Steven Van Hecke (KU Leuven): ‘Ook onze bedrijven lijden onder economische sancties tegen Rusland’

De Europese Unie besliste donderdagnacht over een nieuw pakket sancties tegen Rusland. Het bevat onder meer een exportverbod voor technologie en materieel voor olieraffinage. Bovendien wordt een aantal Russische bedrijven de toegang tot leningen en kapitaaloperaties ontzegd, sommige Russische banken komen op een zwarte lijst en er komt een reisverbod voor prominente Russen en diplomaten.

Veel waarnemers vinden de sancties aan de lichte kant. Zo is de ‘nucleaire optie’ die de Russische banken toegang tot het internationale betalingssysteem Swift ontzegt, niet gelicht. Uit angst voor een tegenreactie? “Sancties hebben pas impact als ze tonen dat je bereid bent er ook zelf een prijs voor te betalen”, zegt Steven Van Hecke, docent Europese politiek aan de KU Leuven.

Zullen de sancties effect hebben?

STEVEN VAN HECKE. “De sancties die sinds 2014 gelden, hebben in elk geval weinig indruk gemaakt. En de eerste Russische reacties suggereren dat er ook nu weinig verandert. Het instrumentarium van Europese sancties zal wellicht weinig effect hebben.

“Maar ik ben toch relatief mild in mijn oordeel. Europa heeft weinig alternatieven. Het is niet in staat en niet bereid om militair tussenbeide te komen. Daarvoor zijn we van de NAVO afhankelijk. In die zin is het afwachten wat de digitale NAVO-vergadering van vrijdag oplevert. Als die de militaire optie uitsluit, blijven alleen economische sancties, wapenleveringen en intelligence over. Een directe confrontatie is weinig waarschijnlijk. Dit is een hybride conflict, met fake news, het gericht uitschakelen van tegenstanders en cyberaanvallen.

“Een pakket sancties heeft vooral een symbolische waarde. Maar ze hebben slechts impact als ze tonen dat je bereid bent er ook zelf een prijs voor te betalen. In veel gevallen roepen ze reacties op die ook voor het Westen repercussies hebben. Ook onze bedrijven lijden onder economische sancties. Kijk maar naar de Limburgse perenboeren. De Russische afzetmarkt is in enkele jaren tijd volledig opgedroogd.”

Rusland lijkt voorlopig goed weg te komen. De tegoeden van oligarchen bevriezen, zal niet volstaan om het Poetin-regime te ontwrichten?

VAN HECKE. “Op korte termijn maakt dat weinig verschil. Op langere termijn kunnen ze ervoor zorgen dat de ontevredenheid over Poetin toeneemt. Al denk ik dat een regimewissel wellicht te hoog gegrepen is. Ik zie de sancties eerder als een symbolisch politiek signaal. De oefening bestaat erin dat ze geloofwaardig te maken zonder dat de EU te veel in eigen voet schiet. Dat is lastig omdat een aantal Europese landen nogal afhankelijk is van het Russische gas.”

Misschien hebben ze ook een ongewild neveneffect? Ze kunnen de positie van Poetin net versterken.

VAN HECKE. “Poetin speelt inderdaad een retorisch spel dat hij altijd lijkt te winnen. Zonder strenge sancties kan hij zeggen dat het Westen niet durft, in het andere geval volstaat een ‘zie je wel’ om zijn gelijk te halen. Dit type leider zal nooit toegeven dat sancties pijn doen.

“Het Westen en Moskou zijn over Oekraïne al langer in een propagandaoorlog verwikkeld. Het winnen van de publieke opinie is cruciaal. Premier Alexander De Croo (Open Vld) zal ook niet gauw zeggen dat de sancties weinig uithalen. Maar dat betekent nog niet dat je ze niet moet nemen. Een sanctieregime sluit de diplomatieke optie niet uit. Dipolomatie kan hand in hand gaan met sancties.”