Vier minuten seks per dag

Iedereen die zijn stripklassieken kent, weet dat de grootste vrees van de onoverwinnelijke dorpsgenoten van Asterix en Obelix was dat de hemel op hun hoofd zou vallen.

De grootste vrees van de Nederlanders, wereldkampioen deeltijdwerken, is dat ze platgedrukt worden door een enorm tijdgebrek. Tachtig procent van de Nederlanders verwacht dat de tijdsdruk alleen nog maar groter zal worden in de volgende decennia. Tenminste, dat is een van de meest opvallende resultaten uit een enquête die de Tilburgse Organisatie voor Strategisch Arbeidsmarktonderzoek recentelijk heeft gehouden naar de verwachtingen van Nederlanders over arbeid, zorg en vrije tijd in de 21ste eeuw.

Twee banen en twee kinderen. De angst dat de tijdsdruk alleen maar zal toenemen op de werkplaats, in het huishouden en zelfs tijdens de vakantie is in alle rijke landen waarneembaar. Het gevoel dat we tijd te kort komen, is weliswaar van alle tijden, maar het houdt ons nu blijkbaar meer dan ooit bezig.

Toch blijft het verbazingwekkend, want het staat haaks op ontwikkelingen die het tegenovergestelde zouden doen verwachten. In de voorbije honderd jaar is werktijd immers in alle dimensies afgenomen. We werken minder uren per week en minder dagen per jaar dan onze ouders en grootouders. We gaan vele jaren vroeger met pensioen en we leven aanmerkelijk langer. Dat zijn meestal goede gezonde jaren waarin we nog veel kunnen doen.

Desondanks wordt door de gemiddelde Nederlander de toename van werkdruk ervaren als een van de meest nijpende problemen van het eerste kwart van deze eeuw. In Nederland staat het bestrijden van werkdruk dan ook centraal op de politieke agenda. Recentelijk werd door de volksvertegenwoordiging een soort wenswerktijdenwet goedgekeurd. Met die wet in de hand kunnen werknemers die wensen korter te werken dat ook afdwingen van hun werkgever.

Ook de als verstikkend ervaren tijdnood van tweeverdieners die twee banen en de zorg voor twee kinderen willen combineren, vindt een gewillig gehoor in de politiek. Er is een ruime voorziening voor ouderschapsverlof van de moeder en de vader. Er staat een wet op stapel die werkende ouders het recht geeft per jaar tien dagen te claimen om thuis te blijven als de kinderen ziek zijn. Er wordt ook aan gedacht alle werkenden het recht te geven er een jaartje tussenuit te knijpen voor een sabbatical. Binnenkort mogen werkgevers blij zijn als hun personeel ondanks alles toch nog op het werk verschijnt.

De val van het Romeinse Rijk. Tijdnood wordt niet alleen op het werk ervaren, maar ook daarbuiten. Zelfs tijdens het ontspannen overheerst de onrust. De vrije tijd wordt zappend doorgebracht. Videofilms worden bekeken met de ‘snel voorwaarts’-knop permanent ingedrukt. De val van het Romeinse Rijk in de film Satyricon van Fellini jagen we er zo op hooguit een kwartier doorheen. De meeste huishoudens hebben een vaatwasmachine waarmee ze gemiddeld per dag hooguit twee minuten tijd uitsparen en het milieu voor eeuwig vervuilen. In elke lift is de meest ingedrukte knop die voor ‘deur sluiten’. Niet dat het driftig indrukken van die knop ook maar enig effect sorteert. Mensen hebben gewoon de tijd niet om drie tellen te wachten voor ze ten hemel opstijgen.

Meer nog dan zijn computer is de moderne mens gericht op multi-tasking. Met de mobiel aan het linkeroor geklemd, luistert de moderne autobestuurder, kauwend op een broodje, achter het stuur van zijn auto met zijn rechteroor naar zijn cd-speler. Het rechteroog is op de boordnavigator gericht en het linkeroog op de opwaaiende zomerjurken. Haastbeleving is een universeel verschijnsel in alle rijke landen. In zijn boek Faster: The Acceleration of Just About Everything beschrijft James Gleick hoe de Amerikanen net als de Nederlanders verstikken door gebrek aan tijd.

Onze jaren zijn geteld. Voor een deel is tijdsdruk iets wat we onszelf aanpraten. Voor een deel is er echte schaarste. Tijd is het ultieme schaarse goed.

De mens is ondanks de vooruitgang van de medische wetenschap nog steeds niet onsterfelijk en zijn jaren zijn geteld. Door de toegenomen welvaart worden onze materiële noden steeds beter vervuld, maar onze tijdnood kunnen we nooit oplossen. Naarmate onze materiële welvaart toeneemt, wordt ons gevoel van tijdgebrek steeds schrijnender. Iedereen heeft te eten, maar niemand heeft tijd over. Door onze rijkdom kunnen we steeds meer spullen kopen, maar we gebruiken ze slechts voor een tiende omdat we de tijd niet hebben om te leren wat er achter alle knoppen zit. Met de komst van het internet is de wereld slechts een simpele muisklik van ons verwijderd. Dat verhoogt niet ons geluk, wel onze frustraties. De enige manier om het leven te rekken is door intenser te leven en aan de stress te bezwijken.

Onlangs voerden wetenschappers van de Universiteit van Chicago een grootschalig onderzoek uit naar het seksueel gedrag van Amerikanen. Ze kwamen tot de ontdekking dat door volwassen vrouwen en mannen gemiddeld slechts vier minuten en enkele luttele seconden per dag aan seks wordt besteed. Dat is inclusief voorspel en overspel. Het verbaast mij niet dat we zo ongelukkig worden door het gebrek aan tijd.

JULES THEEUWES