De ondergang van FNG: offensief op turbulente markt

Vanaf 2012 trok FNG Group in versneld tempo naar Nederland. Maar de modeketen zette op een slecht moment zijn eerste stappen bij onze noorderburen. Het begon als bij toeval en eindigde bij een geheimzinnige Noord-Hollandse textielbaron.

Half oktober 2012 kocht FNG Group het Nederlandse damesmodemerk Claudia Sträter. “Wij krijgen in hoog tempo allerlei overnamedossiers op tafel. Mensen benaderen ons omdat ze in ons een goede koper zien”, verklaarde topman Dieter Penninckx bij de overname aan de krant De Tijd. “Maar de overname van Claudia Sträter is veeleer en stoe melings gebeurd. Omdat we elkaar ergens hadden ontmoet. Het initiatief lag bij 2Deal Ventures, de eigenaars van het bedrijf.” Nederland werd al snel de belangrijkste markt voor de Belgische modeketen. In 2015 was FNG Group een naar Belgische normen groot bedrijf, met als resultaat een verhuizing van de beursnotering van de Vrije Markt in Brussel naar Amsterdam in september 2016.

De stap naar Nederland gebeurde op een slecht moment. “De marktdynamiek is turbulent”, schreef de onderneming in haar prospectus voor de beursnotering in Amsterdam. Grote buitenlandse spelers zoals Zara en H&M voerden een offensief. Door de sterke groei van de onlineverkoop gingen minder mensen shoppen in de binnensteden. Bovendien incasseerde de dameskleding, het belangrijkste segment voor FNG Group, de grootste klappen (zie grafiek Algemene kledingmarkt Nederland). Na de bankencrisis van 2008 presteerde de Nederlandse modemarkt jarenlang bar slecht. Van 2007 tot 2016 daalde de gemiddelde prijs van kleding met 1,7 procent, terwijl de inflatie met bijna 15 procent klom. De gemiddelde winstmarges in de mode daalden in die periode van 5,5 naar -0,8 procent. Kledingverkopers sneuvelden bij bosjes.

Overname één: Claudia Sträter

Met Claudia Sträter verwierf FNG Group een verkoper van stijlvolle en ietwat duurdere dameskleding. Het was een merk voor actieve, kapitaalkrachtige vrouwen die voor broeken en jurken 150 tot 200 euro wilden betalen. Claudia Sträter had enkele kwakkeljaren achter de rug, door een forse uitbreiding in het buitenland en een mislukte verjongingsoperatie. De eigenaar, het investeringsfonds KKR, verkocht de onderneming daarom begin 2009 voor een prikje aan 2Deal Ventures. Dat investeringsfonds van twee voormalige financiële consulenten bij KPMG, Marco Dekker en Frank de Moes, kreeg bij de verkoop zelfs nog 10 miljoen euro mee voor de herstructurering. Al vanaf 2010 was Claudia Sträter weer winstgevend, na zware verliesjaren in 2008 en 2009. In 2011, het jaar vóór de overname door FNG Group, haalde de werkmaatschappij Modehuizen Claudia Sträter bv een omzet van ruim 31 miljoen euro en een bedrijfswinst van iets meer dan 1 miljoen euro.

Aan het roer van Claudia Sträter stond Frits Helmstrijd, een ancien van het huis. “Frits leidde het bedrijf zeker goed. Een heel correcte vent en een bekwame manager”, vindt Michiel Riemens, gedelegeerd bestuurder van Riemens & Partners. De onderneming in Grimbergen verkoopt diverse modemerken in België. Na de overname door FNG Group verdeelde Riemens ook een tijdje Claudia Sträter in ons land. “In België kregen we dat merk weliswaar niet verkocht.”

Frits Helmstrijd weigerde een gesprek met Trends. De Noord-Hollander bleef ook na de overname door FNG Group aan de leiding, tot zijn pensioen eind december 2019. Terwijl de algemene Nederlandse kledingmarkt zware klappen kreeg, bleef Claudia Sträter behoorlijk presteren, onder meer via een eigen webwinkel. Pas vanaf 2018 leed ze verlies.

Het Belgisch filiaal Claudia Sträter Belgium ging echter de mist in. Het merk had in het verleden al zeven – verlieslatende – winkels in België. In 2009 werd die verkoop stopgezet. FNG Group maakte in 2013 een doorstart met één winkel, in 2014 waren er al zeven. Claudia Sträter Belgium maakte voortdurend verlies. FNG stak bijna 7,5 miljoen euro bijkomend kapitaal in zijn kwakkeldochter.

Hoeveel FNG Group op tafel legde voor de overname van Claudia Sträter is onduidelijk. De verkopers financierden die deels zelf en werden bovendien in aandelen van FNG betaald. Toen Trends Frank de Moes, aandeelhouder van 2Deal Ventures, telefonisch om een reactie vroeg, haakte de Nederlander meteen in. “Daar wil ik verder niet op ingaan. Ik wens u nog een prettige dag.” Het duo kreeg 230.000 aandelen van FNG Group uitgekeerd, het merendeel tegen een waardering van 20 euro per aandeel. 180.000 van die aandelen waren eigen aandelen van de FNG Group. Het gros van die eigen aandelen had het bedrijf in 2013 gekocht van een holding rond de drie spilfiguren van FNG, Manu Bracke, Anja Maes, en Dieter Penninckx. Tenslotte financierde ook het management van Claudia Sträter deels de overname. In oktober 2012 tekende het in op een obligatielening van FNG Group voor een bedrag van 1,5 miljoen euro. De condities waren opmerkelijk: een jaarlijkse rente van 0 procent en een vervaldatum in 2062. Eind oktober 2015 loste FNG Group weliswaar al een derde van de obligatielening af.

Overname twee: Expresso

Benny en Tilly Garcia pasten voor een uitbetaling in aandelen van FNG. De eigenaars van Expresso verkochten hun modemerk in de zomer van 2013 aan FNG Group. Tilly Garcia was met het damesmerk gestart in 1983. Het richtte zich op de wat betere kleding die beantwoordde aan de levensstijl van de moderne vrouw in alle mogelijke rollen: van moeder tot carrièrevrouw. In een zeldzaam interview met het vakblad Fashion United omschreef Benny Garcia zijn partner Tilly als “nuchter, bewust en eigenzinnig”, een Expresso-vrouw dus. De formule sloeg aan, want van één eigen merkwinkel in 2002 ging het bij de verkoop aan FNG Group naar 24 eigen merkwinkels en honderden verkoopadressen in eigen land, België en Duitsland.

Riemens & Partners verdeelde Expresso in België. “Het is een heel mooi label”, vindt gedelegeerd bestuurder Michiel Riemens nog altijd. “Het is een heel rendabel bedrijf ook. Ik heb jarenlang samengewerkt met Benny en Tilly Garcia. Dat liep uitstekend. Benny was heel snugger in het zakendoen.” Maar in de Nederlandse modewereld was al langer bekend dat het echtpaar Expresso wilde verkopen. Benny en Tilly Garcia waren vijftigers en hadden geen familiale opvolging.

Het echtpaar is erg op zijn privacy gesteld. Trends contacteerde hen via de Nederlandse managementcoach en gewezen topsporter Irma Wijsman. Zij maakte in 2009 een uitgebreide reportage over de eigenaars van Expresso. “Tilly en Benny zijn helaas niet geïnteresseerd. Ze zitten in een andere fase van hun leven en andere zaken zijn voor hen nu belangrijker”, meldde Wijsman na bemiddeling.

Bij de overname door FNG Group was Expresso een financieel heel gezond bedrijf. Of dat zo bleef na de overname, is niet duidelijk. Expresso legde geen afzonderlijke balansen meer neer. De resultaten van Expresso verdwenen na de overname in een Nederlandse dochter van FNG. Dat kan volgens de Nederlandse wetgeving. Bij het faillissement waren er nog 27 winkels.

Het Belgische filiaal Expresso Belgium presteerde slecht. FNG stak 3 miljoen euro extra kapitaal in het bedrijf, na opgelopen verliezen. Enkel in zijn eerste boekjaar (2014-2015) werd nog winst gemaakt. “Dieter Penninckx opende een winkel in het Waasland Shopping Center: 180 vierkante meter winkeloppervlakte, veel te groot. Hetzelfde gebeurde in het Wijnegem Shopping Center, dat kostte 200.000 euro huur per jaar. Dat konden we nooit rendabel krijgen”, zegt de voormalige gedelegeerd bestuurder Michiel Riemens. “Wij hadden voordien één winkel, op de Lippenslaan in Knokke. Die was ooit begonnen als Expresso-winkel, maar het merk was onvoldoende succesvol in België voor een eigen winkel. We verkochten er dus diverse merken. Maar na de overname wilde Dieter daarvan een Expresso-winkel maken. Daarmee verdween de helft van de omzet in Knokke. Niet dat ik chagrijnig wil klinken over FNG. Wij zijn in goede verstandhouding uit elkaar gegaan. De groep heeft altijd aan alle verplichtingen voldaan.”

Overname drie: Steps en Superstar

In het najaar van 2014 kocht FNG Group de kledingketens Steps en Superstar. Het werd de tot dan grootste overname van FNG, met een omzetsprong van 75 miljoen euro als resultaat. De Tijd titelde bijna lyrisch: ‘Shoppen met zevenmijlslaarzen’ en ‘Belgen veroveren Nederland’. Terwijl de bedrijven al jaren verlieslatend waren, klonk Dieter Penninckx optimistisch. “We gaan daar zeker een positief verhaal van maken”, meldde hij aan De Tijd. Maar de verliezen van zowel Steps Nederland als Superstar hielden na de overname aan. Steps Nederland legde voor het laatst een balans neer in 2016. Het eigen vermogen was toen bijna 11 miljoen euro negatief. Superstar publiceerde nog in 2018 een balans. Eigen vermogen: ruim 26 miljoen euro negatief.

Steps en Superstar waren een onderdeel van Coltex Retail Group. Die was het geesteskind van Fred Elzas uit Alkmaar, in Nederlandse media omschreven als “de geheimzinnige Noord-Hollandse textielbaron”. Van de heel discrete Elzas verscheen één keer een foto, in een jubileumboek bij het eeuwfeest van het bedrijf.

Na de overname van Steps door Coltex Retail Group werd de geheimzinnige textielbaron ook in België actief. Via Steps Belgium werd het winkelpark in ons land uitgebreid. Het waren jaren van forse groei. De omzet steeg van 1,4 miljoen euro in 2006 naar 6,7 miljoen euro in 2013. “Het was aangenaam werken onder de familie Elzas”, herinnert zich een voormalig personeelslid. “Bij de overname door FNG Group hadden we zes winkels. Het merk was ook best oké. Het ging om modebewuste bedrijfskledij voor dames. Aanvankelijk was het wat te strak en te stijf. Maar met de familie Elzas verschoof de focus ook naar feestkledij. Met onder meer jurken heeft de familie het merk weer uitgevonden. Steps ontwierp de jurken voor de populaire Nederlandse tv-serie Julia’s Tango.”

De herwonnen dynamiek door Coltex Retail Group was van korte duur. De kaalslag in de Nederlandse modemarkt trof de groep midscheeps. Ook in België. Terwijl het aantal winkels, en daarmee ook de omzet, vooruitgingen, dook Steps Belgium vanaf 2012 in het rood. “De familie Elzas koos steeds voor winkels op dure plaatsen. In het Wijnegem Shopping Centrum, in de Grand Bazar op de Antwerpse Groenplaats of een 300 vierkante meter grote winkel in een drukke winkelstraat in Leuven.” In de herfst van 2014 verklaarde Dieter Penninckx nog dat hij het aantal winkels in België zou uitbreiden. Begin november 2015 werd de nv Steps Belgium opgedoekt.

De familie Elzas had Steps en Superstar al eind 2014 afgestoten. Na jaren van aanhoudende verliezen zag de geheimzinnige textielbaron geen andere uitweg meer. Overnemer FNG Group kreeg zelfs de bankschulden kwijtgescholden. Toch kwam het zinkende schip niet meer boven water. Met de verkoop van Superstar werd in 2016 gestopt. Bij het faillissement in de voorbije zomer waren er nog zes Steps-winkels. Bij de overname waren er ruim 100 winkels in Nederland.