'Wie kan voorkomt dat Musk de VS door de houthakselaar haalt?'

Elon Musk staat nog maar enkele weken aan het hoofd van het nieuwe Department of Government Efficiency (DOGE), en het overheidsapparaat van de Verenigde Staten davert al op zijn grondvesten. De Amerikaanse ontwikkelingshulp wordt lamgelegd, 40.000 ambtenaren zijn opgestapt en DOGE-medewerkers verleenden zichzelf toegang tot gevoelige data van de overheid en burgers. Overleeft het Amerikaanse overheidsapparaat vier jaar onder schaduwpresident Musk?

“We hebben dit weekend USAID door de houthakselaar gehaald. Ik had naar leuke feestjes kunnen gaan. Maar ik heb dit in de plaats gedaan”, schreef Elon Musk vorige week, iets voor 2 uur ‘s morgens lokale tijd. Hij is, naast CEO van Tesla en SpaceX, nu ook het hoofd van DOGE, het nieuwe departement van de Verenigde Staten dat het Amerikaanse overheidsapparaat efficiënter moet maken. Maar van doordachte hervormingsplannen is voorlopig weinig te zien. In plaats daarvan kiest Musk de hakselaar.

USAID, een van de grootste organisaties voor ontwikkelingshulp ter wereld, met een jaarbudget van 42,8 miljard dollar, zal in personeelsbestand krimpen van 10.000 tot 294 medewerkers, als het van de tandem Musk-Trump afhangt. In de praktijk komt dat neer op de lamlegging van de Amerikaanse ontwikkelingshulp. Daarnaast kregen drie miljoen ambtenaren een e-mail waarin ze makkelijk vrijwillig ontslag konden nemen onder gunstige voorwaarden. 40.000 overheidsmedewerkers hebben daarmee al ingestemd. Die e-mail past binnen de bekende Twitter-aanpak, een bedrijf waarvan het personeel en de cashflow eerder al kennismaakten met de houthakselaar.

De grootste bezorgdheid omtrent DOGE is niet of er bespaard moet worden op de overheid, maar de werkwijze die Musk hanteert. Allereerst heeft de CEO van Tesla en SpaceX duidelijk belang bij een machtige functie in de Amerikaanse politiek. Verder is zijn aanpak arbitrair en intransparant. En het DOGE-team, dat uit slechts enkele tientallen onbekende medewerkers bestaat, gaat ook niet bepaald collegiaal te werk. Het bestormt overheidsgebouwen en verschaft zichzelf ongevraagd toegang tot gevoelige data van burgers en overheidsdiensten. Dit gaat om gevoelige data over betalingen en het betalingssysteem van het ministerie van Financiën, medische gegevens van Amerikaanse burgers en financiële gegevens van de overheidsdienst die de Medicare-ziekteverzekering beheert, evenals data van het ministerie van Energie, het ministerie van Ambtenarenzaken en andere instanties.

‘Het zijn op dit moment de vakbonden die verhinderen dat de VS potentieel tot een bananenrepubliek vervellen’

Een deel van de strategie lijkt te liggen in de snelheid waarmee DOGE werkt. Media, politici, advocaten en magistraten weten niet waar ze eerst moeten kijken. Wanneer ze nog reageren op gebeurtenissen van een halve dag geleden, verschijnen alweer nieuwe zorgwekkende signalen vanuit overheidsdiensten of een bericht van Elon Musk. Er heerst ook veel onduidelijkheid over welke instanties bevoegd zijn om het werk van DOGE te overzien. “Elon kan en zal niets doen zonder onze toelating”, zei Trump maandag. “En we zullen hem toestemming geven wanneer het gepast is en niet wanneer het ongepast is.” Dat stelt uiteraard niemand gerust.

Toch begint de weerstand vorm te krijgen. En niet bij de monddode Democratische partij of bij de weinige ‘Bush-Republikeinen’ die zich nog tegen Trump durven uit te spreken. Nee, het zijn op dit moment de vakbonden die verhinderen dat de Verenigde Staten potentieel tot een bananenrepubliek vervellen. Een rechtszaak, aangespannen door een vakbond van overheidspersoneel, verhindert tijdelijk het verdere ontslagregime bij ambtenaren om chaos te voorkomen. Ook de ontslagen bij USAID zijn voorlopig een halt toegeroepen na een rechtszaak van de vakbonden. Het moet nog blijken hoe effectief die weerstand op lange termijn zal zijn, want het gaat steeds om tijdelijke blokkeringen van de acties van DOGE.

Opmerkelijk genoeg heeft de regering-Trump zelf ingegrepen om DOGE de toegang tot de betalingssystemen van Financiën te ontzeggen. Toegang die eerder dus wél gepast leek, volgens de eerdere verklaring van de president. Maar die sprak afgelopen weekend ook opnieuw zijn vertrouwen uit in Musk. Onderwijs en Defensie zijn als volgende aan de beurt.

‘Terwijl de miljardair de hakselaar bediende, stortte de voorbije weken Tesla’s verkoop in Europa in’

Wie het nieuws over Tesla de jongste dagen heeft gevolgd, vraagt zich misschien af of Musk geen grotere zorgen heeft dan het versnipperen van overheidsdiensten. Terwijl de miljardair de hakselaar bediende, stortte de voorbije weken Tesla’s verkoop in Europa in. In januari verminderde het aantal nieuwe inschrijvingen met 59 procent in Duitsland en met 63 procent in Frankrijk. Zou het kunnen dat de dagelijkse fratsen van zijn CEO Tesla parten spelen in Europa? En dat de Duitse Tesla-rijder niet per se dezelfde persoon is die enthousiast wordt van Musks steun aan de extreemrechtse politieke partij AfD?

Op dit moment is het aandeel van Tesla gewaardeerd als dat van een Amerikaans bigtechbedrijf, maar de realiteit is dat Tesla een autobouwer is. Een die al sinds 2021 geen nieuw model meer heeft uitgebracht in Europa. Hoe graag Elon Musk ook iets anders wil doen geloven, zelfrijdende auto’s en robothulpjes zijn niet voor morgen. Zal de toestand bij Tesla straks noodgedwongen Musks volledige aandacht opeisen?

Het is opvallend hoe de rijkste man ter wereld en zijn taak bij de Amerikaanse overheid initieel werden geadoreerd door sommige Vlaamse politici. Toegegeven, Musk saneert ruim 40 miljard in zijn eentje in één weekend, terwijl onze federale onderhandelaars 236 dagen nodig hadden voor een regeerakkoord en een besparing van net geen 20 miljard euro, voor wie optimistisch is gestemd. Desondanks verslikt een regeringslid zich nog geregeld in de gratis alcohol van het federaal parlement als het woord ‘meerwaardebelasting’ valt.

We zijn nog maar enkele weken sinds de tweede termijn van president Trump en de eerste van schaduwpresident Musk. Benieuwd wat de reacties over vier jaar zullen zijn en of het Amerikaanse overheidsapparaat, dan wel Tesla finaal door de hakselaar is gegaan.