Een goed plan vindt niet altijd het nodige geld, zodat de economie kansen mist. Het overheidsbedrijf PMV brengt het plan en het geld samen, en bouwt zo aan de welvaart van morgen. Grote winsten hoeft dat niet op te leveren, aldus topman Michel Casselman. “Zolang we onze kosten terugverdienen, is onze maatschappelijke meerwaarde gratis.”
Nautinvest, Gigarant, Vinnof, Tina, … Wie vroeger de namen afliep op de website van PMV, kon amper vermoeden wat het Vlaamse overheidsbedrijf eigenlijk doet: in geld voorzien waar het nuttig en nodig is. Want de markt doet dat niet altijd, of toch niet in haar eentje, wegens het grote risico of de zware kostprijs. Een biotechbedrijf uit de grond stampen of een stuk snelweg aanleggen, daarvoor kan je niet zomaar in het bankkantoor om de hoek terecht. Toch zijn zulke projecten onmisbaar voor onze welvaart. Daarom komt PMV tussen, met eigen middelen, geld van anderen of een combinatie daarvan.
Maar de blijde boodschap geraakte ondergesneeuwd. In zijn vijftienjarige bestaan groeide het PMV-aanbod uit tot een bonte verzameling van financieringsinstrumenten en dochterfondsen. Geïnteresseerden vonder er amper nog hun weg in terug. Dat lokte kritiek uit. PMV was te complex geworden, er zat geen lijn meer in.
In een rapport van eind vorig jaar wijst het Rekenhof op de verantwoordelijkheid van de Vlaamse overheid. Zij gaf PMV “geen duidelijke doelstellingen”, zodat de wirwar kon aangroeien. Vlaamse ministers lieten naar eigen goeddunken steunmaatregelen of fondsen uitdokteren door PMV. KidsInvest, bedoeld voor kinderopvangprojecten, kwam er op verzoek van toenmalig Vlaams minister van Economie Patricia Ceysens (Open Vld). CultuurInvest, voor investeringen in de creatieve en culturele sectoren, is een idee van toenmalig minister van Cultuur Bert Anciaux (sp.a).
Bij zijn aanstelling als algemeen manager eind 2014 begon Michel Casselman aan de afbraak van de koterij, in samenspraak met de Vlaamse regering. Overbodige dochterbedrijven gingen voor de bijl en het overdadige aanbod werd gestroomlijnd. Wie een goed plan heeft, is welkom. Het huis verschaft risicokapitaal, leningen en waarborgen. Voor starters en zelfstandige ondernemers zijn dat gestandaardiseerde leningen tot 350.000 euro en waarborgen tot 1,5 miljoen euro, onder het merk PMV/Z. Grotere kmo’s krijgen oplossingen op maat. Combinatie met geld van de bank of een durfkapitaalfonds is altijd mogelijk.
Ook bij het zware werk treedt PMV op als investeerder of co-investeerder, of mobiliseert het middelen van derden. Zo investeert PMV samen met Colruyt in windmolenparken op zee en beheert het fondsen voor infrastructuurwerken. Sinds 2011 is PMV de manager van het PMF Infrastructure Fund, met een kapitaal van 100 miljoen euro, afkomstig van verzekeraars en pensioenfondsen. Voorts is PMV – als financier of adviseur – actief in vastgoed, de herontwikkeling van brownfields en energie-efficiëntie van overheidsgebouwen.
Electrawinds
Risico’s behoren tot ons vak. Als PMV geen risico’s meer mag nemen, is zijn rol uitgespeeld”
Er blijven nog werkpunten over, schrijft het Rekenhof in zijn rapport. Zo kan de interne controle bij PMV beter en is de rapportering aan het Vlaams Parlement en andere belanghebbenden “spaarzaam”. Casselman: “We nemen die opmerkingen ter harte en waren al bezig met aanpassingen. Dat zal je zien in de nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse regering, tegen deze zomer.”
Zo geraakt het PMV-huis op orde, en verdient het nog geld ook. Op een beheerd vermogen van 1,2 miljard euro haalde PMV in 2016 een geconsolideerde nettowinst van 37 miljoen euro, een verdubbeling tegenover 2015 (zie tabel Elk jaar verdubbeling van de winst). De voornaamste inkomsten waren 14 miljoen euro aan vergoedingen voor fondsenbeheer en adviesverlening, 22 miljoen euro aan intresten op verstrekte leningen en 29 miljoen euro aan meerwaarden op de verkoop van participaties in bedrijven. Vooral met dat laatste cijfer wil Casselman de kritiek pareren op enkele mislukte PMV-investeringen in het verleden, zoals in het mediagenieke groenestroombedrijf Electrawinds. “Er komen nog wel dossiers die we zullen moeten afschrijven”, zegt Casselman. “Risico’s behoren tot ons vak. Als PMV geen risico’s meer mag nemen, is zijn rol uitgespeeld.”
Wordt PMV als naamloze vennootschap niet geacht winst te maken? “De hoofdopdracht van een 100 procent-overheidsbedrijf als PMV is de creatie van maatschappelijke meerwaarde”, aldus Casselman. “Onze adviesverlening inzake energie-efficiëntie in overheidsgebouwen bijvoorbeeld, dient om de CO2-uitstoot naar beneden te brengen, niet om veel geld te verdienen. In 2016 heeft onze waarborgregeling 14 miljoen euro aan uitbetalingen gekost, maar ook 50 keer zoveel kmo-investeringen mogelijk gemaakt. Dat resultaat zal je niet terugvinden in onze winstcijfers.
En vorig jaar ging 70 procent van onze kapitaalsinvesteringen naar technologiebedrijven in de start- en de doorgroeifase. PMV helpt zulke bedrijven omdat ze amper financiering vinden op de markt, terwijl ze cruciaal zijn voor de jobs van de toekomst. Maar die banen zullen onzichtbaar blijven in onze resultatenrekening.”
Wat niet wil zeggen dat PMV de verliezen mag opstapelen. “De Vlaamse overheid heeft schulden gemaakt om ons middelen te verschaffen, en op onze loonlijst staan 126 medewerkers”, zegt Casselman. “Zolang we onze kosten terugverdienen, is onze maatschappelijke meerwaarde gratis. Dat is de doelstelling, althans over de jaren heen. Als we eens een zware minwaarde moeten slikken, dan is dat maar zo. In zijn hele geschiedenis heeft PMV meer winst gemaakt dan verlies geleden. Als we al onze vergoedingen, intrestinkomsten en gerealiseerde meerwaarden optellen sinds 2002, en daarvan onze kosten aftrekken, krijgen we een positief saldo.”
Krijtlijnen
Investeren en lenen zullen minder vanzelfsprekend worden voor PMV. Sinds 2014 beschouwt Europa PMV als een onderdeel van de Vlaamse overheid. Dat betekent dat de uitgaven en de schulden van PMV voortaan in de Vlaamse begroting komen. Bovendien zal PMV een grote investering – in infrastructuur bijvoorbeeld – niet meer kunnen afschrijven over de gebruikelijke twintig of dertig jaar. PMV, en dus de Vlaamse begroting, zal de investering als een uitgave moeten doorslikken, in schijven, voor de duur van de werken, bijvoorbeeld twee of drie jaar.
Een serieuze hertekening van de krijtlijnen, maar PMV kan er best mee leven, volgens Casselman. “We zullen nog altijd infrastructuurprojecten kunnen financieren, maar minder met eigen middelen, meer met het geld van anderen. Dat is precies wat we doen met ons nieuwe infrastructuurfonds EPICo, dat mikt op een inbreng van 100 tot 150 miljoen euro van pensioenfondsen, verzekeraars en andere grote geldschieters. Stel dat EPICo de aanleg van een tramlijn financiert. Dan zal de overheid een soort huurgeld moeten betalen voor het gebruik van de tramlijn. Iedereen wint. PMV kan zijn expertise blijven verzilveren, de geldschieters halen een rendement en de overheid kan haar projecten blijven realiseren.”
Aardverschuivingen
Fenomenen als artificiële intelligentie, het internet der dingen en nanotechnologie zorgen voor economische aardverschuivingen
Een economische hefboom als PMV is een gedroomd doelwit voor kortzichtige politieke belangen (zie kader Politiek getouwtrek om PMV). De raad van bestuur – noodzakelijkerwijze politiek samengesteld – heeft daarom competente leden nodig, met een sterke ruggengraat. Maar net op die punten formuleert het Rekenhof zijn zwaarste kritiek. De benoeming van de bestuursleden gebeurt op “onduidelijke gronden, zonder inventarisatie van de vereiste kennis en kunde”, schrijft het Rekenhof. “De onafhankelijkheid van de raad van bestuur als geheel is evenmin voldoende gegarandeerd.”
PMV-voorzitter Koen Kennis, N-VA-schepen in Antwerpen, wil pas reageren bij de bekendmaking van het nieuwe samenwerkingsakkoord met de Vlaamse regering. Casselman klaagt niet over zijn bestuursleden. “Ze komen naar hier om PMV te besturen, niet om politiek te bedrijven. Als een bestuurslid uit zijn rol valt op de vergadering, dan wordt hij door de voorzitter snel op zijn plaats gezet. Dat is al gebeurd.”
Hoe beter de verstandhouding met de politiek, hoe meer PMV zich kan concentreren op zijn werk. “Fenomenen als artificiële intelligentie, het internet der dingen en nanotechnologie zorgen voor economische aardverschuivingen”, zegt Casselman. “Juist op zulke momenten nemen nieuwe bedrijven positie in en maken ze het verschil. PMV moet die nieuwe bedrijven tot stand helpen te brengen. Wij zijn een wendbare en betrouwbare investeerder in tijden van grote onzekerheid. Wij investeren in de winnaars van morgen. Want zij zullen welvaart voor Vlaanderen creëren. Daar zijn we elke dag mee bezig.”
Politiek getouwtrek om PMV
De N-VA heeft een machtsgreep ingezet bij de belangrijkste Vlaamse overheidsagentschappen en ook PMV ontsnapt er niet aan. De investeringsmaatschappij krijgt een regeringscommissaris van N-VA-signatuur, terwijl de partij ook bij oud-PMV-dochter De Werkvennootschap aan invloed wint.
In de Vlaamse regering is enkele weken geleden een non-paper goedgekeurd, een niet-officieel document dat afspraken tussen de politieke partijen vastlegt.
Een van de afspraken is de aanstelling van een regeringscommissaris bij PMV. De post gaat in principe naar de N-VA, meer bepaald Wim Adriaens, de kabinetschef van voogdijminister Philippe Muyters. Bovendien moeten alle Vlaamse overheidsagentschappen, dus ook PMV, tegen midden 2018 een nieuwe raad van bestuur krijgen. Dat vooral de sp.a (nu goed voor drie van de negen PMV-bestuurders) aan belang zal inboeten tegenover de N-VA (2), mag niet verwonderen.
Ook bij De Werkvennootschap neemt de N-VA de touwtjes in handen. De Werkvennootschap neemt onder andere de activiteiten van Via-Invest over, de PMV-dochter voor publiek-private samenwerking in wegenbouw. De voorzitter wordt Bert De Smedt-Jans, nu celhoofd Regie der Gebouwen op het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon. Daarnaast komen er twee regeringscommissarissen: één namens het kabinet van verkeersminister Ben Weyts, waarvoor adjunct-kabinetschef Isabel Jacobs wordt genoemd, en één namens minister van Begroting Bart Tommelein, die CD&V-getrouwe Raf Suys zou afvaardigen.
“Op zich heb ik er niets op tegen dat een kabinetslid als regeringscommissaris wordt benoemd, maar is het toeval dat twee bestuurders van Via-Invest op die manier worden opgevist in De Werkvennootschap?”, vraagt Vlaams volksvertegenwoordiger Bjorn Rzoska (Groen!) zich af. “Bovendien moet een regeringscommissaris vooral nagaan of de beslissingen van de raad van bestuur conform de wet zijn. Bij PMV lijkt die er vooral te komen omdat voorzitter Koen Kennis het blijkbaar te druk heeft om Philippe Muyters goed te informeren. Als een regeringscommissaris vooral dient als politiek vertegenwoordiger, wordt het een diffuus verhaal.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier