Zelfa Madhloum fileert de arbeidsmarkt: ‘Werken heeft te maken met trots’

Zelfa Madhloum fileert wat fout loopt op de arbeidsmarkt, een wereld die ze kent door haar rekruterings- en selectiebureau Bloom Jobs. “Werk is de beste integrator, een kansenmachine om echt vooruit te gaan in het leven.”

Omdat ze werd verkozen tot een van de veertig talenten in de jongste lijst van Belgium’s 40 under 40, kan de Antwerpse ondernemer Zelfa Madhloum voor haar afspraken in Brussel gebruikmaken van de businessclub The Merode, vlak bij het in zijn eeuwige steigers staande Justitiepaleis. Met trage werven heeft de dynamische Madhloum niets. Ze heeft een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel en de drang om als ondernemer een steen te verleggen in de maatschappij. “Het heft in eigen handen nemen, zo ben ik opgevoed”, zegt de Antwerpse van Irakese afkomst. Ze ging even in de politiek, als woordvoerder, maar de racistische bagger die ze over zich heen kreeg, was zo schokkend, dat ze die baan achter zich liet. Ze blijft de politiek op de voet volgen en wanneer het haar te machtig wordt, kruipt ze in de pen. Voortaan doet ze dat ook als vaste columniste van Trends. “Ik lig echt wakker van de fiscale hervorming”, zegt Zelfa Madhloum. Ze schreef er haar eerste column over.

Zodra je in het systeem zit, ben je vertrokken, maar je moet wel die eerste kans krijgen

U bent uw bedrijf begonnen om uw broer te helpen. Wat is er gebeurd?

ZELFA MADHLOUM. “Mijn broer is hoogbegaafd en heeft een passie voor data. Data-analist is een knelpuntberoep, maar na drie jaar solliciteren had geen enkel bedrijf hem de kans gegeven om op gesprek te komen. Hij heeft zijn studie niet afgemaakt. Je bent 23 jaar, je komt op de arbeidsmarkt zonder diploma en werkervaring, en je heet ook nog eens Mohamed. Ik vond het onrechtvaardig en choquerend dat hij zelfs geen kans kreeg. Hij werd enkel gebeld om in een beschutte werkplaats te werken of om pakjes te leveren.”

Hoe hielp u hem aan een baan?

MADHLOUM. “Ik gaf hem de raad een getuigschrift als data-analist te halen bij Syntra, zodat hij toch iets kon bewijzen. Dat deed hij, maar hij kreeg nog altijd geen kans. Op een gegeven moment zei hij dat hij het werk zoeken wilde opgeven. Dat was een wake-upcall. Ik móést actie ondernemen. Mijn broer was 23, zo slim, en hij wilde opgeven. Ik ben beginnen te bellen. Hij werkt nu al een jaar als data-analist. Toen bedacht ik dat ik dat ook moest doen voor de vele andere jongeren met hetzelfde probleem. Dat zijn niet enkel mensen met een migratie-achtergrond, maar iedereen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld vrouwen met een gat op hun cv, omdat ze enkele jaren thuisgebleven zijn om voor de kinderen te zorgen.”

Je zou denken dat bedrijven sneller over zulke dingen heen stappen, gezien de krappe arbeidsmarkt.

MADHLOUM. “Dat dacht ik ook. Toen ik begon met Bloom Jobs, plaatste ik een zoekertje. Honderden mensen belden me omdat ze geen werk vonden. Er zijn veel bottlenecks. Nieuwkomers spreken bijvoorbeeld de taal nog niet zo goed, maar door de krapte zijn er ook kansen voor anderstaligen. Zo kwam een ingenieur bij mij die enkel arbeidersjobs kreeg aangeboden, omdat hij geen Nederlands sprak. Ik heb hem aan een baan als ingenieur geholpen bij een Engelstalig bedrijf.”

Tegen welke problemen lopen uw cliënten het vaakst aan? Herkent u bepaalde patronen?

MADHLOUM. “Er is een grote groep huisvrouwen die graag wil werken. Omdat hun mannen in shiften werken, kunnen zij dat zelf niet doen. Wie zou de kinderen naar school brengen? Om zes uur ’s ochtends zijn de crèches niet open. Ik ben er ook voorstander van huisvrouwen te activeren, maar zorg dan eerst voor voldoende crèches. Het is een kerntaak van de overheid dat in orde te krijgen. Ik ben een zelfstandige moeder en heb ook afgezien toen mijn crèche een paar keer sloot.”

Welke obstakels ziet u nog?

MADHLOUM. “Het verschil tussen werken en niet werken is minimaal. Dat was het eerste waar ik tegenaan liep toen ik mijn kantoor opende. Toen ik zag wat mensen krijgen aan leefloon en sociale voordelen, besefte ik dat je eigenlijk geld verliest wanneer je gaat werken. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Als je geen financiële trigger hebt, zul je mensen niet kunnen activeren. Van de Oekraïense vluchtelingen in Nederland werkt 80 procent, bij ons is dat cijfer veel lager. In Nederland mag je pas van de sociale zekerheid gebruikmaken wanneer je er ook toe bijdraagt. Waarom zou je werken als je een leefloon krijgt van de overheid? Dat is de grootste bottleneck, want als je al die voordelen hebt, is het normaal dat je ook bang bent ze te verliezen. Het is gewoon niet interessant te gaan werken.”

Wat zou u veranderen?

MADHLOUM. “Kinderopvang moet goedkoper zijn voor mensen die werken en duurder voor mensen die niet werken. Dat is gewoon logisch. Waarom zou je mensen die niet werken, belonen met het laagste tarief? Als je dan de sociale voordelen en de subsidies aanpakt, zullen mensen ineens wel aan de slag gaan. Dat zie je in landen als Nederland en Denemarken. Daar heb je een werkzaamheidsgraad van boven 80 procent. 40 procent van de niet-EU-burgers in België krijgt een leefloon. Dat is heel veel. Dat heeft ook te maken met het integratiebeleid. Nederlands kunnen spreken is essentieel. Mensen zullen zich nooit goed integreren als ze geen Nederlands hoeven te leren tot een bepaald niveau. Nu is dat beperkt tot niveau 1.2. Daarmee krijg je niemand aan de slag.”

Wat gaat er fout bij de bedrijven?

MADHLOUM. “Het rekruteringsproces is zwaar geautomatiseerd. Mensen die wel talent hebben, maar niet de juiste competenties kunnen tonen op hun cv, herkent het systeem niet. Wie geen diploma heeft, valt uit de boot. Ik geloof in individuele begeleiding. Dat is arbeidsintensiever, maar het kan een wereld van verschil maken voor veel mensen.”

Naar welke banen kunt u bijvoorbeeld de huisvrouwen begeleiden?

MADHLOUM. “Vaak is dat poetshulp, en op dit moment ook de retail. Ik zie die eerste baan ook als een springplank. Werk is de beste integrator, een kansenmachine om echt vooruit te gaan in het leven. Zodra je in het systeem zit, ben je vertrokken, maar je moet wel die eerste kans krijgen. Ik vertrek altijd van de competenties van mensen. Eén vrouw had niet op haar cv gezet dat ze tien jaar advocaat aan de balie van Bagdad was geweest, omdat de grondwet hier anders is. Voor bedrijven is dat interessant, omdat ze dan zien wat je kunt.”

U komt zelf uit een ondernemersnest.

MADHLOUM. “Mijn vader werkt sinds zijn veertiende, ik sinds de dag dat ik mocht werken. Op mijn zestiende ging ik in een rusthuis werken. Mijn shift begon om 6 uur. Werken heeft te maken met trots, je bouwt mee aan de wereld van morgen. Werken is ook vrijheid, en financiële onafhankelijkheid. Door te werken neem je het heft in eigen handen. Mijn grootvader heeft nog bussen van Van Hool ingevoerd in het Midden-Oosten. Hij deed zaken in Irak, Syrië, Libanon en Marokko. Mijn zus is de enige die de academische wereld is ingegaan. Ze heeft een PhD in de biomedische wetenschappen en geeft les aan de UHasselt. Voor de rest is iedereen ondernemer. Als je in Brussel of in Antwerpen rondloopt, zie je heel veel nieuwkomers die zelfstandig zijn. Ze werken als bakker, slager, kapper.”

Er zijn zoveel sociale voordelen, dat je eigenlijk geld verliest, als je gaat werken

Met vaak zeer lange openingsuren.

MADHLOUM. “Met lange openingsuren, en je kunt zonder afspraak naar de kapper. In hun land van herkomst kun je niet anders. Je moet er ondernemen, anders kun je je kinderen geen eten geven. Maar laten we eerlijk zijn, België is echt niet aantrekkelijk voor ondernemers.”

Waarom?

MADHLOUM. “Ondernemen moet ook lonen, en dat is vandaag niet echt het geval. Zeker nu de loonkosten met 11 procent gestegen zijn. De huurkosten, de energiekosten, alles is duurder. Maar veel zelfstandigen kunnen hun eigen loon niet zomaar verhogen, hè. Toch zie je bij mijn generatie, de derde generatie hier, dat er ook veel zelfstandigen zijn die openbloeien. Mensen die boeken schrijven, bedrijven oprichten. Uit het laatste Vlaamse Trendrapport (over kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt, nvdr) blijkt dat het aantal hoogopgeleiden exponentieel stijgt. Een vriendin van mij die afgestudeerd was als boekhouder, werd door een aantal bedrijven niet in dienst genomen omdat ze een hoofddoek draagt. Nu werkt ze bij Deloitte, daar mag een hoofddoek wel.”

Uw open brief aan Marc Leemans werd druk gelezen. Hij liet zich als ACV- voorzitter ontslaan, waarna hij een werkloosheidsuitkering krijgt met een bedrijfstoeslag (SWT). U was verontwaardigd, als jongere.

MADHLOUM. “Wie zal al die pensioenen betalen? Wij, de jongeren. En wie zal het begrotingstekort bij de overheid betalen? Wij allemaal. Het stoort me dat de sociale partners niet meegaan met hun tijd. De vakbonden blijven vastzitten in een middeleeuws verhaal dat echt niet meer van deze tijd is.”

U kruipt ook vaak in uw pen, omdat u zich als zelfstandige door de werkgeversorganisaties niet altijd vertegenwoordigd voelt.

MADHLOUM. “Ik waardeer het werk van Voka en Unizo wel. Het is belangrijk dat ze er zijn, om de belangen van ondernemers te vertegenwoordigen. Maar ze zouden meer kunnen doen om ondernemers met een migratieachtergrond en meer vrouwen te bereiken.”

U ijvert voor meer inclusiviteit aan de ene kant, aan de andere kant kreeg u als woordvoerder in de politiek een hoop bagger over u heen. Raakt de samenleving juist niet meer gepolariseerd?

MADHLOUM. “Ja, de samenleving verhardt. De polarisering wordt sterker. Ik maak me daar zorgen over. Ik gaf niet zolang geleden samen met mijn man (van Antwerpse afkomst, nvdr) een interview aan de krant naar aanleiding van het Suikerfeest. Voor de ene was ik een ongelovige en voor extreemrechtse mensen moest ik ‘terug naar mijn land’. Gelukkig waren de meeste reacties positief, want ik wil verbinden. We vieren Kerstmis bij de familie van mijn echtgenoot en we vieren het Suikerfeest bij mijn ouders. Het is geven en nemen. We geven onze beide culturen door aan onze kinderen.”

Hoe reageert u wanneer u zulke negatieve reacties krijgt?

MADHLOUM. “Wie intolerant is, kun je toch niet overtuigen. Daar steek ik mijn energie niet in. Maar er is ook een grote stille massa in het midden, die wel voor een verbindende samenleving wil gaan, maar die je niet hoort roepen.”

In uw vrije tijd bent u ook scheidsrechter voor voetbalmatchen in de jeugdreeksen bij jongens. Wat hebt u daar geleerd over leiding geven?

MADHLOUM. “Ik floot net de interland van een van onze Belgische jeugdploegen, de U15, tegen Nederland. De eerste tien minuten zijn het belangrijkst om autoriteit af te dwingen. De spelers moeten voelen dat ze vertrouwen kunnen hebben in de scheidsrechter. Door de opmars van het vrouwenvoetbal krijg ik veel meer respect dan vroeger. Ik krijg superveel complimenten, zelfs van de verliezende ploeg.”