Zware jongens

Lamitref Industries koos voor een straffe schaalvergroting. Het dilemma tussen te groot voor servet en te klein voor tafellaken werd opgeruimd door een overname in de ex-DDR en een investering van 11 miljard frank. Vlamingen omhelzen de zware industrie. In december moeten de eerste Duitse marken vloeien uit de vier nieuwe fabrieken bij de oosterbuur. Trends vloog naar Hettstedt. Want, eerst zien en dan geloven.

Hettstedt (Duitsland), Hemiksem.

Rond Hettstedt rusten de resten van het arbeidersparadijs. Tien jaar na de Wende rij je tussen Leipzig en de Mansfelder Kupfer und Messing GmbH over een lappendeken van commerciële kitsch en grauwheid. West meets east. Hettstedt is een koperstad met een traditie van 800 jaar. Tussen het uitgestrekte schroot van het oude MKM groeien vier nieuwe fabrieken met de miljarden van Vlaamse industriëlen. Ingenieur Leo Cloostermans rookt vrolijk en roekeloos de ene Belga na de andere als hij in rubberlaarzen en winterjas fabriek na fabriek, vernieuwing na vernieuwing toont. Vlamingen werden handig in hightech, in multimedia, in biogenetica. Hettstedt toont een ander facet, de zware industrie. De wereld van de tonnages, de blauwe kielen en de veiligheidshelmen. Tien miljard frank in de ex-DDR en 1 miljard in Hemiksem en Chênée ( UCA) stoten Lamitref Industries hoger in de Europese non-ferrotop. Union Minière kennen elk kind en kraai, Lamitref leeft enkel bij de insiders. Ten onrechte. Non-ferro is een Vlaamse industrie, zoals staal het industriële talent van Wallonië symboliseert.

Te klein, te groot

Elke Belgische frank in uw portemonnee, en na één januari 1999 elke Belgische euro, is geslagen uit een legering van Lamitref. De voor dit jaar geraamde omzet van de legeringen en halffabrikaten in koper en aluminium bedraagt 30 miljard frank, gemaakt door – voorlopig nog – 2000 medewerkers. Halffabrikaten omvatten onder meer platen en banden, buizen en stangen, walsdraad, strengen, kabels, gieterijproducten, muntplaatjes. Morgen is de omzet 40 miljard frank, de productenwaaier breder, de aardrijkskunde Europeser en het aantal werknemers 1500. Leo Cloostermans, executive vice-president strategy & investments: “De mogelijkheden voor Lamitref waren drieërlei: ofwel een verkoop van het bedrijf, ofwel een samenwerking – er werd bijvoorbeeld gepraat met de familiale groep Prym uit Aken -, ofwel een zeer grote sprong voorwaarts door een strategische overname. Die laatste keuze werd gemaakt.” De Nederlander Henk Westerlaken is CEO sedert één jaar: “Lamitref was steeds te groot voor servet en te klein voor tafellaken. De aankoop van MKM werd de oplossing voor ons schaal- en bevoorradingsprobleem.” Lamitref was met twee vestigingen in Hemiksem en Chênée een kleintje in de wereld van de Europese koper- en aluminiumhalffabrikaten. De drie vestigingen (Hemiksem, Chênée, Hettstedt) produceren samen 350.000 ton halffabrikaat koper en 40.000 ton halffabrikaat aluminium in een Europese markt van 3 miljoen ton halffabrikaat koper en 400.000 ton halffabrikaat draadaluminium, de specialiteit van Lamitref. Het bedrijf staat voor dat laatste product in de topdrie.

De geloofsbelijdenis van het management en de aandeelhouders is kort. De eerste uitdaging van Lamitref wordt de nieuwe technologie die het introduceert om Hettstedt te doen renderen (zie kader Doorbraak), de tweede te groeien naar een omzet van 40 miljard frank met 1500 werknemers, de derde door te dringen buiten Europa langs allianties. Etappe drie is mogelijk als etappe twee lukt. De vermindering van 2000 werknemers naar 1500 zal verlopen via afdankingen – 300 voor 31 december 1998 in Duitsland – en natuurlijke afvloeiingen. De personeelskosten mogen slechts 40% bedragen van de toegevoegde waarde, dat is de toetssteen van de beste ondernemingen in de branche. Hemiksem en UCA zitten op 40%, MKM rond 75%, met het afdanken van één derde van de werknemers, ligt 50% in het bereik.

Zware hetze

De Vlaamse zakenbank Lessius, aandeelhouder van Lamitref, kreeg in 1995 van West Merchant, een dochter van West LB, het verkoopdossier van MKM toegestuurd. Rond die tijd werd gepraat met de familie Prym over een alliantie, deze zag er niet haalbaar uit en MKM was een welgekomen alternatief. Wilfried Vandepoel, gedelegeerd bestuurder van Lessius, wierp zich daarop met hart en ziel in de nieuwe onderhandelingen. MKM was een onderdeel van het VEB Mansfeldkombinat Wilhelm Pieck, een duizendpoot met 45.000 werknemers in tientallen fabrieken, gaande van non-ferro tot schoenen. Op het fabrieksterrein van Hettstedt zijn de sporen te bewonderen van een olympisch zwembad voor de bonzen. MKM heeft uit de Kombinat-tijd een eigen Ausbildung met tachtig scholieren.

De eerste concrete stap van Lamitref naar MKM had plaats op 12 juli 1995; op 8 december 1995 viel de beginselbeslissing om Lamitref als koper te aanvaarden voor één symbolische Duitse mark, mits zware investeringen; pas in juni 1997 volgde de instemming van de Duitse en de Europese toezichters. De concurrenten voerden een zware hetze om Lamitref buiten Hettstedt te houden. Leo Cloostermans: “Ik ontken niet dat het vrij bijzonder was om met de relatief bescheiden achtergrond van Lamitref deze overname aan te pakken. We zijn maar met de noodzakelijke bouwwerken kunnen starten in de zomer van 1997, de eerste cash komt in december uit de fabrieken. We hebben gewerkt als zotten, want we wilden de terugverdientijd van de investering kort houden en onze opportuniteit in de investeringscyclus van de halffabrikaten uitbuiten. De concurrenten investeerden in de jaren zeventig en vielen stil. Niemand, behalve Lamitref Industries, ontwikkelt vandaag een greenfield site met vooruitstrevende technologie. Onze kostprijs wordt gedrukt met 30%.”

Elf miljard

Lamitref investeert 10 miljard frank (482 miljoen Duitse mark) in Hettstedt en 1 miljard in België. Generale Bank sloot een kredietconsortium met Dresdner Bank voor 250 miljoen mark. De Duitse overheidstoelagen bedragen 160 miljoen mark, 40 miljoen mark kwam binnen via een private plaatsing van Lamitref en 20 miljoen mark stroomt uit de cashflow. Lamitref heeft MKM kunnen overnemen aan strakke voorwaarden, onder meer een beperking van de capaciteit. Uitdrukkelijk is bepaald dat Lamitref-MKM tot in 2000 niet over een aanbod op de vrije markt (dus onafgezien van de transfer tussen de dochters en tussen de dochters en de moeder) mag gaan van 196.000 ton, alhoewel veel meer haalbaar is mits kleine aanpassingen aan de installaties (Lamitrefs geheime wapen).

Op één januari 1996 nam Lamitref de managementverantwoordelijkheid over bij MKM. Een periode van observeren en overleggen volgde. In september 1996 werd een projectteam gevormd met onder meer Voest Alpine, een Oostenrijks concern met 25.000 mensen, waarvan de helft werkt in kant-en-klare projecten en consultancy. Leo Cloostermans: “MKM boekt slechts 4% projectkosten, terwijl 15 à 20% gebruikelijk is.” Tijdens de eerste winter dat Leo Cloostermans weken op de werf sleet, vroor het tot min 20 graden.

Henk Westerlaken: “Bij MKM zitten veel goede mensen met knappe opleidingen, ze hebben echter noch kostenbewustzijn, noch marketingkunde, noch managementtalent. De veertigers en vijftigers van de DDR zijn een lost generation. Ook bij Solvay, Bayer en Eko Stahl in de buurt. Er zijn té veel werknemers bij MKM en dan gaat het niet enkel over het aantal hoofden. Velen werden na de Wende hoog ingeschaald om bij ontslag een betere afscheidsvergoeding te krijgen. In de lente van 1999 zal het aantal medewerkers van MKM circa 1000 bedragen. In een dik jaar is dat een daling met 30%. Toch is de sfeer bij MKM de jongste drie maanden ten gunste gekeerd, de werknemers beginnen te geloven dat er een fundamentele verbetering zal zijn. Het kan een detail lijken, maar de vloeren rond de machines worden nu keurig schoongeveegd.” Leo Cloostermans bevestigt: “De Oost-Duitsers hebben zwaar afgezien ook na de Wende. Veel zijn er bedrogen, er zaten hier schurken bij de privatiseringen.”

Uitdagende cijfers

De toegevoegde waarde van MKM is tweemaal hoger dan die van de moeder: MKM 4 miljard frank en de twee Belgische fabrieken 2 miljard frank. Op twee jaar zal de investering verteerd zijn, schat Leo Cloostermans. “Het rendement in deze sector heeft heel veel te maken met de bezettingsgraad: als je boven de 80% bezettingsgraad zit, verdien je veel geld, onder de 50% verdien je weinig,” bevestigt Christian Dumolin die in zijn netwerk 168 fabrieken heeft zitten. De EBIT(earnings before interest and taxes) van Lamitref is gezien de omstandigheden oké ondanks de dure turnaround in Hettstedt, vult Henk Westerlaken aan: “De EBIT is volgens plan, de resultaten zijn volgens plan, de managementorganisatie is nog niet bevredigend. Lamitref provisioneert zoveel als mogelijk. In 1997 werd een aantal buitengewone kosten genomen om de maximaal recupereerbare verliezen te kunnen aanwenden.”

Het eigen vermogen of de boekwaarde ( Substanzwert) van Lamitref is vandaag acht miljard frank, de rendementswaarde ( Ertragswert) zal in 2000 acht miljard frank bedragen. Dan zijn in wezen de investeringen verteerd. Na het verteren van de investering van 11 miljard frank kan met de eigen middelen worden verder gegaan, zonder een beroep te moeten doen op de aandeelhouders. De aankoopprijs van MKM was één symbolische Duitse mark, dan was het eigen vermogen van MKM 6 miljard frank, maar het bedrijf had geen rendementswaarde. Op vijf jaar zal de rendementswaarde groeien van 8 naar 15 miljard frank, wat een reuzevoordelige zaak wordt voor de onderschrijvers van de private plaatsing, zij stapten binnen aan één derde van die rendementswaarde. Leo Cloostermans: “Na de ommekeer zal een exponentiële groei volgen. Halffabrikaten koper hebben een veel vriendelijker curve dan de staalproducten, er zijn veel meer toepassingsdomeinen voor koper dan voor staal. Als de dakbedekking slecht gaat in de nieuwbouw, dan wordt de vervangingsmarkt beter, koper is beter voor de duurzaamheid.”

Europa heeft dure energie en hoge arbeidskosten en beide vormen 60 à 70% van de totale productiekosten. Ofwel gaat men produceren in landen met lagere arbeidskosten (en riskeert men deze voordelen te verliezen door de hogere transportkosten) of vervangt men de dure arbeid door investeringen in technologie om niet naar Polen, Tsjechië of Tunesië te hoeven, stelt Leo Cloostermans.

Aandeelhouders & management

Lamitref Industries wordt voor 77,4% gecontroleerd door Lamitref Holding en deze vennootschap is in handen van Kovanco(dus TrustCapital, Leo Cloostermans en Particorp) en BIF/Lessius (zie organigram) . Jean Van Marcke (Lessius) zit Lamitref Industries voor, Christian Dumolin (Kovanco /TrustCapital), Ronald Everaert (Mercator), Johan Van Tieghem (Particorp), Luc Bertrand (Ackermans & van Haaren), Hein Rombout (voor Koceram) en Wilfried Vandepoel (Lessius) zijn de bestuurders. Jean Van Marcke: “Lamitref leerde Lessius de stiel van industrieel.” Christian Dumolin: “De hoofdaandeelhouders zijn eerder entrepreneurs dan financiers. Wij hebben uiteraard onze sommen gemaakt, maar enkel met sommen zouden we deze schaalvergroting nooit aangedurfd hebben. Je moet eveneens in zo’n project je geestdrift en intuïtie gebruiken. Noem het geen West-Vlaams zakenflair, hoewel het er niet ver naast is.”

Henk Westerlaken (58 j.) is CEO sedert november 1997 en heeft de algemene leiding. Hij brengt meer algemeen managementtalent binnen en een marktgedreven aanpak. Commercieel werkt MKM onvoldoende voor de exportmarkt, dat dient Henk Westerlaken om te gooien. Hij is jurist van opleiding, werkte vijftien jaar voor Zweedse staalbedrijven en was tien jaar bestuursvoorzitter van Center Parcs (de enige niet-katholiek naast de steil-roomse stichter-eigenaar Piet Derksen). Leo Cloostermans is de strateeg en de innovatieman en heeft een stap opzijgezet, toch blijft hij met 35% in Kovanco een belangrijke partij. Charly Verheyden, chief financial officer, is het derde lid van het managementteam.

Leo Cloostermans stapte in mei 1977 bij Lamitref binnen. Tot in 1997 bezat hij 30% van de aandelen van Lamitref. Hij verkocht een gedeelte van zijn aandelen aan Koceram en daarna hebben Koceram, Leo Cloostermans en Johan Van Tieghem hun participaties in Lamitref ingebracht in Kovanco. Door Kovanco heeft TrustCapital Partners de controle over Lamitref. TrustCapital en Lessius werken nauw samen bij Lamitref. TrustCapital en Particorp zijn belangrijke aandeelhouders van Lessius. Er was een private placement in 1997 georganiseerd door Lessius met Kredietbank en BBL van 1,137 miljard frank. De bedoeling is om Lamitref Industries over enkele jaren naar de beurs te brengen.

In 1991 kochten Lessius en BIF samen een kwart van Lamitref voor een half miljard frank. Leo Cloostermans: “In 1994 wilde ik uitstappen, want er waren twee structurele knelpunten: een bevoorradingsprobleem en een noodzakelijke investering in een voorpas bij Lamitref-UCA. De investering had een zeer hoge kost en schiep voor ons geen markt. Een state-of-the-art warmwals heeft een capaciteit van 200.000 ton en ons marktaandeel was 30.000 ton. De instapkosten in onze industrie zijn reusachtig. Om vandaag te bouwen wat in Hemiksem, Chênée en Hettstedt staat, is 35 miljard frank nodig. Daarop is het management gekomen met een voorstel tot overname en heb ik aan Lessius moeten signaleren dat de holding het voorkooprecht had.” Lessius en BIF kozen ervoor om hun participatie te verhogen tot 73%. Christian Dumolin had nadien trek in een partnerschap en Lessius-BIF zakten daarop naar 39,2%.

De markt

Lamitref is één van de weinige onafhankelijke aluminium- en koperproductenmakers in Europa. Graan is bulk, dat doet MHO ( Metallurgie Hoboken Overpelt van Union Minière), brood is de toegevoegde waarde, het halffabrikaat. Lamitref is minder cyclisch dan een grondstoffenraffineur. De markt van de halffabrikaten is rijp en groeit ietsje meer dan de toename van het bruto binnenlands product (BBP), dus verloopt de concurrentie via de kostprijs. Henk Westerlaken: “Wij stoppen nu intelligentie in de concurrentie.” Lamitref is toegespitst op de Europese thuismarkt en de toepassingen van de halffabrikaten zijn redelijk uitgewaaierd, dus is de vraag conjunctuurneutraal. De marge van Lamitref volgt uit het verschil tussen de marktprijs van de halfproducten en de productiekosten bovenop de metaalprijs die bepaald wordt door de London Metal Exchange. Lamitref is, in tegenstelling met bedrijven als MHO en Outokumpu, onafhankelijk van de grondstofprijzen. De prijs van de grondstof wordt doorgerekend aan de klant.

Wat met Standort Deutschland onder de bedrijfsonvriendelijke regering van SPD en Groenen? Tja, reageert Leo Cloostermans laconiek: “De energietaks, de looneisen van IG-Metall, het wegwerken van de kernenergie, bevallen ons niet. Maar wij hebben ervaring met rood-groen. In onze deelstaat, Sachsen-Anhalt, regeren ze reeds jaren samen en hun reële nuisance value valt mee.”

FRANS CROLS