, met de aanwezigheid van de Dow Jones en de Nasdaq. Ook hier heeft de eurozone het nagelaten een financieel centrum uit te bouwen in de eurozone. Het belangrijkste Europese financiële centrum bevindt zich in Londen, buiten de EU én de eurozone.

5. Van IMF tot Bank voor Internationale Betalingen

De leidende rol van de Verenigde Staten zien we ook in talrijke internationale instellingen. Zo heeft het land een vetorecht in de VN Veiligheidsraad, een de facto vetorecht in het IMF (met 16% van de aandelen) en een vaste zetel in de bank der banken: de Bank voor Internationale Betalingen in Bazel. Daar heeft België ook een van de zes vaste zetels.

6. Elon Musk, een onuitgegeven zet

Dat Elon Musk een adviescommissie zal voorzitten om de federale Amerikaanse administratie te saneren en te moderniseren, is een onuitgegeven zet op het politieke schaakbord. Musk (volgens Forbes zowat 325 miljard dollar waard) beheert ook toonaangevende bedrijven in sectoren die de volgende jaren determinerend zullen zijn voor de economische en maatschappelijke evoluties op deze aardbol.

7. Geen verdediging zonder de Amerikanen

Met een militair budget van zowat 850 miljard dollar zijn de Verenigde Staten de supermacht van de wereld. Een verdediging van Europa is momenteel helemaal niet mogelijk zonder de Amerikanen. Uiteraard zal president Trump de naleving vragen/eisen van de in 2014 afgesproken NAVO-normen van onder andere uitgaven voor defensie van minstens 2 procent van het bbp. Als thuislocatie voor de NAVO-instellingen komt België daar zeer belabberd uit. Die 2 procent zal overigens snel worden opgetrokken richting 2,5 procent.

8. (Minder) kans op oorlogen?

Trump wordt ook gerelateerd met de kans op oorlogen. Maar tijdens zijn eerste periode in het Witte Huis heeft hij militair amper iets gedaan. Wel heeft hij de legervoorraden weer aangevuld. Daardoor kon president Joe Biden ruime leveringen doen aan Oekraïne. De Krim-bezetting is gebeurd onder president Barack Obama, die net als de EU niet reageerde. Onder de Biden-Harris-regering zijn meerdere conflicten uitgebroken (Midden-Oosten, Taiwan, Noord-Korea en Oekraïne). In de geschiedeis valt het op dat Rusland en China zich veel rustiger houden onder Republikeinse presidenten.

9. Trump kan beleid voeren

De overwinning van Donald Trump is zeker geen landslide met 312 kiesmannen, maar hij heeft Kamala Harris wel vlot verslagen en de Republikeinse partij behaalde ook de meerderheid in de beide delen van het Congres. Het was ook al sinds president Bush in 1988 geleden dat een Republikein ook de ‘popular vote’ won. In vergelijking met veel EU-landen met minderheidsregeringen of regeringen in lopende zaken, staat president Trump er veel beter voor om een beleid te voeren.

10. Meloni moet meubelen redden

De meeste EU-politici en -media hebben niet al te veel kennis van de Amerikaanse politiek. Meestal werd er partij getrokken voor de Democraten en dat heeft ook te maken met het feit dat men de Grand Old Party (GOP) niet kent. Merkwaardig is wel dat de Democratische partij geen enkele band heeft met een fractie in het Europees Parlement (EP). GOP is wel gerelateerd met de conservatieve fractie (ECR) in het EP en dat is het nummer vier in de Europese wetgevende macht. Daartoe behoren de partij van de Italiaanse eerste minister Giorgia Meloni en ook N-VA. Sinds de verkiezing van Donald Trump valt het erg op dat de verguisde Meloni de Europese meubelen moet redden bij de president-elect in Florida.

Gezien het feit dat Donald Trump pas de presidentiële eed aflegt op 20 januari, lijkt het aangewezen dat de EU hem een voorstel doet voor verdere samenwerking tussen de beide kanten van de Atlantische oceaan. Hoe dan ook maken we historische tijden mee.