Hoe Oekraïne de Belgische drone-industrie stimuleert

Twee jaar na de Russische invasie in Oekraïne zijn drones belangrijker dan ooit in het conflict. Dat effect dringt door tot in de Belgische drone-industrie.

BriskSky-ACEG lijkt op het eerste gezicht geen militair bedrijf. Het is gespecialiseerd in industriële inspecties met drones en in opleidingen voor het gebruik van die toestellen. Toch belandde COO en mede-eigenaar Jochen Walschaers eind december in Oekraïne. Een van de dronemodellen van zijn bedrijf helpt daar landmijnen op te sporen. “Er kwam plots een bestelling uit Oekraïne”, vertelt Walschaers. “Dat was een verrassing. Uiteindelijk hebben we de nodige technologie verzameld en ben ik naar Oekraïne gegaan om de bijbehorende training te geven.”

De klant is het Oekraïense leger. “Ik ben goed opgevangen, maar het was wel beangstigend”, zegt Walschaers. “Ik reisde met een Oekraïense militaire delegatie van de Poolse grens over allerlei kleine weggetjes tot in Kiev. Je ziet overal vernielingen. De eerste keer dat ‘s nachts het luchtalarm weerklinkt, ben je wel bang. Maar na een tijdje wordt het bijna routine.”

Mijnen opsporen

BriskSky-ACEG werkt in België vooral rond industriële inspecties. “We doen opleidingen, maar voeren ook metingen uit”, stelt Walschaers. “Zo zijn we de brug van Vilvoorde aan het opmeten, om ze in 3D te kunnen visualiseren. We hebben ons gespecialiseerd in alles wat verband houdt met inspecties.”

Sinds enkele jaren ontwikkelt het bedrijf zijn eigen technologie. “We hebben ingezien dat we enkel een meerwaarde kunnen bieden als we zelf technologie ontwerpen”, stelt Walschaers. “We gebruiken bijvoorbeeld infrarood tijdens inspecties, onder meer om vocht achter muren te detecteren.”

Twee jaar geleden kreeg BriskSky-ACEG interesse om landmijnen op te sporen. “We plaatsten zo’n sensor op een drone en begonnen die uit te testen,” zegt Walschaers. “In het begin deden we dat in de tuin van een van onze medewerkers. Uiteindelijk vorderde de technologie goed. Anderhalf jaar geleden mochten we onze oplossing voorstellen aan een publiek, waar onder meer de FBI aanwezig was, en een Oekraïense delegatie.”

Onder de grond

In samenwerking met het Belgische Aerial Solutions biedt BriskSky-ACEG nu een mijndetectiedrone aan. Het bevestigde aan een bestaande drone een sensor van Sensys, een Duits bedrijf, om mijnen onder de grond te kunnen opsporen. Gebruikers kunnen er veel grotere zones mee scannen dan met technieken op de grond. Dat model leverde het Belgische dronebedrijf aan het Oekraïense leger.

Ook na dat Oekraïense avontuur wil BriskSky-ACEG verder blijven inzetten op zijn mijndetectiedrone. Zo zou het Nigeriaanse leger interesse hebben en een grote order van ongeveer honderd drones overwegen. “We worden uiteraard geen lord of war”, stelt Walschaers. “We leveren enkel aan goedgekeurde partijen. Dit is geen wapen. Mijnen zijn een vuiligheid, en hoe sneller we die kunnen weghalen, hoe beter.”

First person view

Een ander bedrijf dat onverwachts de militaire markt betrad na de invasie van Oekraïne, is de Hasseltse videogamemaker LuGus Studios. Een van zijn videogames is Liftoff, een simulatie om met kleine FPV-drones te leren vliegen. FPV-drones – de afkorting staat voor first person view – worden bestuurd via een bril waarmee je door de camera op de drone kijkt. Dat blijkt niet makkelijk om onder de knie te krijgen. Daarom bouwde LuGus een simulator om dronepiloten op te leiden.

Zulke drones dienen op de civiele markt vooral om mee te racen of videobeelden mee te draaien. In Oekraïne gebruiken de strijdende partijen ze voor verkenningen, of ze bevestigen er zelfs granaten aan, om ermee op de vijand in te vliegen. De Oekraïners hadden al snel gezien dat Liftoff een goede training was voor hun piloten. “Dat was een enorme verrassing”, stelt oprichter Kevin Haelterman. “Plots zagen we dat er veel licenties werden gekocht vanuit Oekraïne. We hadden nooit gedacht dat Liftoff voor militaire doeleinden zou worden gebruikt.”

LuGus werkte al snel samen met het Oekraïense leger. Dat doet het vandaag onder de naam Or & Sable, een spin-off die zich richt op de militaire markt. In de militaire variant van Liftoff, die niet toegankelijk is voor het publiek, zit een missiebouwer. Daarmee kunnen de Oekraïners oefenen in echte landschappen, die ze verzamelen met satellietbeelden. LuGus blokkeerde de Russische licenties van zijn software.

“We zijn er een beetje in gerold”, stelt Haelterman. “Toch zien we een grote toekomst op deze markt. Kleine FPV-drones worden vandaag intens gebruikt in nieuwe conflicten. Tegelijk zijn we marktleider in simulaties voor zulke drones. Voordien gebeurde dat vooral voor civiele toepassingen, maar nu zijn de militaire daar ook bij gekomen.” Ook andere militaire klanten hebben interesse voor Or & Sable, hoewel Haelterman geen landen wil noemen.

Het bedrijf probeert die activiteit ethisch aan te pakken. “We volgen de regels”, stelt Haelterman. “We volgen daarnaast een ethische code. We zullen nooit met een partij samenwerken die problematische waarden uitdraagt. In de praktijk gaat onze technologie vooral naar NAVO-landen en hun bondgenoten.”

Zwakke periode

Oekraïne maakte dus iets los in de Belgische drone-industrie, maar Bart Theys, drone-expert bij Flanders Make, waarschuwt om de trend niet te overschatten. De invasie van Oekraïne viel samen met een zwakke periode voor de Belgische drone-industrie. “Covid leidde tot minder opdrachten”, stelt Theys. “Aansluitend drukte de oorlog in Oekraïne eerst op het investeringsklimaat. We zagen dat de laatste jaren heel wat kleine dronebedrijfjes de boeken dichtdeden of van focus wisselden. Op 1 januari 2021 werd ook de nieuwe Europese dronewetgeving officieel van kracht, met overgangsmaatregelen tot 1 januari 2024. Dat zorgde voor extra administratie in de sector.” De voorbije twee jaar was er minder groei dan verwacht. Enkele dronebedrijven begonnen in die periode voor Oekraïne te werken, maar hun aantal bleef beperkt.

“Ik denk niet de oorlog in Oekraïne op dit ogenblik een grote impact heeft”, stelt Ward Decaluwe, de CEO van Droneport. “Wel wordt meer en meer gesproken over militaire toepassingen. In Vlaanderen was het vroeger voor een bedrijf niet vanzelfsprekend dat te doen. Je voelt dat het tij aan het keren is.”

Civiele drones

Militaire toepassingen kunnen op hun beurt ook de civiele dronesector versterken. “Drones zijn populair geworden in burgertoepassingen dankzij de militaire investeringen”, stelt Decaluwe. “Er is altijd een wisselwerking tussen civiele en militaire technologie. Het ene veld stimuleert het andere. Dat we meer over het militaire nadenken, is positief. De resultaten daarvan zullen ook de ontwikkeling van drones in burgertoepassingen stimuleren.”

De dronebedrijven stellen vast dat de Belgische defensie niet even snel reageert op de evoluties op de dronemarkt. “Vergeleken met Oekraïne loopt de Belgische defensie hopeloos achter op het gebied van drones”, stelt Walschaers. “Toch zie je een transitie gebeuren. Binnenkort zal defensie een nieuwe tender uitschrijven voor drones. We zullen zien wat daaruit komt.”

“In België is defensie wakker geschoten”, zegt Kevin Haelterman. “Die ziet stilaan in dat drones geen peperdure grote gevaartes hoeven zijn. Toch zie je nog veel aarzeling. De Belgische defensie speelt geen hoofdrol in dit soort veranderingen en heeft maar weinig contact met de lokale drone-industrie. Ik hoop dat we over een aantal jaar niet tot de vaststelling zullen komen dat we hier te laks geweest zijn.”

“Drones waren al militair belangrijk toen ze erg groot en duur waren”, zegt Bart Theys. “Maar de oorlog in Oekraïne heeft laten zien dat kleine, goedkope drones ook belangrijk worden. Dat zagen we trouwens al voor Oekraïne, en het conflict in Gaza heeft dat nog eens bevestigd. De Verenigde Staten willen nu zelfs goedkope drones massaproductie nemen. België moet die trend in de gaten houden.”