‘We kunnen China aan’

China profiteert van de Europese openheid om hier gretig te investeren, maar in eigen land sluit het veel sectoren af voor westerse investeerders. Is Europa naïef? “Alle investeringen zijn welkom, ook Chinese”, zegt Europees commissaris voor Handel, Karel De Gucht. “Zolang het juiste bedrag maar betaald wordt.”

Het Portugese hoogspanningsnetwerk REN, de Duitse zonnepanelenproducent Sunways, de Belgische handtassenmaker Delvaux: het zijn maar enkele voorbeelden van bedrijven die geheel of gedeeltelijk in Chinese handen gekomen zijn. Het lijstje wordt steeds langer. Eigenlijk staan we nog maar aan het begin van de Chinese overnamegolf. Volgens een rapport van het Amerikaanse studiebureau Rhodium Group (zie Strictly business) zal China tijdens dit decennium tot 500 miljard dollar investeren in Europese overnames en in de oprichting van nieuwe bedrijven hier.

Het Chinese geld is vooral sinds 2009 komen binnenrollen. De ‘fabriek van de wereld’ stuitte op haar grenzen. Door hogere loonkosten en sterkere concurrentie leverde massaproductie geen grote winsten meer op. China moest op zoek naar activiteiten hogerop in de waardeketen en die zijn er in Westen met hopen. Handtassen van Delvaux brengen meer op dan simpele T-shirts.

Dat een opkomende grootmacht en eenpartijstaat zo een almaar grotere invloed krijgt op onze economie, mag nu onze grootste zorg niet zijn, vindt Europees commissaris voor Handel Karel De Gucht. “We need the money”, zei hij tijdens de voorstelling van de studie twee weken geleden. Buitenlandse investeringen zijn goed voor de productiviteit, groei en jobs, argumenteerde De Gucht. Nu de Europese economie in de lappenmand ligt, komt het Chinese geld goed van pas. Het mag voor hem zelfs nog meer zijn. Want de Chinese investeringen in de EU bereiken nog lang het niet niveau van de Amerikaanse.

De Amerikanen spelen echter volgens de regels van de vrije markt. De Chinezen stellen zelf de regels op. Ze schermen grote delen van hun markt af voor buitenlandse investeerders, terwijl ze de eigen bedrijven doperen met goedkope kredieten. Krijgt een investeerder toch toegang tot China, dan wordt hij vaak gedwongen zijn technologische kennis te delen met een lokaal staatsbedrijf, dat zo kan uitgroeien tot een te duchten concurrent in China en elders.

TRENDS. U pleit voor nog meer Chinese investeringen en overnames in Europa. Leg dat maar eens uit aan een publiek dat China kent van censuur, politieke gevangenen en het opkopen van uitgestrekte landbouwgronden in corrupte Afrikaanse landen.

KAREL DE GUCHT. “Ik weet dat er wantrouwen is, en dat zal niet gemakkelijk weggaan. Een boer moet op zijn ganzen letten, en dat doe ik ook. Maar kijk naar de groei van de jaren zestig. Die hebben we te danken aan Amerikaanse investeringen. De Amerikanen waren toen net zo goed concurrenten als de Chinezen vandaag. In dit soort zaken kom je niet ver met wantrouwen. Door zelfvertrouwen krijg je vat op de situatie.

“Neem Volvo. Als het Chinese Geely die autoproducent niet had gekocht, dan was de fabriek in Gent dichtgegaan. Nu heeft Volvo een nieuwe markt gekregen in China en kan het zijn O&O rendabiliseren op grotere schaal. Je moet er wel voor zorgen dat de Chinezen Volvo niet leeghalen en verdwijnen met de kennis. Maar zulke voorzorgen moet je bij elke buitenlandse investering nemen. Als je het macro-economisch bekijkt, komen de Chinese investeringen voordelig uit.”

Terwijl de Chinezen hier lustig inkopen mogen doen, maken ze grote delen van hun economie ontoegankelijk voor buitenlanders. Waarom niet eerst openheid eisen van China? Gebruikt Europa wel de juiste tactiek?

DE GUCHT. “Tactiek wordt bepaald door het speelveld, en dat speelveld tekent Europa niet alleen uit. Voor openbare aanbestedingen hebben we wederkerigheid gevraagd aan China, daarmee duidelijk makend dat handel geen eenrichtingsverkeer kan zijn.

“Je kan veel bedenkingen hebben over China, de realiteit is dat de meeste Europese bedrijven in dat land mooie winsten maken. Dat heeft ook belang voor de positie van die bedrijven in Europa. De trekkracht van China heeft hen voor een stuk uit de crisis van 2008-2009 gehaald. Je kan een klein land links laten liggen, maar de Chinese markt is ongelooflijk groot.”

U blijft dus de deur openhouden, terwijl China niet verder gaat dan een kiertje.

DE GUCHT. “We proberen de Chinese deur verder te openen. We hebben China nu zover gekregen dat het wil onderhandelen over een investeringsverdrag. Dat moet investeringen in elkaars land beschermen tegen bijvoorbeeld nationalisering, en het zal ook een bredere openstelling van de Chinese economie voor Europese investeerders bevatten. Dat China daarover wil praten, is al een hele stap.

“De Europese lidstaten moeten weleens serieus nadenken hoe ze de bescherming van kritische infrastructuur gaan aanpakken. Enkele lidstaten hebben al investeringen van Huawei (een grote Chinese producent van telecomapparatuur, nvdr.) geweigerd, andere lidstaten zijn dan weer open. Om concurrentie tussen lidstaten te vermijden, zou je een gemeenschappelijk systeem moeten hebben om buitenlandse investeringen te screenen op veiligheid.”

Hoever mag de Chinese invloed reiken? In zijn rapport wijst het onderzoeksbureau Rhodium erop dat China een opkomende wereldmacht is, een autoritair regime dat veel investeert in zijn leger. We mogen niet naïef zijn.

DE GUCHT. “Ik ben niet naïef. Ik sprak net al over de beveiliging van onze netwerken. De Chinezen investeren nog steeds veel minder in hun leger dan de Amerikanen. China is geen democratisch regime, ook dat klopt. Maar de vorm van het Chinese staatskapitalisme zal veranderen, al zal dat tijd vragen.

“Het is een klassieke stelling van de neoconservatieven dat het onvermijdelijk tot een clash tussen China en de VS komt, waarin de rest van de wereld betrokken wordt. Ten eerste geloof ik daar niet in. Ten tweede is de band tussen beide economieën versterken de beste manier om zo’n clash te vermijden.”

De crisis is voor China het uitgelezen moment om de hand te leggen op het economisch verzwakte Europa, is de kritiek. Zo hebben ze zich ingekocht in het Portugese elektriciteitsnetwerk en de Griekse haven Piraeus.

DE GUCHT. “Ik moet dat toch relativeren. Een Chinese investering verandert niets aan de regulerende bevoegdheid van een lidstaat of van de EU. Portugal kan altijd zeggen aan de Chinezen: ‘Ook al is het uw bedrijf geworden, dit en dat mag je niet doen’. En als de Griekse haven via de Chinese investering meer trafiek aantrekt, is dat mooi meegenomen voor de Griekse economie.

“Trouwens, de Chinezen zijn vooral geïnteresseerd in bedrijven met toptechnologie, en die stellen het meestal goed. Overigens verkopen we onze topbedrijven niet voor een zacht prijsje.”

Maar dankzij goedkope kredieten kunnen veel Chinese bedrijven een grotere smak geld op tafel leggen dan hun westerse concurrenten die het zonder overheidssteun moeten rooien. Zo is het wel gemakkelijk voor China om inkopen te doen.

DE GUCHT. “De Chinese overheidssteun is belangrijker en gevaarlijker voor de handel, omdat het marktaandeel inpikt. Ik zeg niet dat de staatssteun geen impact heeft op de overnamemarkt. Maar als een Chinese overname leidt tot een groter marktaandeel voor een Europees bedrijf in China, dan is dat positief. Op voorwaarde dat je de technologie van dat bedrijf behoorlijk beschermt.

“Je kan die redenering veralgemenen. Doordat een Indiaas conglomeraat de tandwielkastenbouwer Hansen overnam, heeft het bedrijf toegang gekregen tot de Indiase markt. In zijn eentje had Hansen dat niet gekund. Met een Chinese overname is dat net zo.

“De eerste bekommernis is niet waar het geld vandaan komt. Het belangrijkste is dat het juiste bedrag betaald wordt en dat de technologie van het bedrijf beschermd wordt, zodat het zijn kansen op andere markten gaaf houdt.”

China is lid van de Wereldhandelsorganisatie, die ijvert voor de wereldwijde liberalisering van de markten. Denkt u dat de Chinezen zich zullen schikken naar een westers concept als de vrije markt?

DE GUCHT. “Dat zal deels lukken en deels niet. Dat is de realiteit. Maar dat geldt niet alleen voor China. Kijk naar Rusland. Het akkoord over de toetreding van dat land tot de Wereldhandelsorganisatie is rond. Het Russische parlement moet het enkel nog ratificeren. Wat is het eerste dat Vladimir Poetin zegt als hij in mei opnieuw president wordt? ‘Het lidmaatschap van de Wereldhandelsorganisatie levert verplichtingen op, maar we gaan ervoor zorgen dan onze bedrijven beschermd worden.’ Dat druist volledig in tegen zijn engagementen ten aanzien van de Wereldhandelsorganisatie.

“Algemeen gesproken, heeft China zijn verplichtingen nageleefd. Wat dat betreft, is China geen slechtere leerling dan een heleboel andere.

“Wat niet wil zeggen dat we geen problemen hebben met China. We hebben er grote problemen mee, juist omdat het zo’n grote partner is. Ik wil een aantal Chinese praktijken niet verdedigen of vergoelijken, maar we bewijzen onszelf geen dienst door de problemen uit te vergroten. Want dan gaan we beslissingen nemen op basis van angst. En dat zijn nooit de goede beslissingen in de economie.

“Samen kunnen de Europese lidstaten de economische confrontatie met China aan. Vraag dat maar aan de gezagdragers van de sterkere economieën in Europa. Zij zullen hetzelfde denken. De zwakkere economieën zullen schrik hebben. Wat zij vooral moeten doen, is sterker worden.”

Zou Europa nog sterker staan als het front vormde met de VS?

DE GUCHT. “De EU en de VS hebben al een akkoord over gezamenlijke principes en criteria bij het afsluiten van investeringsverdragen met derde landen. Als we ons allebei aan die afspraken houden – en daar ga ik van uit – versterkt dat de Europese positie in de onderhandelingen over een investeringsverdrag met China.

“Het zou pas echt visionair zijn als de EU en de VS besloten voortaan samen te onderhandelen over investeringsverdragen met derde landen. China kan daar geen neen tegen zeggen. Samen zouden de EU en de VS veel verder komen. Maar de belangen van Europa en Amerika op dezelfde golflengte krijgen, is een ander paar mouwen.”

Omdat de EU en de VS, precies door de vrije markt, concurrenten blijven?

DE GUCHT. “Het is een utopie omdat we de politieke stap wellicht niet durven te doen. Maar als je een echte durver bent, dan doe je dat. Dan geraak je over de moeilijkheden heen, omdat de voordelen veel zwaarder wegen.”

opinie: lees Ongewillige nieuwelingen, blz. 19

JOZEF VANGELDER

“De vorm van het Chinese staats-kapitalisme zal veranderen, al zal dat tijd vragen”

“China is geen slechtere leerling dan een heleboel andere”