De balans: ‘Beleggers betalen voor te trage hervormingen’

De laatste supernota van Bart De Wever wil de hervormingen van de pensioenen en de arbeidsmarkt zo veel mogelijk in de tijd spreiden. Waardoor hogere en nieuwe vermogenstaksen nodig zijn om de begroting op koers te krijgen. Want de geplande besparingen zijn beperkt.

Eerst het goede nieuws. De laatste supernota van formateur Bart De Wever (N-VA) is uiteraard geen finaal regeerakkoord, maar er staan een aantal hervormingen in die de voorbije jaren en zelfs decennia taboe waren, ook voor de centrumrechtse regering-Michel (2014-2019). Er wordt een pensioenmalus ingevoerd voor wie vroeger stopt met werken dan de wettelijke pensioenleeftijd. De pensioenleeftijd voor bepaalde groepen ambtenaren zoals militairen en spoorwegpersoneel wordt verder opgetrokken. De pensioenen van ambtenaren worden geleidelijk aangepast aan die van de werknemers en de zelfstandigen. De gelijkgestelde periodes – periodes dat mensen niet werken en die worden meegeteld als gewerkte jaren – worden verder afgebouwd. De werkloosheidsuitkeringen worden beperkt in de tijd.

Die maatregelen moeten de werkzaamheidsgraad optrekken en de stijgende pensioenkosten onder controle houden. Maar ze zijn ruim onvoldoende om het begrotingstekort van 4,6 procent van het bruto binnenlands product in 2024 (27,8 miljard euro) structureel terug te dringen, zeker de eerste jaren. De reden is dat de hervormingen ruim in de tijd worden gespreid. Een aantal ervan gaan pas in 2027 in, de pensioenmalus zelfs pas in 2030, wat dus tijdens de volgende legislatuur is. Meer nog, ze komen pas echt op kruissnelheid in 2035-2040.

Hetzelfde geldt trouwens voor een aantal andere maatregelen, zoals de verlaging van de personenbelasting, onder meer via het optrekken van de belastingvrije som. Dat zorgt voor een stijging van de nettolonen, maar pas vanaf 2027. Gezien het gebrek aan vertrouwen tussen de partijen, rijst de vraag of een regering dat jaar überhaupt haalt. Waardoor de geplande hervormingen momenteel zeer voorwaardelijk zijn.

Jojo in groei gezondheidszorg

Hoe dan ook, door die arbeidsmarkt- en pensioenhervormingen met een lange overgangsfase in te voeren hoopt Bart De Wever de linker- en centrumflank van de Arizona-coalitie aan boord te houden. Maar omdat de positieve budgettaire effecten ervan te klein zijn om de begroting te saneren, moet er worden gezocht naar besparingen. In de plannen die nu voorliggen, zijn die relatief beperkt. Ja, er wordt bespaard op ontwikkelingssamenwerking, het koningshuis, op asiel en migratie. Maar als je echt van een besparing wilt spreken, dan moet er onvermijdelijk naar de sociale zekerheid worden gekeken.

De groeinorm in de gezondheidszorg op een lager niveau vastklikken staat gelijk met een miljardenbesparing. Of tenminste: het minder snel doen stijgen van de uitgaven. Dat botst echter op het veto van cd&v en Les Engagés. Iedereen heeft het over de spanningen tussen Vooruit-voorzitter Conner Rousseau en Georges-Louis Bouchez (MR), maar ook de centristen staan op de rem en boksen tijdens deze onderhandelingen boven hun gewicht. Van echte besparingen in de gezondheidszorg is geen sprake, hoogstens van een jojo-beweging in de uitgavengroei. Volgens de begrotingstabellen bedraagt de reële groeinorm in de gezondheidszorg (boven op de indexering) dit jaar 2,5 procent. Die wordt verlaagd naar 2 procent in 2026 en 2027, om in 2028 opnieuw te stijgen richting 2,5 procent en in 2029 zelfs naar 3 procent.

Andere trofeeën voor N-VA en MR

Omdat de hervormingen uitgesmeerd worden in de tijd en de besparingen niet meer zijn dan minder snel stijgende uitgaven zoekt men naar naar extra inkomsten, meer dan N-VA en MR lief is. En blijkbaar moeten die worden gevonden bij de beleggers. Er komt een meerwaardetaks (eigenlijk een ‘solidariteitsbijdrage’ voor de gemiddelde belegger), de taks op effectenrekeningen wordt verhoogd en de belasting op het aanvullend pensioen wordt opgetrokken.

Kortom, de beleggers betalen voor de te trage hervormingen. Wellicht hebben N-VA en MR hier hun keuze gemaakt en is het beschermen van de beleggersbelangen niet de hoofdprioriteit. Een regeerakkoord gaat ook om andere trofeeën dan sociaaleconomische hervormingen. De Vlaams-nationalisten hopen wellicht dat ze straks naar hun achterban kunnen stappen met een paar communautaire beloftes. Een strenger asielbeleid zal door de N-VA-militanten ook op applaus worden onthaald en moet de kritiek van Vlaams Belang counteren.

MR wil ook kunnen pronken met een strenger asielbeleid en meer geld voor defensie. En wellicht weten Bouchez en co dat de ‘middenklassebelegger’ die door de maatregelen wordt geraakt vooral in Vlaanderen woont. Dat is ook de ironie van de onderhandelingen: Vooruit en cd&v zijn zo aan het duwen om de ‘superrijken’ te belasten dat uiteindelijk de Vlaamse middenklasse de factuur voorgeschoteld zal krijgen.