VBO-topman Pieter Timmermans: ‘De klik richting heropstart is gemaakt’

VBO-topman Pieter Timmermans © belga
Alain Mouton

VBO-topman Pieter Timmermans kijkt uit naar de heropstart van de economie begin mei. Maar de bedrijven die stillagen, zullen niet meteen op hun volledige capaciteit kunnen draaien. Dus blijft de situatie fragiel. “De ondersteuning van bedrijven en werknemers heeft goed gewerkt. Maar we moeten opletten voor een solvabiliteitscrisis bij de ondernemingen.”

In zijn 22 jaar bij het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en daarvoor als cabinetard heeft Pieter Timmermans (55) al veel economisch woelige periodes meegemaakt. Maar de coronacrisis is uniek, zowel in diepgang als in snelheid, zegt hij. “Dit is van een andere orde dan de terreuraanslagen van 2016, de financiële crisis van 2008 of de spanningen over het Globaal Plan in de jaren negentig. Tot 40 procent van de private sector is stilgevallen, in een week tijd. De snelheid waarmee een deel van onze economie op slot ging, maakte de grootste indruk.”

“In het begin moest ik vooral wanhopige bedrijfsleiders en ondernemers een troostende schouder bieden en hen hoop geven door steunmaatregelen uit te werken. Maar ondertussen onthoud ik vooral de wendbaarheid en de creativiteit van onze ondernemers. Ze bleven niet bij de pakken zitten. De onlineverkoop nam toe, zelfstandigen leveren volop aan huis, sommige productiebedrijven bouwden zich om.”

Een van de analyses is dat de automatische stabilisatoren goed hebben gewerkt. Er werden geen honderdduizenden mensen van de ene dag op de andere ontslagen, ze werden tijdelijk werkloos. Al zeggen sommige economen dat te snel werd gebruikgemaakt van dat systeem.

PIETER TIMMERMANS. “Er wordt altijd gesproken over de sociale zekerheid als stabilisator, en dat klopt ook. Maar deze crisis toont aan dat ook de technologie een belangrijke stabilisator is. Via internettools, telecomnetwerken en videoconferenties kon een groot deel van de economie blijven draaien.

“De maatregelen om de schok op te vangen werken en ze worden opgerekt tot in het extreme. Het positieve aan de tijdelijke werkloosheid is dat wie in het systeem zit bij een herstel onmiddellijk weer aan de slag kan. Maar nu zijn het er meer dan 1,3 miljoen, tijdens de financiële crisis waren dat zo’n 100.000 mensen. Ik hoop dan ook dat deze crisis van korte duur is, maar een sterke economische krimp is onvermijdelijk. Er zijn nog andere pijlers die de Belgische economie stutten. Er blijft zuurstof in de ondernemingen door de latere betaling van socialezekerheidsbijdragen en belastingen. En je mag ook de garantieregeling voor kredieten niet onderschatten. Het liquiditeitsprobleem van de bedrijven is min of meer onder controle. Nu volgt een zwaardere hindernis.”

Het moment is aangebroken om te stoppen met de gezondheid tegen de economie af te zetten. Vanaf nu is het gezondheid én economie

En die is?

TIMMERMANS. “Dé uitdaging wordt de aanpak van de solvabiliteitsproblemen. Er kunnen straks veel bedrijven failliet gaan. Ik vrees voor een solvabiliteitscrisis, met structurele werkloosheid tot gevolg. Wie zegt dat er niet gewerkt mag worden tot het laatste partikeltje van het virus weg is, pleit voor een stilstand tot midden 2021. Dan ligt op termijn ook de gezondheidszorg plat, want er zal geen geld meer zijn om die te financieren. Wie zegt dat iedereen meteen aan het werk moet, vergist zich ook. Dan volgt een opflakkering van de epidemie en gaat ook de economie opnieuw plat.

“Een geleidelijke opstart, met aandacht voor social distancing, is de enige weg die we kunnen bewandelen. De klik richting heropstart is gemaakt en de bedrijven bereiden er zich volop op voor. Er worden afspraken gemaakt in de sectoren.”

Wat is het draaiboek voor een heropstart?

TIMMERMANS. “Bedrijven die nu telewerken, blijven dat in een eerste fase doen. Gesloten bedrijven moeten progressief worden heropgestart, met respect voor de veiligheidsprotocollen. Ik leg de nadruk op progressief, want de waardeketens liggen stil. Als je een product maakt, moet je grondstoffen hebben, de productie op peil krijgen en alles kunnen vervoeren naar de klanten. Dat neemt een paar weken in beslag. Niet alle winkels en bedrijven zullen begin mei meteen weer op volle toeren draaien. Een economie stilleggen is gemakkelijk. Terugkeren naar de vroegere toestand is veel moeilijker.”

Wordt de heropstart sector per sector bekeken?

TIMMERMANS. “Een aantal sectoren is blijven werken. Niet alle bedrijven voor 100 procent, maar dat zal beteren naarmate de rest van de economie aantrekt. De veiligheidsvoorschriften respecteren blijft cruciaal. Ik geef het voorbeeld van het koffiebedrijf Java. Daar liepen misschien drie of vier productielijnen naast elkaar, iedereen stond dicht bij elkaar. Nu wordt het aantal lijnen teruggebracht, zodat de capaciteit lager is. Naarmate het virus onder controle komt, zal de productie toenemen. Het wordt maatwerk op bedrijfsniveau.”

Wat vindt u van het pleidooi van de vakbonden die de tijdelijke werkloosheid langer willen aanhouden uit vrees voor de gezondheid van het personeel?

TIMMERMANS. “Het moment is aangebroken om te stoppen met de gezondheid tegen de economie af te zetten. Vanaf nu is het gezondheid én economie. Als de gezondheidsvoorschriften gevolgd worden, moeten de mensen na een periode van tijdelijke werkloosheid weer aan de slag kunnen. Dat ontlast het overheidsbudget en zorgt voor economische heropbouw.”

Verloopt het sociaal overleg op bedrijfsniveau beter dan op de hogere echelons?

TIMMERMANS. “Als je vertrekt van de essentie, namelijk hoe een onderneming draaiend te houden, dan is er veel realiteitszin tussen de sociale partners op bedrijfsniveau. Op een hoger niveau spelen jammer genoeg soms ook andere factoren een rol. Op de werkvloer was de vraag vanaf het begin: hoe kan het bedrijf blijven draaien met aandacht voor de veiligheidsvoorschriften? Dat sommige vakbonden zeiden dat bijvoorbeeld de chemie geen essentiële sector is en dus dicht moest, was meer dan een stap te ver.”

Wat vreest u het meest: dat er straks onvoldoende aanbod van de bedrijven is, of dat er onvoldoende vraag van de consument is?

TIMMERMANS. “Het aanbod baart me het meeste zorgen. De koopkracht is relatief goed beschermd geweest. Dat vertaalt zich voorlopig niet in de consumptie, maar dat is normaal. Tot vorige week mocht je eigenlijk alleen naar de winkel om voedsel te kopen. Dit weekend is gebleken dat de mensen graag naar tuincentra en doe-het-zelfzaken gaan. Het toont aan dat ze echt wel willen consumeren. Als meer bedrijven heropstarten, zal ook de consumptie herstellen. Al zullen sectoren zoals de horeca en het toerisme aarzelend op gang komen.

“Aan de aanbodkant zijn er meer risico’s. Zoals ik al zei: de heropstart is nodig om te vermijden dat er een solvabiliteitscrisis komt en bedrijven over de kop gaan. Het Internationaal Monetair Fonds zegt dat er dan 100.000 werkzoekenden bij komen. Een verzwakt aanbod verstoort de vraag. Daarom kan het een goede zaak zijn het kapitaal van spaarders gemakkelijker naar bedrijven te loodsen. Daarvoor hoeven we het warm water niet heruit te vinden. Een nieuwe wet-Cooreman-De Clercq kan de financiële ruggengraat van bedrijven verstevigen” (de wet Cooreman-De Clercq gaf aan het begin van de jaren tachtig fiscale voordelen aan wie zijn spaargeld in bedrijven investeerde, nvdr).

Vreest u dat de bedrijven de prijs zullen betalen voor de crisis?

TIMMERMANS. “België heeft de voorbije vijftig jaar veel van de klassieke oplossingen gebruikt om zijn begroting op koers te houden, waardoor we een hoge fiscale druk en een uitgebreide overheid hebben. Het exitbeleid zal zowel de uitgaven als de inkomsten van de overheid onder druk zetten. Maar hoe sneller we een economisch herstel hebben, hoe beperkter die gevolgen zullen zijn. Het is cruciaal dat we onze verbeterde concurrentiekracht van de voorbije jaren niet te grabbel gooien. Anders organiseren we onze eigen lockdown tegen 2024.”

Bio

– Handelsingenieur (KU Leuven)

– Master in public administration (KU Leuven)

– Tot 1993: studiedienst ministerie van Economische Zaken

– 1993-1998: adviseur minister van Begroting Herman Van Rompuy

– 1998-2012: directeur-generaal VBO

– Sinds 19 juli 2012: gedelegeerd bestuurder VBO

– Lid regentenraad Nationale Bank van België

Partner Content