Wie betaalt voor Europa?

Op 17 en 18 juli komen de 27 lidstaten van de Europese Unie bijeen in Brussel om te praten over de toekomstige financiering van de Europese begroting. Het zal nog eens een lange discussie worden over wie gaat betalen, zegt Herman Matthijs, hoogleraar UGent en VUB.

De verdragen van de Unie schrijven voor dat de financiering van de Europese begroting moet gebeuren met eigen middelen. Zo’n besluit moet unaniem worden aangenomen. Met andere woorden, elke lidstaat heeft een vetorecht. Het jongste besluit betreffende over de eigen middelen dateert van 2014. In principe zou het nieuwe moeten ingaan op 1 januari, samen met het nieuwste MFK meerjarig financieel kader (MFK). De verdragen bepalen ook dat de Europese begroting geen deficit mag vertonen.

Uitzonderingen

Als we het huidige eigen middelenbesluit analyseren dan zijn er toch een aantal landen met serieus wat uitzonderingen. Zo moeten Duitsland, Nederland en Zweden maar 0,15 procent in plaats van 0,30 procent van hun afgetopte btw betalen. Dat bespaart onze noorderburen 515 miljoen euro. Ook voor de heffing op het bruto nationaal inkomen (BNI) bestaan er afwijkingen. Die staat op 0,65 procent dit jaar, maar er is een nominale vermindering voor drie landen: Denemarken, Zweden en Nederland. Tezamen gaat het om 1,1 miljard euro, waarvan 782 miljoen voor Nederland. Bovendien passeert Nederland nog eens langs de kassa doordat het maar voor een kwart moet opdraaien voor de Britse korting (‘rebate’). Die vermindering geldt ook voor Duitsland, Oostenrijk en Zweden. Dat brengt de Nederlandse schatkist in 2020 liefst 227 miljoen euro op. Tezamen is dat voor onze goed onderhandelende noorderburen een winst van 1,5 miljard euro.

De Britse rebate valt weg en de desbetreffende bijdrage van 18,5 miljard in 2020 verdwijnt ook. Bovendien is het Verenigd Koninkrijk nog altijd een zware nettobetaler van ongeveer 9 miljard euro en het is de vraag hoe men dat gaat wegwerken in het nieuwe budgettair systeem. Een van de op te lossen vraagstukken gaat zijn hoe dat men deze vier landen gaat compenseren na het Britse vertrek uit de Unie. Op de douanerechten na, die voor 80 procent worden afgedragen, bestaan er altijd afwijkingen in het huidige systeem. Die zullen blijven omdat er te veel nettobetalers zijn aan de Unie.

België

België betaalt in 2020 zowat 6,3 miljard euro ( 619 miljoen btw, 3,1 miljard BNI-heffing, 2,3 miljard douanerechten ) aan de Europese begroting of 4,1 procent van de eigen middelen. Daarmee is ons land de zevende betaler van deze begroting, na Duitsland (31 miljard , Frankrijk (23,8), het VK (18,5), Italië (17,2), Spanje (12,6) en Nederland (8 miljard). De uitbreiding van de EU heeft trouwens nog niet veel opgebracht. De oorspronkelijke lidstaten betalen nog altijd 58 procent van de middelen en de 15 leden van anno 1995 zijn nog altijd goed voor 90 procent van de inkomsten. De uitbreiding van deze eeuw heeft met andere woorden financieel niets opgebracht en is een budgettair transferdrama.

Voorstellen

Naast deze begroting van iets meer dan 150 miljard euro per jaar is er een onoverzichtelijk landschap van instellingen met geld in de EU. Een opsomming: het bijdrukken door de ECB van geld door obligaties op te kopen en de banken gratis geld te lenen/geven waardoor de facto de meeste banken zijn genationaliseerd, 410 miljard euro in het Europees Stabiliteits Mechanisme (ESM), de tientallen miljarden in de Europese investeringsbank. De permanente raadsvoorzitter Charles Michel wil ook nog een brexit-fonds van 5 miljard euro, een MFK van 1100 miljard euro en een herstelfonds van 750 miljard euro.

Die 750 miljard zouden voor ruim 250 miljard van het ESM kunnen komen, de overige 500 miljard moet geleend worden op de kapitaalmarkt. Het geld zou verdeeld worden over de lidstaten op basis van drie criteria: de bevolkingsomvang, het bbp en het werkloosheidspercentage tussen 2015-19. Het is dus geschreven voor de grotere en de armere leden, want wat is het verband tussen die criteria en de coronapandemie? Het voorstel bepaalt ook dat 500 miljard als subsidies wordt uitgedeeld en 250 miljard als leningen. Het plan is dus een zoveelste herfinanciering van het zuiden.

Een andere truc van de Europese Commissie is de leningslast zo op te voeren om dan te kunnen pleiten voor Europese belastingen. Het voorstel bevat heel wat voorstellen daarvoor: klimaattaksen, belastingen op grote ondernemingen enzovoort. In dat laatste dossier is de Commissie onlangs zwaar afgegaan, door de vernietiging van de 13 miljard euro die Apple aan Ierland zou moeten betalen. Opvallend is ook dat de EU-Commissie niets voorstelt om zelf te besparen in haar begrotingen.

Voor ons zit er niet veel in, het dossier dreigt het Belgische begrotingstekort alleen maar te verhogen. Charles Michel heeft weinig snoepjes voor zijn eigen land ,en veel partijen durven niet te reageren omdat er zoveel Europese instellingen te Brussel zijn gevestigd.

Michel

Michel is trouwens een vraagstuk op zichzelf. De gewezen premier moet het hebben van de steun van de Franse president Emmanuel Macron. De relatie met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen is niet goed. Zij kan altijd rekenen op haar vriendin Angela Merkel, die nu voor de rest van het jaar de EU voorzit. Een politieke relevante vraag is of Michels na 2,5 jaar zal vernieuwd worden ? Macron staat zwakker en er is veel kritiek op de permanente Raadsvoorzitter. Een terugkeer naar de Belgische politiek zal animo geven in de MR.

Conclusie

Heel deze begrotingsoperatie zal vooral de zuiderse landen ten goede komen, die het noorden en het westen verwijten dat ze niet solidair zijn. Maar elke medaille heeft twee kanten en dan moet ook de vraag gesteld worden wanneer de zuiderse en oostelijke landen eindelijk orde op zaken gaan stellen in hun publieke sector en hun begrotingen.

De verdeeldheid in de Unie kwam enige tijd gelden nog eens aan de oppervlakte toen een nieuwe voorzitter moest gekozen worden van de eurogroep. Met tien stemmen tegen negen won de Ierse het van de Spaanse kandidaat. Deze zoveelste discussie over de toekomstige financiering van de Europese Unie kan alleen maar goed eindigen als niemand een veto uitspreekt. Het blijft afwachten of België nd er financieel beter gaat uitkomen dan is voorgesteld. Maar geen paniek, een nieuw eigenmiddelenbesluit moet ook nog een stemming overleven in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.